گزارشی از سه دهه فعالیت تفسیری جمهوری اسلامی ایران(1) اهم تفاسیر شیعی در طول حیات انقلاب اسلامی
در تفاسیر مختلف ، مباحث ادبى ، اختلاف قرائت ، شاءن ، نزول آیات ، بیان آیات ، شرح آیات الاحكام ، بحثهاى اخلاقى ، كلامى ، عرفانى ، حكمى ، اجتماعى و سیاسى دیده مى شود. هر یك از مفسرین در اثر خود یك یا چند باب از مباحث فوق را آورده اند. آنها به تناسب دركى كه از پرده از روى اسرار این كتاب الهى بردارند، چون در حقیقت تفسیر به معناى برداشتن پرده از آیات الهى است .
حضرت امام (س ) مى فرمایند:
«به طور كلى معنى تفسیر كتاب آن است كه شرح مقاصد آن كتاب را بنماید؛ و نظر مهم به آن ، بیان منظور صاحب كتاب باشد. این كتاب شریف ، كه به شهادت خداى تعالى كتاب هدایت و تعلیم است و نور طریق سلوك انسانیت است ، باید مفسر در هر قصه از قصص آن ، بلكه هر آیه از آیات آن جهت اهتداء به عالم غیب و حیث راه نمایى به طریق سعادت و سلوك طریق معرفت و انسانیت را به متعلم بفهماند. مفسر وقتى مقصد از نزول را بما فهماند مفسر است ، نه سبب نزول به آن طور كه در تفاسیر وارد است».
امام (س ) با این بینش و اندیشه كوشیده اند تا مقاصد قرآن را در آثار و سخنان خود بیان كنند و راهى براى تربیت نفوس فراهم آورند. به همین دلیل ایشان به تناسب از روشهاى مختلف تفسیر سود جسته و در برخى از آن روشها، گوى سبقت از دیگران ربوده اند. حضرت امام (س ) تلاش كرده اند تا با رفع حجاب از اسرار قرآن مقاصد آن را براى جویندگان حقیقت روشن نمایند.(1)
روح قرآن و الهام از این صحیفه نورانى و مائده آسمانى در سراسر تاءلیفات و سخنان و اعمال ایشان بارز و آشكار است
بعد از انقلاب اسلامی توجه به تفسیر قرآن كریم مورد اهتمام علما و حمایت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت به شكلی كه در هر سال تفاسیر متعددی از علما و اندیشمندان ایران اسلامی منتشر شد.
تفسیر قرآن كریم از جمله علومی است كه از مراحل اولیه تشكیل اسلام به آن توجه شده است به طوری كه در هر قرن تفاسیر متعددی از سوی علمای اسلامی تألیف می‌شد كه بخشی از آن به مفسران شیعه اختصاص دارد. بعد از انقلاب اسلامی نیز این امر بیش از پیش مورد اهتمام علما و حمایت جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت به شكلی كه در هر سال تفاسیر متعددی از علما و اندیشمندان ایران اسلامی منتشر شد؛ از این رو برای توجه بیشتر به این مسئله، گزارشی جامع از مجموعه تفاسیر منتشر شده در طی حیات سی ساله انقلاب اسلامی ارائه می‌شود.
1. تفسیر سوره حمد
كتاب «حمد عارفان»، تفسیر سوره مباركه حمد امام خمینی(ره) است. چند ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با درخواست‌های فراوان مردم به خصوص جوانان، مرجع عالیقدر شیعیان، امام خمینی(ره)، در سال 1358 برگزاری جلسات تفسیر قرآن را قبول می‌كنند. به فرموده ایشان: «تفسیر قرآن یك مسأله‌ای نیست كه امثال ما بتوانند از عهده آن برآیند. علمای طراز اول هم در طول تاریخ اسلام، چه از عامه و چه از خاصه، در این باب كتاب‌های زیاد نوشته‌اند ـ البته مساعی آنها مشكور است ـ لكن هركدام روی آن تخصص و فنی كه داشته‌است، پرده‌ای از پرده‌های قرآن كریم را تفسیر كرده است.»
امام(ره) جلسات خود را با تفسیر سوره مباركه حمد آغاز كرد. پنج جلسه در مورد «بسم الله الرحمن الرحیم» و مقداری هم در باب «الحمد» و رابطه‌اش با «بسم الله» از دو دیدگاه صحبت كردند. به فرموده ایشان: «همه عالم اسم الله‌اند؛ تمام عالم؛ چون اسم نشانه است، همه موجوداتی كه در عالم هستند نشانه ذات مقدس حق تعالی هستند. منتهی نشانه بودنش را بعضی‌ها می‌توانند به عمقش برسند، كه چطور نشانه است، و بعضی‌ها هم به طور اجمال می‌توانند بفهمند كه نشانه است.» این جلسات بنا به دلایلی از جمله بیماری امام(ره)، دیگر ادامه نیافت.(2)
ادامه دارد...
______________________
1. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى
2. خبرگزاری قرآنی ایران
تنظیم برای تبیان: گروه دین و اندیشه_شکوری
