تبیان، دستیار زندگی
نظر مقام معظم رهبری درمورد تلاشهای سیاسی و اجتماعی زنان
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقام معظم رهبری و نقش اجتماعی زنان

با توجه به آنکه اکنون با معرفی سه زن به عنوان وزیر به مجلس شورای اسلامی، بحث فعالیتهای سیاسی و اجتماعی زنان مورد توجه اندیشمندان و رسانه ها قرار گرفته است، بر آن شدیم به بازخوانی متن کامل سخنرانی مقام معظم رهبری که به این موضوع نزدیک است و در شهریور ماه سال 1375 در جمع گروهی از زنان شهر ارومیه بیان شده، بپردازیم.

بسم‏اللَّه الرّحمن الرّحیم‏

آیت الله خامنه ای

الحمدللَّه ربّ العالمین. والصّلوة والسّلام على سیّدنا، ابى‏القاسم محمّد و على آله الأطیبین الأطهرین المنتجبین، الهداة المهدیّین.

براى من، منظره بسیار جالب و زیبایى است كه مشاهده مى‏كنم بانوان این استان، اجتماعى را با این عظمت تشكیل داده‏اند. بحمداللَّه، شما قشرهاى مختلف بانوان این استان، از شهرهاى مختلف گرد آمده‏اید و این مجمع با شكوه را تشكیل داده‏اید. آنچه كه امروز مناسب مى‏دانم در این مجموعه بزرگ عرض كنم، دو، سه مطلب اساسى در خصوص مسائل زنان است:

مطلب اوّل این است كه امروز معضل بزرگى در ارتباط با قشر زن، نه فقط در ایرانِ ما، بلكه در سراسرِ جهان وجود دارد. آن معضل این است كه نسبت به حقوق و شخصیت بانوان، در بعضى از بخشهاى زندگى، كوتاهى یا تعرّض انجام مى‏گیرد. یعنى به زنان ظلم مى‏شود.

بعضى تصوّر مى‏كنند این ویژگى، مخصوص كشورهاى شرقى یا اسلامى است. این تصوّر، اشتباه است. ظلم به زنان، در كشورهاى غربى - با همه ادّعاهایى كه نسبت به زنان دارند - اگر بیشتر از كشورهاى اسلامى و شرقى نباشد، كمتر نیست. آمارهایى مبنى بر آزار زنان در خانواده از طرف مردان - چه شوهر، چه پدر و چه برادر - وجود دارد كه من این آمارهاى تكان‏دهنده را دیده‏ام. واقعاً انسان را دچار تعجّب مى‏كند!

پس، معضلى كه به آن اشاره شد، در همه جاى دنیا وجود دارد. این معضل، باید حل شود. البته در كشور ما، به هنگام مقدّمات پیروزى انقلاب كه زنان در میدانهاى عظیم مبارزه سیاسى حضور پیدا كردند و نقش خودشان را به اثبات رساندند، وضع تا حدود زیادى عوض شد.

من این‏جا در جمع شما بانوان عزیز و خواهران و فرزندان خودم، عرض مى‏كنم كه نقش اجتماعات زنان در پیروزى انقلاب، به احتمال زیاد از اجتماعات مخصوص مردان بیشتر بود. یعنى حضور زنان در مبارزات عمومى و سیاسى، یك نقش چند گانه داشت. مرد یك نفر بود و خودش مى‏آمد در مبارزات یا در اجتماعات و راهپیماییها شركت مى‏كرد. همین و بس! اما وقتى زنِ خانه، خود را در مبارزه سهیم مى‏دانست و وارد میدان مى‏شد، در واقع خانه‏اى را كه در آن، مرد و زن و فرزندان هستند، به صحنه مى‏آورد و خانواده‏اى را در میدانِ مبارزه حاضر مى‏كرد. در جنگ نیز همین طور بود. یعنى اگر خانواده‏هاى شهدا - مادران و همسران - صبر نمى‏كردند، جنگ دچار مشكلات بسیار بزرگى مى‏شد. در آن مقطع، نقش زنان، بسیار برجسته بود. انقلاب و جنگ، زنان ما را در جامعه از آگاهى و رشد سیاسى برخوردار كرد. زن، وقتى با سواد باشد و از آگاهى سیاسى برخوردار شود، كسى نمى‏تواند به آسانى به او زور بگوید و حقّش را پایمال كند. اینها غنیمتهایى بود كه در انقلاب براى زنان پیش آمد. این، نكته اوّل.

خواهش مى‏كنم دختران جوان و تحصیلكرده و بانوان آگاه و هوشمند به نكته‏اى كه مى‏خواهم بگویم، درست توجّه كنند: زن را از سه دیدگاه مى‏شود مورد ملاحظه قرار داد تا بینش اسلامى نسبت به او آشكار شود. یکی (دیدگاه اول) نقش زن به عنوان انسانى در راه تكامل معنوى و نفسانى است كه در این دیدگاه، زن و مرد با یكدیگر هیچ تفاوتى ندارند. در تاریخ، زنان بزرگ و برجسته‏اى حضور داشته‏اند؛ همچنان كه مردان بزرگ و برجسته‏اى بوده‏اند. در قرآن، وقتى خداى متعال مى‏خواهد براى مؤمنین مثال بزند، از زن مثال مى‏زند: «و ضرب اللَّه مثلاً للّذین آمنوا امرأت فرعون(1).» زن به عنوان عنصر مؤمنِ برجسته‏اى كه نظیر او در میان انسانهاى آن روز هم نبود یا كمیاب بود، حضور دارد. این، از دیدگاه اوّل.

اگر كسى با استناد به بینش اسلامى بخواهد زن را از كار علمى محروم كند، از تلاش اقتصادى باز دارد، یا از تلاش سیاسى و اجتماعى بى‏نصیب سازد، به خلاف حكم خدا عمل كرده است

دیدگاه دوم، در زمینه فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى، علمى و اقتصادى است. از نظر اسلام، میدان فعّالیت و تلاش علمى و اقتصادى و سیاسى براى زنان، كاملاً باز است.اگر كسى با استناد به بینش اسلامى بخواهد زن را از كار علمى محروم كند، از تلاش اقتصادى باز دارد، یا از تلاش سیاسى و اجتماعى بى‏نصیب سازد، به خلاف حكم خدا عمل كرده است. زنان به قدرى كه توان جسمى و نیازها و ضرورتهایشان اجازه مى‏دهد، مى‏توانند در فعّالیتها شركت كنند. آنها هر چه مى‏توانند، تلاش اقتصادى و سیاسى و اجتماعى كنند. شرع مقدّس، مانع نیست. البته چون از لحاظ جسمانى زن ظریفتر از مرد است، لذا ضرورتهایى دارد. تحمیلِ كار سنگین بر زن، ظلم به زن است. اسلام این را توصیه نمى‏كند؛ چنان كه منع هم نمى‏كند. البته از امام على‏بن ابى‏طالب علیه‏الصّلاة و السّلام نقل است كه فرمود: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانه(2).» یعنى زن گل است، قهرمانه نیست. «قهرمان» یعنى پیشكار و خدمتگزارِ آبرومند. خطاب به مردان مى‏گوید كه زنان در خانه‏هاى شما مثل گلى لطیفند كه باید نسبت به آنها با كمال ظرافت و دقّت رفتار كرد. زن، پیشكار شما و خدمتگزار شما نیست كه خیال مى‏كنید كارهاى سنگین را باید به او محوّل كرد. این، مسأله مهمّى است.

آیت الله خامنه ای

در گزارشى كه اخیراً به من دادند، آمده است كه در بعضى از مناطق آذربایجان غربى، هفتاد درصد كارهاى روزمرّه را زنان و سى‏درصد بقیه را مردان انجام مى‏دهند! این ظلم است. این به خلاف نظر اسلام است. این‏كه بعضى مردان وقتى مى‏خواهند ازدواج كنند، شرط قائل مى‏شوند كه زن باید حتماً كار كند و شغل و درآمدى داشته باشد، خطاست. گرچه خلاف شرع نیست، اما اسلام به چنین كارى هم توصیه نمى‏كند. این‏كه ما بگوییم «زن را از فعالیت اقتصادى و اجتماعى ممنوع كنیم»، به استنادِ نظرِ اسلام، غلط است. اسلام چنین حرفى نگفته است. اما از آن طرف، این را هم كه زن را مجبور به انجام كارهاى سنگین و تلاشهاى دشوار اقتصادى، اجتماعى یا سیاسى كنند، اسلام توصیه نكرده است. نظر اسلام، یك نظر میانه است. یعنى زن اگر فرصت و فراغت داشته باشد، بچه‏دارى مانع او نگردد، شوق و علاقه و نیرو و توان جسمانى داشته باشد و بخواهد وارد فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى یا اقتصادى شود، مانعى ندارد. اما این‏كه او را مجبور كنند و بگویند باید حتماً شغلى بپذیرى، روزى فلان قدر كار كنى تا با درآمد آن بتوانى در تأمین هزینه خانوار، سهمى به عهده بگیرى، نه. این را هم اسلام از زن نخواسته است. این را هم یك نوع تحمیل بر زن به حساب مى‏آورد.

پس، به طور خلاصه، در دیدگاه دوم، نظر اسلام این است كه در میدان فعّالیت علمى، اقتصادى، اجتماعى و سیاسى، نباید بر زن تحمیل و اجبار كرد؛ چنان كه به سد كردن راه او هم نباید پرداخت. اگر خانمها مى‏خواهند وارد فعّالیتهاى اجتماعى و سیاسى شوند، مانعى نیست. البته فعّالیت علمى، خیلى خوب است و بر سایر فعّالیتها ترجیح دارد.

من به خانواده‏ها توصیه مى‏كنم كه اجازه دهند دخترهایشان درس بخوانند. مبادا پدر و مادرى، از روى تعصّبِ دینى، خیال كنند كه باید جلوِ دختر را بگیرند تا تحصیلات عالیه نكند! نه؛ دین چنین چیزى نگفته است. دین، براى تحصیل علم، میان دختر و پسر فرقى نمى‏گذارد. اگر پسر شما تحصیلات عالیه مى‏كند، بگذارید دختر شما هم به تحصیلات عالیه بپردازد. بگذارید دختران جوان ما درس بخوانند، علم بیاموزند، آگاهى پیدا كنند، به شأن خودشان واقف شوند و قدر خود را بدانند، تا بفهمند كه تبلیغات استكبار جهانى در خصوص زن، چقدر بى‏پایه و اساس و پوچ است. در سایه سواد، مى‏شود اینها را فهمید.

امروز متدیّن‏ترین، انقلابى‏ترین، پاكترین و با ایمانترین دختران و زنان جوان ما، در میان قشرهاى تحصیلكرده هستند. كسانى كه اهل تجمّل و چسبیدن به زر و زیورآلات هستند و یا كوركورانه و چشم بسته مى‏خواهند از الگوهاى غربى در لباس و پوشاك و وضع زندگى تقلید كنند، غالباً از سواد و معلومات و معرفت كافى بهره ندارند. كسى كه معلومات داشته باشد، مى‏تواند رفتار خود را كنترل كند و آن را با هر چه حقّ و حقیقت و خوب است، تطبیق دهد. بنابراین، در میدان علمى، همه راههاى فعّالیت باید براى زنان باز باشد. دختران، حتّى در روستاها هم درس بخوانند. توصیه من به پدران و مادران این است كه بگذارند دختر بچه‏هایشانْ به مدرسه بروند و سواد بیاموزند. اگر آنها استعداد دارند و مایلند پس از طىّ مراحل ابتدایى به تحصیلات عالیه و دانشگاهى بپردازند، ممانعت نكنید. بگذارید در جامعه اسلامى ما آنها جزو انسانهاى با سواد و داراى معلومات شوند. این هم از دیدگاه دوم.

چون از لحاظ جسمانى زن ظریفتر از مرد است، لذا ضرورتهایى دارد. تحمیلِ كار سنگین بر زن، ظلم به زن است. اسلام این را توصیه نمى‏كند؛ چنان كه منع هم نمى‏كند. البته از امام على‏بن ابى‏طالب نقل است كه فرمود: «المرأة ریحانة و لیست بقهرمانه.» یعنى زن گل است، قهرمانه نیست.

دیدگاه سوم، نگاه به زن، به عنوان یك عضو در خانواده است كه این از همه مهمتر به نظر مى‏رسد. عزیزان من! در اسلام به مرد اجازه داده نشده است كه به زن زور بگوید و امرى را بر او تحمیل كند. براى مرد در خانواده، حقوق محدودى قرار داده شده است كه از روى كمال مصلحت و حكمت است. این حقوق، براى هر كس گفته و تشریح شود، مورد تصدیق قرار خواهد گرفت. همچنین، براى زن نیز در خانواده، حقوقى معیّن شده است كه آن هم از روى مصلحت است. مرد و زن، هر كدام طبیعت، اخلاق، روحیّات و غرایزى دارند كه ویژه خودشان است. آنها اگر از خُلقیّات ویژه خود به طور صحیح استفاده كنند، در خانواده، زوجى كامل و هماهنگ و مساعد تشكیل مى‏دهند. اگر مرد زیاده‏روى كرد، تعادل به هم مى‏خورد. اگر زن هم زیاده روى كرد، تعادل به هم مى‏خورد.اسلام در داخل خانواده، دو جنس زن و مرد را مانند دو لنگه یك در، دو چشم در چهره انسان، دو سنگرنشین در جبهه نبرد زندگى و دو كاسبِ شریك در یك باب مغازه قرار داده است. هر كدام از این دو، طبیعت، خصوصیات و خصلتهایى، هم در جسم و روح و فكر و هم در غرایز و عواطف دارند كه ویژه خودشان است. این دو جنس، اگر با همان حدود و موازینى كه اسلام معیّن كرده است در كنار هم زندگى كنند، خانواده‏اى ماندگار و مهربان و با بركت و پرفایده خواهند داشت.

آیت الله خامنه ای

امروز در دنیاى غرب، خانواده، بنیان بسیار سستى دارد. خانواده‏ها - بخصوص زنان - از جدایى و تلاشى رنج مى‏برند. اگر خانواده‏اى، خداى ناكرده، متلاشى شود، هم مرد و هم زن، هر دو، سرگردان و آواره و ناراحت مى‏شوند و رنج مى‏بینند. اما در این میان، زن بیشتر رنج مى‏بیند. امروز در دنیاى غرب، زنان دچار این رنجند؛ چون خانواده‏ها به آسانى به هم مى‏خورند، متلاشى مى‏شوند و از بین مى‏روند. گاهى خودِ زنان اقدام به فروپاشى كانون خانواده مى‏كنند؛ اما خود آنها هم، چوبش را بیشتر مى‏خورند.

نكته مهمّ این است كه در محیط خانواده - همان‏طور كه گفتم - این دو عنصر و دو موجود، ضمن برخوردارى از خصوصیاتشان، با یكدیگر هماهنگى و همزیستى دارند. لكن زن از لحاظ جسمى، ظرافت بیشترى دارد و مرد، قویتر و گردن‏كلفت‏تر است. با این حال، اگر قانون از زن دفاع نكند، ممكن است مرد، نسبت به او تعرّض كند. لذا، قانون، در حمایت از بانوانى كه خانواده تشكیل داده‏اند و درون محیط خانوادگى خودشان هستند، وظایف بسیار سنگینى دارد. مطلبى كه ما در كشورمان باید با جدیّت دنبال كنیم، حمایت اخلاقى و قانونى از زن است؛ تا مرد در محیط خانواده نتواند زورگویى كند. گرچه پس از انقلاب، اصلاحات زیادى در قوانین ازدواج و حمایت از خانواده شده است، اما كافى به نظر نمى‏رسد. لذا، توصیه ما به همه دست‏اندركاران - چه آنهایى كه در مجلسند، چه آنهایى كه در دستگاه دولتى هستند و چه آنهایى كه بر منابر خطابه و وعظ هستند - و به خود زنان، این است كه چنین مطلبى را مجدّانه دنبال كنند. این همان نقطه اساسى است كه اسلام مهمترین كار را در این بخش انجام داده است. این همان نكته‏اى است كه در دنیاى غرب، مغفول مانده و امروز زنان دچار مظلومیت شدیدى هستند. بعضى كسان كه ظاهر بینند، به محیط اجتماعى در غرب مى‏نگرند و مى‏بینند زنان بدون هیچ پروایى، در جوامعْ ظاهر مى‏شوند. لذا، خیال مى‏كنند كه آنها در داخل خانواده هم چنین بى‏پروایى را دارند. در حالى‏كه این تصوّر اشتباه است و در محیط خانواده به زنان خیلى ظلم مى‏شود.

اما اسلام، مانع از چنین ظلمى در حقّ زن است. امروز اگر ما در جامعه‏مان كمبودى در این زمینه داریم، باید مرتفع شود و حمایت قانونى از زن، با كمال قوّت و شدّت انجام گیرد. البته در محیط اجتماعى، خدمات و مشاركتهایى وجود دارد كه زنان در آن فعّالترند. خوب است به مناسبت «روز پرستار»، به مسؤولیت پرستارى، كه از سابق، زنان در این مسؤولیتْ بیشتر از مردان تلاش و فعالیت مى‏كردند و كار بسیار مهمّى هم هست كه ارزش والایى دارد، اشاره كنم:

نظر اسلام، یك نظر میانه است. یعنى زن اگر فرصت و فراغت داشته باشد، بچه‏دارى مانع او نگردد، شوق و علاقه و نیرو و توان جسمانى داشته باشد و بخواهد وارد فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى یا اقتصادى شود، مانعى ندارد

بانوان عزیز و خواهران گرامى! مسأله مهمّ این است كه امروز اسلام با قوانین و معارف خود، كمر به حمایت از همه قشرهاى جامعه ما - اعم از زن و مرد، روستایى و شهرى، قشرهاى مختلف و مخصوصاً قشرهایى كه ضعیفند - بسته است. از یك دیدگاه دیگر، مى‏توان چنین گفت كه نظام اسلامى و احكام اسلامى، كمر به دفاع از مظلومین در همه دنیا بسته است. به خاطر همین دیدگاه است كه امروز استكبار، علیه نظام جمهورى اسلامى توطئه مى‏كند. اكنون كمتر ماهى مى‏گذرد كه استكبار با دستگاهها، كمپانیها، مغزهاى مزدور و مؤسّسات طرّاحى‏اش - كه دائماً مشغول طرّاحى توطئه علیه ملتها و دولتهاى آزاد هستند - در صدد ضربه زدن و توطئه علیه نظام جمهورى اسلامى نباشد. این توطئه‏ها، حتّى بعضاً هر هفته و هر روز شكل مى‏گیرد و به طور مستمر ادامه دارد. اما به فضل پروردگار و به خاطر همین اجتماعات، همین همدلیها، همین همبستگیها و همین آگاهیهایى كه بحمداللَّه زن و مرد در كشور ما از آن برخوردارند، همه تلاش استكبار علیه جمهورى اسلامى، ضایع و باطل شده و در میدان مقابله با این ملت بزرگ، بارها و بارها بینى او به خاك مالیده شده است. مسلّماً بیش از همه عوامل در این زمینه، آگاهى مردم و حضورشان در میدانهاى مهمّ اجتماعى و سیاسى نقش داشته است و شما زنان، در این مورد، تأثیر زیادى داشته‏اید و باز هم دارید.

امروز، بحمداللَّه، در همه كشور، دانشگاه و حوزه علمیه وجود دارد و دختران جوان، در بخشهاى مختلف این دو نهاد و مركز علمى، آگاهى كسب مى‏كنند و به علم‏آموزى مى‏پردازند. تا وقتى این روحهاى جوان، پرشور، داراى آگاهى، با اراده وبا محبّت، در جامعه ما بحمداللَّه فراوان است، استكبار، امریكا و دشمنان ریز و درشت این ملت، هیچ غلطى نسبت به این كشور نمى‏توانند بكنند. توصیه من به خواهران و دختران عزیزم این است كه معلومات و آگاهیهایتان را بیشتر كنید. مطالعه، دقّت، تحقیق، درس، ورود به مسائل مورد ابتلاى روز و اهتمام به كارهاى دینى، جزو وظایف حتمى و مسلّمى است كه امروز زنان كشور باید مثل مردان، خود را موظّف به انجام آنها بدانند. شما هستید كه فرزندان صالح مى‏پرورید و همسران خود را براى ورود به میدانهاى مثبت، تشجیع مى‏كنید. بسیارى از زنان، شوهرانِ خودشان را بهشتى مى‏كنند و آنها را از مشكلات دنیا و آخرت نجات مى‏دهند. كار و تلاش زن و آگاهى و موضعگیرى او، چنین ارزشى دارد.

از خداى متعال مى‏خواهیم كه همه شما را مشمول لطف و فضل خود قرار دهد. از همه شما خواهران گرامى تشكّر مى‏كنم كه از راههاى دور و نزدیك آمدید و این اجتماع بسیار با شكوه و پرعظمت را به وجود آوردید و نشان دادید كه زن آذربایجانى، مصمّم و مؤمن و فعّال و پر تلاش و با همّت است و از آگاهى لازم برخوردار است. همه شما را تحسین مى‏كنیم؛ برایتان از خداوند متعال، لطف و فضل روزافزون او را مسألت مى‏نماییم و به خدایتان مى‏سپاریم.

والسّلام علیكم و رحمةاللَّه و بركاته.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری