سرزش پیامبر در قرآن صحت ندارد

شبهه دورازدهم

در سوره عبس آیه 3 خداوند پیغمبر را به خاطر روی گردانی از فردی نابینا ( عبدالله ابن ام مکتوم ) مورد عتاب و سرزنش قرار داده و این نشان می دهد که پیغمبر اسلام معصوم نبوده است بلکه در بعضی از مواقع گناهی انجام می داد که مورد عتاب و سرزنش خداوند قرار می گرفت

جواب

قبل از بیان جواب به سه نکته اشاره می کنیم:

نکته اول: این اشکال را بعضی از اهل سنت مطرح کرده و خواستند به ما شیعیان اشکال کنند و بگویند: شما که پیغمبر اکرم را معصوم می دانید سخت در اشتباهید چون خداوند در این آیه علناً پیغمبر را به خاطر اشتباهش مورد عتاب و سرزنش قرار داده است !

نکته دوم: ما برای درک راحت تر جواب برای دوستان آیات مورد بحث را ذکر می کنیم.

عَبَسَ و تَولّی.....  چهره درهم کشید و روی گردانید( 1 ) اَن جاءهُ الاَعمی..... چونکه نابینا نزد او آمده بود( 2 ) و ما یُدریک لعلّه یَزّکّی..... تو چه میدانی شاید او برای تزکیه خودش آمده باشد( 3 ) او یَذکّر فتنفعهُ الذِکری..... یا متذکر گردد و این تذکر او را نفع دهد ( 4 ) و اما مَن ِ استغنی..... اما آن کسی که توانگری خود را به رخ مردم می کشد ( 5 ) فانت له تصدّی..... تو به او روی خوش نشان می دهی ( 6 )

نکته سوم: آنچه را که در تفاسیر اهل سنت در مورد این آیه نقل شده است از این قرار است که: روزی پیغمبر اکرم با چند تن از بزرگان قریش در گفتگو بود تا انها را به اسلام دعوت کند ( که بسیار گفتگوی مهمی بود چون اگر آنها ایمان می آوردند یقینا به تبع انان جمعیت بسیاری به اسلام ایمان می آوردند ). عبدالله ابن ام ایمن که نابینا و ظاهراً فقیر بود وارد مجلس شد و تقاضا می کرد تا پیغمبر برای او قرآن بخواند و به او تعلیم دهد و سخن خود را مکرر تکرار می کرد و آرام نمی گرفت، زیرا دقیقا متوجه نبود که پیغمبر با چه کسانی مشغول صحبت است. او آنقدر کلام پیغمبر را قطع کرد تا اینکه حضرت ناراحت شدند و آثار نا خشنودی در چهره پیغمبر نمایان گشت و در دل گفت: این سران عرب با خود می گویند: پیروان محمّد فقط نابینایان و بردگان هستند. و لذا از عبدالله روی گرداند و به سخنانش با سران قریش ادامه داد که آیه نازل شد و پیغمبر را مورد سرزنش قرار داد.

اما جواب اشکال

این گفته مفسرین اهل سنت( مورد خطاب بودن پیغمبر در آیات اولیه سوره عبس ) با آیات و روایاتی در تضاد است که ما به آنها اشاره می کنیم

اول: اگر واقعا سه آیه اول سوره مبارکه عبس خطاب به پیغمبر باشد، با آیات بعدی ( یعنی آیه 5 و 6 که می فرماید اما آن کسی که توانگری خود را به رخ مردم می کشد پس تو به او روی خوش نشان می دهی ) سازگار نیست چون بر هیچ کس پوشیده نیست که پیغمبر هرگز اینچنین برخوردی را با مال اندوزان متکبرنداشتند بلکه همیشه از آنها دوری می جستند.

دوم: خداوند تبارک و تعالی در آیه 4 سوره مبارکه قلم به صورت مطلق پیغمبر اکرم را دارای ملکات اخلاقی دانسته و فرمود: انک لعلی خلق عظیم یعنی تو دارای ملکات اخلاقی بس بزرگی هستی که بر آن مسلطی.

این آیه اندکی قبل از نزول سوره عبس بر پیغمبر نازل شده بود. آیا مفسرین اهل سنت به خود این جرات را میدهند که به خداوند نسبت جهل داده و بگویند خداوند که پیغمبر را دارای ملکات اخلاقی دانسته از بعضی از اخلاقیات او ( بمانند برخورد او با عبدالله ابن ام ایمن در آینده ) مطلع و با خبر نبوده است ؟!

سوم: خداوند در آیه 159 سوره مبارکه آل عمران می فرماید: لو کنت فظاً غلیظ القلب لانفضوا من حولک یعنی اگر سنگدل و خشن بودی هر آینه مردم از اطراف تو پراکنده می شدند. دو نکته در اینجا قابل توجه است. اول اینکه غلیظ القلب به کسی میگویند که هیچ نوع محبتی نشان ندهد. نکته دوم اینکه کلمه لو دلالت بر منتفی بودن شرط دارد یعنی شرط  کلام ( عدم محبت از سوی پیغمبر ) کاملا منتفی است. بنا بر این گفته مفسرین اهل سنت با این آیه نیز کاملا در تضاد است.

چهارم : حدیث مشهور نبوی که می فرماید: انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق یعنی من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را تمام کنم. آیا گفته مفسرین اهل سنت با این حدیثی که خودشان نقل کردند در تضاد نیست ؟ آیا میتوان گفت: پیغمبری که برای تمام کردن مکارم اخلاق مبعوث شده است، خداوند او را از برخورد بد با فرد فقیر مورد سرزنش قرار می دهد ؟ آیا این برخورد ها از طرف پیغمبر منافات با اتمام مکارم ندارد ؟

از همه این موارد که بگذریم..... شما در تاریخ موردی را یافت نمی کنید که گفته باشد پیغمبر اکرم با کسی با لحن تند و یا خشن صحبت کرده باشد و با بی توجهی و روی گردانی به خواسته کسی جواب داده باشد بلکه خود همین اهل سنت بسیاری از روایات را ذکر کردند که می گوید: پیغمبر حتی با مشرکین هم با گشاده روئی برخورد می کرد و با همه خصوصا فقیران مهربان بود.

خلاصه: از قرائن داخلی و خارجی سوره مبارکه عبس در می یابیم که آن کسی که از عبد الله ابن ام ایمن روی گرداند پیغمبر اکرم نبوده بلکه فردی از بنی امیه بود که نزد حضرت نشسته بود و خداوند در آیات ابتدائی سوره مبارکه عبس آن مرد را از این عمل زشت و ناپسند باز داشت.

مآخذجواب: تفاسیر مجمع البیان و المیزان و نمونه ذیل تفسیر آیات 1 تا 6 سوره مباركه عبس