علم طب کار برای کارگران

در علم طب كار فقط فرد كارگر مورد نظر نیست، بلكه اعضای خانواده او نیز باید تحت پوشش درمانی قرار گیرند.

برخی بیماری‌ها به خصوص سرطان‌ها در خانواده‌هایی كه سرپرست آنها با آزبست سر و كار داشته‌اند، دیده می شود و این در حالی است كه بسیاری از كارگران در این شرایط جزء كارگران روزمزد و پیمانی محسوب می‌شوند و قوانین كار شامل حال آنان نمی‌شود.

چه بسا نظارتی كه در كارخانه‌ها و صنایع انجام می‌شود، شامل كارخانه‌ها و صنایع درشت است و 80 درصد كارگران در كارخانه‌های كوچك و كمتر از 50 نفر كار می‌كنند.

حتی قانون تأمین اجتماعی شامل كارگاه‌های زیر 5 نفر نیست و معاینات ادواری هم حتی برای این كارگران انجام نمی‌شود و قانونی بر آنان حكمفرما نیست.

اگر چه از سال 1373 رشته طب كار نیز در دانشگاه علوم پزشكی تهران جای داده شد، اما اكثر این فارغ التحصیلان به دلیل نیاز آموزش در دانشگاه، جذب دانشگاه شدند و مابقی نیز به دلیل ابهام در تعریف ردیف شغلی سرگردان هستند. در حال حاضر قوانین نیز حمایت خود را از پزشكان طب كار دریغ می‌كند، به همین دلیل پزشكان طب كار در كشور حتی اگر در كارخانه‌ای مشغول كار شوند، دچار تضاد شغلی هستند.

پزشك طب كار از سویی خواستار حمایت از كارگر است و از سویی دیگر حقوق خود را از كارفرما می‌گیرد و این تضاد موجب می‌شود كه هم كارگر و هم كارفرما نسبت به حقوق خود ناآگاه بماند.

آمار فقط در مورد كارگرانی موجود است كه شامل پرداخت غرامت شده‌اند و آمار بیماری‌های شخصی و شایع اسكلتی و عضلانی كه 60 تا 70 درصد جامعه جهانی كارگران با آن درگیرند، وجود ندارد.

این بیماری در ایران شدیدتر است، چون شرایط كاری در ایران سخت‌تر است و تمام تجهیزات پرخطر از كشورهای صنعتی و توسعه یافته به كشورهایی مانند ایران صادر می‌شود.

دكتر سوسن صالح پور، متخصص طب كار و بیماری‌های شغلی در این خصوص می‌گوید: متأسفانه مقوله طب كار در ایران بسیار مهجور افتاده و با محدود كردن آن به معاینات كارگری، به این رشته تخصصی پزشكی بسیار كم لطفی شده است.

متخصصین علم طب کار، پس از طی كردن 7 سال دوره پزشكی عمومی، با گذراندن آزمون دستیاری، مشابه سایر رشته‌های تخصص پزشكی وارد دوره ی دستیاری شده و سه سال كامل با انواع مشاغل و پروسه‌های كاری و عوامل زیان‌آور فیزیكی، شیمیایی، بیولوژیكی، روانی و ارگونومی در محیط های كاری و بیماری‌های ناشی از آنها، پیشگیری و درمان آن بیماری‌ها و نیز مباحثی چون آمار و اپیدمیولوژی، آموزش بهداشت و... به صورت تئوری و عملی آشنا می‌شوند.

حیطه ی فعالیت طب كار بسیار وسیع بوده و ماحصل آن سلامت نیروی كار و افزایش بهره وری و در نتیجه افزایش تولید است.

طبق مطالعات انجام شده تأثیرات اقتصادی بیماری و آسیب‌های ناشی از كار، اثری قابل توجه بر روی میزان موفقیت یك سازمان دارد. به عنوان مثال با برقراری یك سیستم سلامت شغلی در یك سازمان، طی معاینات بدو استخدام، یك متخصص طب كار با شناختی كه از ماهیت كار و توانایی‌ها و ظرفیت‌های مورد تقاضای كار دارد، می‌تواند كار مناسب فرد را پیشنهاد داده و در ضمن اعمال ملاحظات لازم با توجه به میزان سلامت و محدودیت‌های فردی، آن فرد را برای آن كار آموزش داده و كارآیی فرد در شغل مورد نظر را به حداكثر برساند.

سلامت می‌تواند با افزایش ظرفیت‌های فیزیكی مثل قدرت و استقامت، و همین طور ظرفیت‌های ذهنی مثل عملكرد شناختی و توانایی علت یابی باعث افزایش كارآیی فرد شود. تقریباً تمام مطالعاتی كه رشد اقتصادی را با توجه به بهبود سلامت جامعه كاری بررسی كرده‌اند، شواهدی مبنی بر تأثیرات مثبت، قابل توجه و قابل اندازه‌گیری شاخص‌های سلامتی، بر روی سرعت رشد اقتصادی یافته‌اند.

اثرات وجود یک سیستم سلامت شغلی در سازمان:

مقابله با استرس شغلی :

تحقیقات نشان داده‌اند كه حدود 90-60 درصد مراجعات به مراکز خدمات بهداشتی- درمانی، ناشی از استرس‌های مرتبط با كار بوده‌اند.

یك فرد در طول 24 ساعت به طور متوسط 8 ساعت، یعنی حدود 50 درصد از ساعات بیداری خود را تحت تأثیر عوامل روانی محیط كار خود می‌گذراند و این عوامل بر روی زندگی شخصی و خانوادگی وی نیز تأثیر گذارند.

در كشورهای صنعتی، كارفرماها برای كاهش استرس سرمایه‌گذاری‌های وسیعی می‌كنند تا از عوارض اقتصادی ناشی از آن بكاهند.

طبق مطالعات انجام گرفته، بیشترین بازگشت به سرمایه با كاهش استرس، كنترل دخانیات در محیط كار و بهبود تغذیه همراه بوده است.

غیبت از كار :

تیم سلامت شغلی با استفاده از دانش خود در زمینه ی غیبت از كار وبا بهره گیری از معیارهای سنجشی كه در دست دارد، می‌تواند میزان غیبت از كار را در سازمان سنجیده و علل و مقادیر غیرطبیعی و خارج از استاندارد را درون سازمان تشخیص دهد و در جهت كاهش میزان غیبت مرتبط با بیماری‌ها و ناهنجاری‌های داخل سازمانی تلاش كند.

تنظیم شیفت‌های كاری:

با رعایت اصول علمی می‌توان شیفت‌های كاری را طوری تنظیم كرد كه متناسب با افراد و محدودیت‌های فیزیكی و روانی آنها و فرهنگ آن جامعه باشد و بدین ترتیب بهره‌وری و تولید را افزایش داد.

به كارگیری اصول ارگونومی برای افزایش تولید و بهره‌وری:

علم ارگونومی، علم ایجاد تناسب بین كار و انسان است. با رعایت اصول ارگونومی در محیط كار از قبیل ایجاد تناسب در نور، صدا، دما، تجهیزات و ابزارآلات برای انجام كار، بسیاری از شركت‌های معروف در دنیا توانسته‌اند تولید خود را چند برابر افزایش دهند.

اكثر ماشین آلات و تجهیزاتی كه در صنایع و سازمان‌های اداری در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای اندازه‌ها و ابعاد بدن ایرانیان طراحی و ساخته نشده‌اند، بنابراین طبیعی است كه كار با آنها نیازمند صرف انرژی و وقت بیشتر، و راحتی و بازدهی كمتر است.

لذا با برقراری نظام سلامت شغلی در یك سازمان، كارگران و كارمندان نهایتاً به سطح بالاتری از رضایت شغلی رسیده و خود را بیشتر متعلق به آن سازمان می‌یابند. وقتی احساس كنند كه وجود آنها برای سازمانی كه خدمت می‌كنند مهم تلقی شده و سیستمی پوپا و جاری جهت حفظ سلامت آنها طراحی و راه‌اندازی گردیده است، آنها نیز اهداف خود را با اهداف سازمان بیشتر هماهنگ و هم جهت نموده و در جهت افزایش تولید تلاش می‌كنند.

مریم غفاری