چرا زنان جاسوس آزاد می شوند؟

مقدمه:

"یک داستان برای سه پرونده" شاید اولین عنوانی است که می توان برای ماجراهای دستگیری کلود ریتس شهروند فرانسوی،رکسانا صابری شهروند ایرانی-آمریکایی و اخیرا سارا شورد شهروند آمریکایی انتخاب کرد.هر سه زن به اتهام سنگین جاسوسی بازداشت شدند مدتی را در زندان بودند با قید وثیقه و یا ضمانت آزاد شدند و بدون ممنوع الخروجی توانستند از کشور خارج شده و عملا برای آنان رایی در دادگاه صادر نشد.هر کدام از این افراد متهم به جاسوسی با آتش سنگین رسانه های غربی حمایت می شدند و در مقایسه با ایرانیان دربند در ایالات متحده و یا عراق که توسط آمریکایی ها ربوده و زندانی شدند از حمایتهای  تبلیغی بسیاربیشتری برخوردار بودند . درباره این افراد  در همین بدو امر و از نگاه شرعی . انسانی ، بر این نکته پای می فشاریم که اگر این ها جرمی مرتکب نشده اند ، پس از پایان تحقیقات حتی یک روز هم نباید در زندان  باشند اما اگر واقعاً مجرم هستند ، ذکر چند نکته حائز اهمیت است:

اصل ماجرا چیست؟

مرزبانان جمهوری اسلامی ایران سه آمریكایی را حدود یك سال قبل پس از عبور غیر قانونی آنها از مرز عراق با ایران دستگیر كردند.

شین بائر 27 ساله، سارا شورد 31 ساله و جاش فاتال 27 ساله به اتهام ورود غیرقانونی به ایران و جاسوسی در بازداشت شدند.

طی یك سال گذشته مقام های آمریكایی با بهره گیری از سناریوهای تبلیغاتی و محافل رسانه ای تلاش كردند كه این سه تن را "بی گناه" و "كوهنورد" معرفی كنند و در زمان های مختلف خواستار آزادی آنها شوند اما برخی سایتهای سیاسی مانند جهان نیوز از قول منابع آگاه بر جدی بودن اتهامات جاسوسی این افراد تاکید داشتند.

نامه نگاری مادران این سه فرد با مقامات عالی رتبه نظام، مسافرت آنان به ایران برای دیدار با این سه نفر،مصاحبه های

تلویزیونی مختلف از فعالیتهایی بود که برای ایجاد فضای روانی برای آزادی این سه نفر انجام شد. نهایتا خانم سارا شورد بدون انجام محاکمه و با قید وثیقه آزاد و از کشور خارج شد.

اگرچه مشخصا دستگاه قضایی و سیاست خارجی ما با حضور عناصر دلسوز و متدین امکان هرگونه اهمال در منافع ملی را به حداقل می رساند اما در جریان این پرونده نقاط ضعفی به چشم می رسد که رفع آن در آینده و موارد مشابه به افزایش اعتماد عمومی و کارایی سیاستها یاری خواهد رساند.این موارد عبارتند از:

1-ناهماهنگی بین دولت و قوه قضاییه در اعلام مواضع:

حدود ده روز گذشته خبرگزاری های غربی خبردادند دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد تایید کرده بود که سارا شورد، یکی از سه آمریکایی زندانی در بازداشتگاه اوین به زودی آزاد خواهد شد.

احسان قاضی زاده هاشمی، مدیر کل مطبوعات و خبرگزاری های داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد نیز به خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) گفته است که "این حرکت در پرتو رافت اسلامی و عید سعید فطر" انجام می شود.

این مقام مسوول تایید کرد که قرار است شهروند آمریکا طی مراسمی که ساعت نه صبح روز شنبه ۲۰ شهریور در هتل استقلال تهران برگزار خواهد شد آزاد شود.به گزارش ایرنا، تعدادی از مقام های ایرانی و نمایندگان رسانه های داخلی و بین المللی نیز در این مراسم حضور خواهند داشت. در نهایت خبرگزاری مهر گزارش داده بود آقای مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه این مساله را تایید کرده است : "با توجه به پیگیری های شخص محترم ریاست جمهوری و با توجه به اصل رافت اسلامی و نگاه ویژه نظام جمهوری اسلامی ایران به شان زنان، در آستانه فرارسیدن عید سعید فطر تصمیم به آزادی ایشان گرفته شد."

پایگاه اطلاع رسانی دادسرای عمومی و انقلاب تهران شامگاه جمعه شب مصادف با شب عید فطر به نقل از عباس جعفری دولت آبادی اعلام کرد: "به دلیل عدم طی شدن فرایند قضایی در پرونده متهم آمریکایی یاد شده، آزادی وی که برخی سایتهای خبری اعلام کرده اند، منتفی است."

دلیل این امر هم از لحاظ قضایی مشخص بود: بخشودگی شامل کسانی می شود که محاکمه شان برگزار شده باشد و حکم شان قطعی شده باشد ولی این افراد  هنوز مرحله تحقیق را می گذرانند."

اما گویا برنامه ای دیپلماتیک به گونه ای دیگر چیده شده بود و پس از گذشت مدتی کوتاه مجددا دادستان تهران در رانه ها

حاضر شد و به صورت رسمی تغییر موضع داد. عباس جعفری دولت آبادی، دادستان تهران، روز یکشنبه از آزاد شدن سارا شورد با قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی خبر داد. با این وجود وی از آنچه که دخالت مسئولان اجرایی در پرونده‌های قضایی خواند، انتقاد کرد. او گفت: «برای دو نفر از متهمان که هر دو مرد هستند، قرار بازداشت صادر شده و برای متهم دیگر که یک خانم است، قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی صادر شده است». دادستان تهران دلیل تبدیل بازداشت خانم شورد به آزادی به شرط وثیقه را «بیماری» وی اعلام کرد و گفت: «بر اساس گزارشات مأموران پرونده و تأیید قاضی مبنی بر بیمار خانم شورد، بازداشت وی به قرار ۵۰۰ میلیون تومانی تبدیل شد و در صورت تودیع این وثیقه، ‌وی می‌تواند آزاد شود».

2-انتقاد قضایی ها ازدخالت دولتی ها:

جعفری دولت آبادی همچنین از آنچه که «دخالت مسئولان اجرایی» در پرونده‌های قضایی خواند انتقاد کرد و گفت: «رسانه‌ها باید توجه کنند که اطلاع رسانی در پرونده‌های قضایی نباید از طریق مسئولان اجرایی کشور انجام شود بلکه باید مسئولان قضایی اطلاع رسانی کنند.»

جعفری دولت آبادی همچنین بار دیگر بر اتهام جاسوسی این سه نفر تأکید کرد و گفت: «در مصاحبه سال گذشته اعلام کرده که اتهام این سه نفر جاسوسی است و به اندازه کافی در این باره دلیل وجود دارد». وی تصریح کرد که در این مدت مقامات قضایی در حال انجام تحقیقات برای تکمیل پرونده بودند و افزود که اکنون «تقریبا» پرونده تکمیل شده است و قاضی پرونده نیز «کیفرخواست این سه آمریکایی متهم به جاسوسی را صادر کرده است».

3-آیا این افراد جاسوس بوده اند؟

پاسخ دادستان تهران به این سوال آری است.جعفر دولت آبادی در این باره گفت: : این سه آمریکایی با توجه به لوازم و مدارکی که همراهشان بوده و آموزش‌هایی که دیده‌اند برای تفریح و سرگرمی به عراق و ایران نیامده‌اند دلایل کافی نیز برای تعقیب قضایی آنان وجود دارد. در پرونده جاسوسی متهمان اعتراف نمی‌کنند اما دلایل کافی برای اتهام جاسوسی آنان در دست داریم.

4-موضع سربالای آمریکایی ها!پول وثیقه نمی دهیم!

پی جی کراولی، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا روز دوشنبه بعد از مصاحبه دادستان تهران اعلام کرد این کشور وثیقه اتباع زندانی ایالات متحده در خارج از این کشور را پرداخت نمی کند . دولت آمریکا ، مبالغی را برای وثیقه نمی پردازد. واشنگتن خواهان بازگشت اتباع آمریکایی به کشورشان است.

وی افزود: طرح موضوع سپردن وثیقه مالی ، شیوه ای برای حل این موضوع در مقابل موضوعات دیگر است. وضعیت بازداشت شدگان آمریکایی در ایران زیاد شفاف نیست!

کراولی که بیشتر نگران نقض تحریمهای بین المللی علیه ایران با انتقال پول به ایران بود ، گفت: در هر لحظه معاملاتی میان ایران و کشورهای جهان انجام می شود . برخی از معاملات ، نقض تحریم هاست و بعضی دیگر، تحریم ها را نادیده نمی گیرد.

5-رافت ،سفر به نیویورک ،بیماری و یا سلطان قابوس؛کدامیک عامل آزادی؟

اما نکته دوم که در این پرونده قابل ذکر است دلیل آزادی این متهمه است که چندان برای افکار عمومی روشن نشد

عده ای مریضی این متهم را علت آزادی وی دانسته بودند..مادر خانم شورد از بیماری خطرناک و مشکوک به سرطان این تبعه آمریکا خبر داده بود..

خانم الهیان نماینده مجلس نیز علاوه بر مساله بیماری به نکته رافت اسلامی اشاره کرده است.او در اینباره گفته: مجموع این شرایط و بیماری این خانم باعث شد موقتاً آزاد شوند علاوه بر اینکه مسئله مبنای اعتقادی حفظ کرامت انسانها و رافت اسلامی را در بر داشته است .

عده ای دیگر نیز این آزادی را به سفر آقای احمدی نژاد به نیویورک مرتبط می سازند.اما به نظر می رسد وساطت یکی از کشورهای منطقه نزد رییس جمهور در این آزادی بیشترین نقش را داشته است.

در خبری که کمتر در رسانه های ایران منعکس شد شورد پس از آزادی مستقیما به کشور عمان نزد مادرش رفت.البته او با بدرقه یکی از مسوولین ایران را ترک کرد.

خبرگزاری های بین المللی عکس هایی را منتشر کرده اند که مریم مجتهدزاده، مشاور رئیس جمهوری و رئیس مرکز امور زنان و خانواده را در فرودگاه مهرآباد و در حال گفت و گو با خانم شورد، پیش از سفر او به عمان نشان می دهد.

می توان برای اثبات این ادعا به برخی شواهد و قرائن اشاره کرد: دولت عمان برای انتقال سارا شورد به مسقط یک فروند هواپیمای اختصاصی به تهران فرستاد و تبعه آمریکایی از طریق پاویون تشریفات فرودگاه مهرآباد راهی عمان شد. هواپیمای عمانی که  سارا شورد را منتقل کرد، جزء هواپیماهای اختصاصی مورد استفاده مقامات ارشد عمان در

سفرهای ویژه آنها به کشورهای منطقه است و تنها برای انتقال شورد، از طرف دولت عمان به تهران اعزام شد.

هم چنین وثیقه آزادی این فرد توسط عمانی ها پرداخت شده است.دادستان تهران در اینباره گفته : مبلغ این وثیقه در بانک ملی شهر مسقط در عمان به حساب قوه قضائیه واریز شد که طی نامه رسمی بانک ملی ایران به دستگاه قضاء شرایط آزادی این تبعه آمریکایی مهیا شد.

نهایتا او در فرودگاه عمان هم از مقامات ایرانی و هم از سلطان قابوس پادشاه عمان تشکر کرد.لازم به ذکر است ایران در میان کشورهای حوزه خلیج فارس بالاترین سطح روابط را با دو کشور قطر و عمان دارد اما رابطه تهران - مسقط از گرمی و عمق بیشتری برخوردار است.

سلطان قابوس پادشاه عمان 13 مرداد 88 برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ایران سفر کرد. وی قبل از سفر به تهران، با استفاده از کشتی به بندر سفر کرد.  ایران در گذشته(دوره پهلوی) با دخالت در سرکوب مخالفان مارکسیست مسلح دولت پادشاهی عمان مناسبات ویژه ای با این کشور برقرار کرد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی روابط میان دو کشور را در مسیر نزدیکی قرار دارد.از سوی دیگر عمان همچنین روابط بسیار خوبی با آمریکا دارد.

نتیجه گیری:

به نظر می رسد در هماهنگی میان دولت و قوه قضاییه در تدبیر مساله هماهنگی وجود نداشته است و این ناهماهنگی باعث اتخاذ مواضع دوگانه میان دولت و قوه قضاییه شده بود.هم چنین اگرچه سخن از وساطت کشور عمان در این مساله وجود دارد اما این موضوع هنوز رسما به تایید نرسیده است.آیا مسوولین امر به فکر پاسخگویی به افکار عمومی خواهند بود؟نهایتا همگان می دانند احتمال بازگشت این خانم به ایران نزدیک صفر است و دادستان تهران بر اتهام جاسوسی وی پای می فشرد.گویا با عدم بازگشت این متهم به نظر می رسد پرونده سه جاسوس آمریکایی  همان مسیر پرونده رکسانا صابری و كلوتید ریس فرانسوی را طی می کند که خود در هاله ای از ابهام قرار دارد!

یوسف قاضی زاده

گروه جامعه و ارتباطات