سرمایه گذاری و ریسک(2)

در مطلب قبلی اشاره کردیم که سرمایه گذاری دارای ریسک است و واضح است که این ریسک بنا به وضعیت اقتصادی کشورها و امنیت بازار متفاوت است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی یکی از انواع سرمایه گذاری است که درباره اثربخشی و یا خطر آن به دلیل عوارضی که برای کشور دارد مخالفانی برای آن وجود دارد.

در این نوشتار سعی شده به کمک منابع مختلف از جمله کتاب توسعه اقتصادی اریک ثوربک راجع به این موضوع توضیح داده شود.

شرکت های چند ملیتی

عامل اصلی جابه جایی سرمایه گذاری مستقیم خارجی شرکت های چند ملیتی هستند، یعنی شرکت هایی که از چندین واحد مجزا تشکیل شده و این اجزا برای رسیدن به هدف با هم هماهنگ هستند.این شرکت ها در سراسر نقاط جهان و یا لااقل کشورهای سرمایه داری فعالیت می کنند.

به عبارتی، شرکت چندملیتی شرکتی است که دربیش از یک کشور تولید میکند و عملیات خارج ازکشور را برای منافعش پراهمیت می داند .هر چند زمانی نه چندان دور، واژه چندملیتی به معنای شرکت تولیدی عظیم و خصوصی ایالات متحده بود که عملیات فراوانی درکشورهای خارجی انجام میداد، شرکت چندملیتی  میتواند دراندازه های مختلف و ازتمامی دنیا، ازجمله کشورهای روبه توسعه باشد ، اما در این بین، تعداد اندکی نسبتاً فرا گیرند .

بیشترشرکتهای چندملیتی ریشه درکشورهای صنعتی دارند. با این حال شرکت های چندملیتی همیشه موسسات خصوصی نیستند . شرکت های چندملیتی همیشه بزرگ نیستند، شرکت های کوچک، به ویژه درشرق و جنوب شرقی آسیا طی سال های متمادی درکشورهای خارجی درحال سرمایه گذاری بوده اند .

بسیاری از شرکتهای چندملیتی ، فروش ها و دارایی هایی درسراسر دنیا دارند که ازمحصول ناخالص داخلی( GDP ) برخی کشورهای بزرگ رو به توسعه افزون تر است . جنرال موتورز ، بزرگ ترین شرکت چند ملیتی ، در 1992 فروش هایی معادل بیش از نیمی از محصول ناخالص داخلی هند و بزرگ تر از محصول ناخالص داخلی ترکیه داشت . توشیبا ، که بیست و پنجمین شرکت بزرگ چندملیتی درسال 1992 را به خود اختصاص داده بود ، از محصول ناخالص داخلی کشورمصر که بیست و پنجمین اقتصاد بزرگ جهان را دارا بود ، فروش بیشتری داشت .

با همه این توصیفات شرکت های چند ملیتی عامل اصلی ورود سرمایه گذاری مستقیم خارجی به کشور ها هستند.

مخالفتها با سرمایه گذاری مستقیم خارجی

چند بحث اصلی علیه سرمایه گذاری مستقیم خارجی به طور عام و شرکت های چند ملیتی به طور خاص وجود دارد:

این شرکت ها با وجود تأمین سرمایه برای کشور های مقصد ممکن است باعث کاهش پس انداز و نرخ سرمایه گذاری داخلی شوند چون رقابت راکم می کنند و یا از تولید کالای واسطه  از طریق ورود کالا به کمک شرکت های مرتبط جلوگیری می کنند. به علاوه این شرکت ها ممکن است از طریق سرکوب کار آفرینی بومی و تسلط بر بازار داخلی از توسعه منابع مالی داخلی کشورها جلوگیری کنند.نگرانی دیگر این است که دولت های میزبان با ارائه خدمات و معافیت های خاص عملا به بدتر شدن شکاف اقتصادی کمک کنند. البته همگی این نگرانی ها بیشتر ایدئولوژیکی است تا اقتصادی، و نباید مانع از جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی شود.

در مواقع اگر در یک تعریف ساده مدیریت را هنر استفاده از فرصت ها بدانیم دولت های میزبان می توانند با آگاهی از این نگرانی ها نسبت به کنترل آثار جانبی سرمایه گذاری مستقیم خارجی و شرکت های چند ملیتی اقدام کنند.

توجه به این نکته ضروری است که به علت شرایط رکود جهانی، ایران می تواند به محل مناسبی برای جذب سرمایه های خارجی تبدیل شود. مجموعه شرایط مساعد جغرافیایی و اقلیمی ازجمله تنوع آب و هوا درسرزمین پهناور ، وجود منابع و ذخایر چشمگیر زیرزمینی ، جمعیت مولد و نیروی انسانی جوان و جویای کار و وجود بازار گسترده برای تولید و مصرف درکنار هم زمینه های لازم برای سرمایه گذاری را درایران بوجود آورده است که درثمر بخشی و سودآوری آنها نمی توان تردید روا داشت . درشرایطی که بسیاری از کشورهای درحال توسعه توانسته اند در دو دهه اخیر با بهره گیری ازسرمایه گذاری های مشترک و مستقیم خارجی( FDI ) ، فرآیند توسعه اقتصادی خود را تداوم و قوت بخشند . سرمایه گذاری های جذب شده به اقتصاد ایران باتوجه به مزیت های موجود بسیارنازل است .

بررسی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران

به گزارش مهر، مجموع حجم سرمایه گذاری های خارجی در ایران طی سال 72تا پایان فروردین ماه سال 86، تحت پوشش قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری خارجی به 24میلیارد و 281میلیون و 900 هزار دلار رسید.

به گزارش فارس، بان كی مون دبیركل سازمان ملل در پیشگفتار این گزارش نوشته است: روند احیای اقتصادی و مالی جهان همچنان شكننده است و با ریسك های در حال ظهور، فشارها به سرمایه گذاری های عمومی و عوامل دیگر مورد تهدید قرار گرفته است. برای تداوم روند احیا سرمایه گذاری های بخش خصوصی عامل مهمی در برانگیختن رشد و اشتغال است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی نقش مهمی در این زمینه ایفا می كند.

بر اساس این گزارش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جهان طی سال 2009 با كاهش شدید مواجه شد. بعد از كاهش 16 درصدی سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سال 2008 این رقم در سال 2009 نیز با كاهش قابل ملاحظه 37 درصدی مواجه شد و به 1.114تریلیون دلار رسید. میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سال 2008 بالغ بر 1.77تریلیون دلار اعلام شده بود.

این گزارش با توجه به وضعیت سرمایه گذاری ها در نیمه نخست سال 2010 پیش‌بینی كرده است سال 2010 سال رشد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در جهان باشد.

منطقه خاورمیانه نیز همچون مناطق دیگر با كاهش حجم سرمایه‌گذاری‌ مستقیم خارجی در سال 2009 مواجه شد. با این وجود، بر اساس گزارش آنكتاد حجم سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در ایران طی سال 2009 با رشد قابل توجه 86 درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه شد و از 1.615میلیارد دلار در سال 2008 به 3.016میلیارد دلار در این سال رسید. این در حالی است كه در سال 2008 سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران با كاهش 10 درصدی نسبت به سال 2007 مواجه شده بود.

متاسفانه نتایج این افزایش قابل توجه چندان ملموس نیست،امید است که علیرغم نگرانی های ذکر شده شاهد اثرات مثبت سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشور باشیم و با کنترل این نگرانی ها و استفاده درست از منابع مالی حاصل، نسبت به رفع شکافها و حرکت در جهت اهداف مهم سند چشم انداز بیست ساله اقدام کنیم.