گاومیشان؛ پلی برای تمام فصول!

نام عجیب گاومیشان

می گویند کلمه گاومیشان از كلمه گومیشه به معنی محل پرورش گرفته شده است. هر چند که عده ای هم افسانه جالبی را درباره این نام نقل می کنند و می گویند كه در روزگاران قدیم، یک گاومیش نر جفت خود را گم می كند و در پی یافتن او تمام دره ها و غارها را زیر پا می گذارد تا این که او را در غار متروکی که در این منطقه قرار داشته است، پیدا می کند. از آن به بعد این منطقه به گاو میشو معروف می شود!

پل استوار ساسانی

دهانه پل گاومیشان با بیش از ۵۰ متر عرض بزرگترین دهنه پل کشور است. هر چند که یکی از این دهانه‌ها بعد از عقب‌نشینی سپاه ایران در جنگ با اعراب، تخریب شد. این پل در گذشته پنج چشمه بزرگ داشت که این روزها تنها یك چشمه سالم از آن باقی مانده است. پایه ها و تكیه گاه های اصلی پل، استوانه های قطوری هستند که از سنگ های مكعبی بزرگ و تراشیده درست شده اند. این پایه ها به صورت رگ چین روی هم چیده شده و پایه های اصلی پل را به وجود آورده اند و شاید مهم ترین دلیل استحکام پایه های پل این باشد که داخل پایه ها با قلوه سنگ و ملات گچ پر شده اند.

طاق های جناغی، دالان ها و راهروها پل هم همگی با آجرهایی ساخته شده اند که ابعادی به اندازه 20 در25 سانتی متر دارند. پل تاریخی گاومیشان، طاقچه های مسدود، باز و موج شكن هایی دارد كه به وسیله راهروها با چند پله به هم متصل می شوند. وجود پله ها در میان دالان ستون میانی، نشان می دهد كه این پل فقط یك پل ارتباطی نبوده و با توجه به راهروهای داخلی، پلكان و ... از آن به عنوان سرپناهی عبوری هم استفاده می شده است.

تعمیرات پیاپی

پلی که این روزها به عنوان پل گاومیشان می شناسیم، دقیقا همان نسخه ساسانی آن نیست. این پل که با توجه به موقعیت استراتژیک منطقه در دوره های بعد از ساسانیان هم مورد استفاده قرار داشته است، در طول زمان آنقدر بازسازی شده که می توان به جرات گفت به جز پایه های آن که در بخش جنوبی گاومیشان قرار دارند، بقیه بنا در دوره های بعدی تغییر شکل پیدا کرده است. مثلا بنای اصلی پل متعلق به اوایل دوران اسلام است و قوس های جناغی آجری و تعمیرات سنگی نمای پل هم در دوره های بعدی به خصوص در دوره اتابكان لر صورت گرفته است. آخرین تعمیر این پل را هم به حسین خان بزرگ، والی معروف ایلام و لرستان نسبت می دهند که در سال 1008 هجری قمری اتفاق افتاد.

اما با تمام این ها، معماری پل گاومیشان آنقدر پیچیده است که می توان آن را با مهم ترین پل های دنیا مقایسه کرد. باستان شناسان زیادی هستند که عقیده دارند پل گاومیشان از لحاظ ساختار و معماری شباهت زیادی به پل شادروان در شوشتر دارد و از همین جا نتیجه می گیرند که این دو پل در یک دوران ساخته شده اند.

گروه گردشگری تبیان- رستم زاد