گفت‌وگویی جالب با خسرو معتضد
*پیشنهاد صدها موضوع جذاب از تاریخ كهن ایران برای فیلم و سریال*
گفت‌وگوی با خسرو معتضد: ایران مثل ققنوس است
خسرو معتضد با تاكید بر این كه ما نباید در فیلم‌ها و سریال‌هایمان از تاریخ ایران غافل شویم، به سریال پربیننده و كره‌ای «افسانه جومونگ» اشاره كرد و پرسید: شما فكر می‌كنید تاریخ كره چند تا حادثه دارد؟!
او خود ادامه داد: من حساب كردم در ایران ما 20 هزار فیلم و سریال تاریخی می‌توانیم تهیه كنیم و این كارها می‌توانند بر اساس سوژه‌ها و شخصیت‌هایی ساخته شوند كه بسیاری از ایرانیان حتی نام آنها را نشنید‌ه‌اند.
***
خسرو معتضد تاریخ‌نگار كشورمان در گفت‌وگو با ایسنا در پاسخ به این پرسش كه كشور ما در كدام بخش‌ها می‌تواند وارد جذابیت‌های فیلم و سریال شود كه به عنوان یك اعتماد به نفس ملی از آن یاد شود؟ خاطرنشان كرد: ایران مثل ققنوس است؛ ققنوس پرنده‌ای مثل سیمرغ اسطوره‌ای است؛ آتش می‌گیرد، می‌سوزد و همه فكر می‌كنند تمام شده‌است؛ اما یك‌باره از بین آتش این پرنده سالم و كامل و بسیار سرحال ظاهر می‌شود؛ ایران، ققنوس و پرنده‌ای اساطیری است كه می‌سوزد و دوباره ظاهر می‌شود؛ حتی مناظر سوختن و شكستن ایران از نظر درس غیرت و شرفی كه به ایرانیان می‌دهد و این‌كه احساس كنند همیشه در معرض خطر بوده‌اند و دوباره سربلند كرده‌اند، خیلی ارزش دارد. این مسائل افتخارآمیز است اما متأسفانه ما این‌ها را در فیلم‌ها و سریالها به مردم نمی‌گوییم؛ چراكه دانش و اطلاعش را نداریم و وقت هم نداریم.
این محقق و نویسنده تاریخ معاصر كشورمان كه در حال نگارش كتابی درباره‌ی تاریخچه صدساله نفت در ایران است، گفت: قرار بود این كتاب در 5 هزار صفحه تمام شود، اما این همه اسناد و مدارك درباره نفت ایران می‌بینم باور كنید حیرت می‌كنم. هر روز به یك اسم و مسأله تازه برخورد می‌كنم؛ این است كه الآن روی 10 هزار صفحه برنامه‌ریزی كردم و ناشر هم قبول كرده‌است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره‌ی اقبال مخاطبان ایرانی از سریال‌های كره‌یی، اظهاركرد: در مورد تاریخ ایران، كره اصلا قابل مقایسه با ما نیست. كره یك كشور 99 هزار كیلومتر مربعی است كه الآن البته من با نگاه حسرت به اتومبیل‌هایی كه می‌سازد نگاه می‌كنم. تعجب هم می‌كنم؛ چه‌طور مردمی می‌توانند حلزون، جلبك و گوشت‌هایی را كه در ایران اصلا فكرش را هم نمی‌كنیم بخورند و اتومبیل‌هایی به این قشنگی و استحكام را تولید كنند. از نظر تاریخی اصلا كره به حساب نمی‌آید. خود كشور ژاپن را نگاه كنید؛ در دل اقیانوس بوده‌است. البته هیچ‌كس نمی‌تواند عظمت چین را انكار كند. چین یك كشور 10 میلیون كیلومتر مربعی است و همیشه تاریخ چین مثل مصر، كهن و باعث افتخار است.
معتضد ادامه داد: كره كشور خوبی به لحاظ تقلید است؛ یعنی جا پای چین و ژاپن می‌گذارد. آنها وقتی می‌خواهند فیلم و سریال بسازند تعقل می‌كنند. بدون مطالعه نمی‌توان اثر خوبی از آب درآورد.
***
وی سپس با اشاره به برخی سریال‌های ایرانی كه روایت تاریخ ایران در آنها با اشتباه همراه بوده‌است، اظهار كرد: سریالی مثل «هزاردستان» از نظر تاریخی مشكل دارد و بهتر بود با مطالعه ساخته می‌شد. مرحوم علی حاتمی آدم والایی بود و هنرمند است؛ ولی روایت تاریخ فرق دارد؛ تاریخ با كسی شوخی ندارد. اگر مرحوم حاتمی با واقعیت تاریخ را نگاه می‌كرد خیلی كارهایش جالب‌تر می‌شد.
این محقق تاریخ ایران مثال زد: آخر كجا «خان مظفر» كه نماد شاهزاده فرمانفرماست و پسرش(نصرت‌الدوله فیروز)در سال 1316بوسیله ماموران سرپاس مختار در سمنان خفه شده بود می‌توانست رییس شهربانی را احضار كند و آن سان با او صحبت كند . مگر فرمانفرما كاخ باعظمت نداشت كه به گراند هتل برود و مسكن اختیار كند. هم چنین در سال 21، ترانوای اسبی نبود كه اوباش در روز 17 آذر ماه سوار بر آن شوند و فریاد كنند.
خسرو معتضد با تاكید بر این كه سریال تاریخی نباید مردم را گمراه كند، گفت: یك سریالی مثل «كیف انگلیسی» ساخته شده‌است كه در این سریال تمام نمایندگان مجلس چهاردهم و پانزدهم نوكر بریتانیا هستند. خوب تاریخ چه می‌گوید؟ تاریخ می‌گوید مجلس چهاردهم مجلسی است كه نفت را به روسیه نداد. مجلس پانزدهم مجلسی است كه تمام عناصر در آن بودند؛ ولی خوشبختانه آمد و قانونی درباره نفت جنوب گذراند و نفت را پس گرفت. پس وقتی ما این مسأله را نمی‌دانیم این‌گونه می‌شود كه در سریال «كیف انگلیسی» همه نوكر انگلیس نشان داده می‌شوند؛ درحالی كه تاریخ خلاف آن را نشان می‌دهد. مجلس پانزدهم، مجلسی بود كه موضوع نفت را آنقدر دنبال كردند و با استیضاح عباس اسكندری، تقی‌زاده را به اعتراف تحمیلی و قلابی بودن قرداد 1933 وادار كردند.
وی به طرح این پرسش پرداخت كه چه اتفاقی می‌افتد كه رسانه با تاریخ كشور این‌گونه برخورد می‌كند؟ و خود پاسخ داد: تحقیق و تتبع متأسفانه جایی در سریال‌های ما ندارد؛ علاوه بر تلویزیون، سینمای ما هم همین‌طور است؛ كتاب در ایران مهجور است و شاید كتابی كه می‌نویسیم دوهزار تن و اگر خیلی آدم خوشبختی باشیم 10 هزار تن آن را بخوانند؛ ولی فیلم با مردم سروكار دارد و تلویزیون در خانه مردم است. الآن من برنامه‌ای به نام «پلی به گذشته» را برای تلویزیون تولید می‌كنم. من و تهیه‌كننده (آقای دكتر رجبلو) كه استاد دانشگاه است توانستیم این برنامه را با فیلم، عكس، كاریكاتور و صحبت‌كردن به جایی برسانیم كه بسیاری از آن تعریف كنند. چراكه مردم تاریخ را دوست دارند.
خسرو معتضد در بخشی از صحبت‌هایش به سریال «چهل سرباز» محمد نوری‌زاد هم اشاره كرد و گفت: زندگی حضرت علی‌بن ابیطالب(ع) یا امام حسین (ع) چه ربطی به رستم دارد؟! این دو هیچ ربطی به هم ندارند؛ یكی اسطوره ملی و دیگری واقعیتی مذهبی است. دید كه همانطور كه من در تلویزیون با حضور آقایان ذیربط درباره‌ی سریال «چهل سرباز» گفتنم و آنها بی‌خود رنجیدند و سریال به كلی شكست خورد.
***
این محقق و كارشناس تاریخ با بیان این كه تنها دقایقی از سریال «افسانه جومونگ» را تماشا كرده‌است، خاطرنشان كرد كه ترجیح می‌دهد فیلم‌های مطرح سینمای دنیا را تماشا كند.
او افزود: شاید زنان این سریال كره‌یی با لباس‌های فاخر به آن جذابیت بخشیده باشند، ولی سریال خشك و سرد است و كسانی كه سریال بهتری دارند از آن خوششان نمی آید.
او درباره‌ی لزوم حضور كارشناسان تاریخ در كنار فیلم سازان، اظهار كرد: در تمام دنیا مورخ و كارشناس تاریخ جایگاه ویژه‌یی دارد؛ به هر حال یكی باید كنار كارگردان باشد و به او بگوید آدم‌ها، شخصیت‌ها ،ماشین‌ها، لباس‌ها و لوكیشن‌ها در این برهه‌ی تاریخی باید این‌گونه باشند. اما این مسأله را كارگردانان لحاظ نمی‌كنند.
معتضد در عین حال گفت: البته تلویزیون می‌خواهد این كار را انجام بدهد و برای تحقیق ارزش قایل است؛ اما كارگردان چون وقتش محدود است می‌خواهد زودتر كار را تمام كند؛ ضمن این‌كه فكر می‌كند این كه كاری ندارد من خودم از پسش برمی‌آیم.
وی در پاسخ به پرسشی درباره‌ی خالی بودن برخی آثار تاریخی از روح انسانی و جذابیت‌های نمایشی، اظهار كرد: متأسفانه فكری در این مملكت هست كه تمام حوادث تاریخی دست خارجی‌ها بوده‌است؛ درخصوص تاریخ معاصر هم آثار چند جوجه محقق داخلی و خارجی كه از روح ایرانی بی‌خبر هستند و تاریخ ایران را خوب نمی‌دانند، خیلی اثرگذار بوده‌است. آنان سعی در القای این مطلب دارند كه ایرانی‌ها یا نوكر روس‌ها بودند یا نوكر انگلیس و آمریكا؛ آنها از روح ایرانی بی‌خبر هستند. دكتر مصدق حرف قشنگی زد؛ او گفت در زمان قاجاریه به مدت 150 سال، بسیاری از رجال ایران خارجی‌ها را سركار گذاشتند. یك نفر گفت كه وزیر مختار انگلیس به من گفته‌است كه ما 40 دفعه ایران را در محضر معامله كردیم و آخرش هم فهمیدیم هیچ‌چیز دست ما نیست.
خسرو معتضد اظهار كرد: ایرانی‌ها می‌دانند كه چگونه از سیاست موازنه منفی استفاده كنند. محققان جدید ما كه متأسفانه برخی گرایش‌های كمونیستی دارند، مثل شوروی‌ها می‌اندیشند؛ مثلا شوروی‌ها در آن زمان اگردر ایران جنبشی شكل گرفته بود كه می‌گفتند نفت را به شمال ندهیم، می‌گفت این عوامل انگلیسی‌ها است؛ همین طرز فكر را انگلیسی‌ها هم داشتند. حتی مقاله‌ای در «اسپكتور» می‌خواندم كه نوشته بود كه این دولت انگلستان غافل است كه در ایران روح جدید و ناسیونالیسم ایجاد شده‌است. این روحیه را متأسفانه جوجه محقق‌هایی كه چند سالی است آمد‌ه‌اند و ادعا می‌كنند كه تاریخ می‌دانند، هم دارند. اما در حقیقت آنها ایران و مردم و رجال ایران را خوب نمی‌شناسند. نمی‌دانند گذشتگان ما ممكن است معایبی داشتند اما همین قوام السلطنه آذربایجان را از دست روسیه بیرون آورد. انگلیسی‌ها سالی 15 میلیون لیره فقط مالیات به دولت انگلستان می‌دادند اما پولی كه به ما در سال 1327 دادند تنها 7 میلیون لیره بود. 7 میلیون لیره یعنی چه؟! درهمان زمان عربستان سعودی قرارداد می‌بست 100 تا200 میلیون دلار از این‌ها می‌گرفت؛ من رقمی شنیدم وحشت كردم. عربستان رقم دو میلیارد بابت نفت با آمریكایی‌ها قرارداد بسته بود. اما این‌ها 7 میلیون لیره را جلوی ما می‌انداختند؛ محقق تاریخ جدید ما نمی‌آیند گذشته‌ها را بخوانند. هر چه محققان و دیپلمات‌های آمریكایی و انگلیسی گفته و نوشته‌اند برای این ها آیه آسمانی است .به عنوان مثال سرهیلد لورژتل سفیركبیر انگلیس در ایران روش مجلس پانزدهم را سبكسرانه و جنایتكارانه می دانند آنها هم همین را نقل می‌كنند و علت را نمی‌دانم كه وقتی سفیر كبیر انگلیس این سخن را می‌گوید به خاطر این است كه مجلس 14 و 15 كلاهبرداری و سندسازی جنتلمن‌های انگلیس شركت نفت را برملا می‌سازد.
وی تصریح كرد: اغلب محققان جدید ما چند تا كتاب سرهم می‌كنند، بعد خودشان را علامه دهر می‌دانند. این است كه در سینما و تلویزیون می‌بینید كه لباس‌ها همه غلط است.
این مورخ با اشاره به سریال «كارآگاه علوی» خاطرنشان كرد: اخیرا سریالی به نام «كارآگاه علوی» پخش می‌شد كه من خیلی به آن خندیدم؛ این سریال به لحاظ تاریخی تمامش غلط بود. اول این‌كه نویسنده فیلم‌نامه این سریال اطلاع كافی از تاریخ نداشت. تمام لباس‌ها غلط بود؛ روی كلاه پاسبان‌ها درجه‌ی تیمساری گذاشته بودند. این در حالی است كه تمام پاسبان‌ها در آن زمان نشان شیر و خورشید پهن داشتند و اصلا به آنها «نشان پهن‌ها» می‌گفتند؛ این سریال همه را تیمسار كرده‌است. لباس‌ها همه غلط است؛ اصلا لباس سرمه‌ای آن موقع نبوده‌است. در فیلم های تاریخی هم می بینیم اشتباهات زیادی وجود دارد. انگار آقایان یك بار به موزه‌ها حتی موزه صنعتی‌زاده كرمانی در میدان امام(ره) تهران نرفته‌اند و هیچ عكسی از گذشته ندیده‌اند.
خسرو معتضد در پاسخ به این پرسش كه آیا بهانه‌ی بودجه می‌تواند برای اشكالات تاریخی سریالها توجیه‌پذیر باشد؟ گفت: تلویزیون با تمام گرفتاری‌ها و تنگناهایی كه درباره بودجه دارد، اما بازهم در این خصوص دست و دلبازی می‌كند. چراكه خود مهندس ضرغامی آدم علاقه‌مندی است. در حال حاضر سریال «یوسف پیامبر(ع)» را مردم در كشور تاجیكستان و افغانستان دوست دارند. این یك موفقیت است؛ ممكن است این سریال نقایصی هم داشته باشد، ولی من از یك نظر خوشحالم؛ وقتی می‌گویند مردم تاجیكستان و افغانستان سی‌دی‌های این سریال را می‌خرند؛ این یعنی یك موفقیت و من می‌خواهم از این بابت به تلویزیون تبریك بگویم.
وی ادامه داد: به همین اندازه كه برنامه‌های ما در افغانستان و تاجیكستان پخش شوند، برای ما باعث سربلندی است و هزینه‌ای كه صرف آن شده، درآمده‌است؛ ضمن این كه بعضی از كشورها مانند امارات متحده عربی، فیلم‌های ما را نمی‌خواهند، چون تلویزیون‌های این‌ها مال آمریكا است؛ تلویزیون‌های این‌ها را شركت‌های آمریكایی اجاره كرده‌اند و تمام بدی‌های و زشتی‌ها و بی‌بندوباری‌های فرهنگ‌های آمریكایی‌ها را ترویج می‌كنند. شما 10 سال دیگر ببینید در امارات متحده عربی چه اتفاقی می‌افتد. من 5 سال پیش ورشكستگی امارات عربی را پیش‌بینی كرده بودم؛ همه به من می‌خندیدند، می‌گفتم ایرانی‌ها نروند آن‌جا سرمایه‌گذاری كنند. دیدید كه آخر هم این‌طور شد.روزی خانم نیلا كوك آمریكایی كه زن هنرمندی بود و در سال‌های 21 تا 26 در ایران بود نوشت: رذیلانه‌ترین آثار پست آمریكا در سینمای ایران نمایش داده می شود كه در آینده زیان زیادی به تئاتر و سینمای ایران و حتی اخلاق ایرانی می‌زند.
این مورخ و كارشناس تاریخ گفت: این‌ها عملا نمی‌خواهند كه ایران نفوذ فرهنگی داشته باشد؛ همین كه سریالی مثل یوسف پیامبر(ع) با هنرپیشه و كارگردان ایرانی در آن سوی مرزها مورد استقبال قرار گرفته، یك قدم روبه جلو است. تلویزیون باید بداند كه این سریال خوب بوده‌است؛ چرا كسی از «چهل سرباز» استقبال نكرد.
وی ادامه داد: سریال مهدی فخیم‌زاده درباره امام رضا(ع) یا سریال آقای میرباقری درباره امام علی (ع) كارهای قشنگی بودند. این‌ها همه باعث سربلندی است؛ تلویزیون الآن كانون تهیه فیلم و سریال در ایران است. من می‌دانم مدیران شبكه‌ها، دكتر میرباقری(معاون سیما) و مسوولان سیما فیلم دوست دارند، برنامه خوب داشته باشند.
***
به گزارش ایسنا، در بخش دیگری از این گفت‌وگو خسرو معتضد به سوژه‌هایی كه فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی می‌توانند به آنها بپردازند، اشاره كرد و گفت: از پیدایی ایران در عرصه جهان شروع كنیم، میتیولوژی بی نظیر ایران كه بسیار غنی‌تر از یونان است و بسیاری انسانی‌تر و تفاهم‌آمیز تر و مدنی تر از آن آغاز كنید.از آغاز و زندگی نیاكان شروع كنید؛ ما براساس داستان‌های قدیمی ایران و شاهنامه فقط به تنهایی حدود 6 تا 7 هزار سریال می‌توانیم تولید كنیم.
وی ادامه داد: نابودكردن امپراطوری وحشی و جنایتكار «آشور»، خود یك موضوع مهم است؛ ببینید «هوخشتره» چه نابغه‌ای بوده‌است. زندگی آخرین پادشاه مادرآژیتاك، ماندانا (مادر كوروش) و غیره را ببینید چه‌قدر قشنگ است؛ داریوش كبیر خودش شگفت‌انگیز است. او امپراطوری 5 میلیون كیلومتر مربعی تاسیس كرده‌است. روابط ایران و یونان خیلی جذاب است. چرا باید فیلم «300» را بسازند و این مزخرفات و مهملات را بگویند؛ خوشبختانه شنیدم یونانی‌ها هم این فیلم را تحریم كردند؛ چراكه اسكندر را همجنس‌باز نشان داده‌است و البته واقعیت هم داشته‌است؛ یونانی‌ها می‌گفتند چون در این فیلم به اسكندر توهین شده‌است، هر سینمای یونان این فیلم را اكران كند، مردم می‌ریزند آن‌جا را به هم می‌زنند.
***
به اعتقاد خسرو معتضد، درباره‌ی دوره هخامنشیان و حتی شكست ایران از اسكندر هم می‌توان فیلم حماسی ساخت.
وی ادامه داد: شاهنامه كه جای خود دارد؛ داستان سیاوش را روس‌ها تهیه كرده بودند كه خیلی جالب بود. البته رستم را چندان كه باید و شاید درست تصویر نكرده بودند؛ چراكه چشمش مورب و مغولی بود. قهرمانان شاهنامه بسیار قشنگ و جالب هستند. گیو، طوس، رستم، سهراب، اسفندیار، به آسمان رفتن كیكاووس همه را می‌توان به تصویر كشید این‌ها همه افسانه‌های میتیولوژی ایران است. در دوره هخامنشیان اگر پایانش فساد است، ولی زندگی اشرافی داشتند؛ اكتشافات جغرافیایی می‌كردند؛ سیلاخوس از طرف خشایار شاه دور آفریقا می‌چرخد.
***
این مورخ درباره‌ی دیگر سوژه‌هایی كه می‌توان در سریال‌های تلویزیونی به تصویر كشید، اظهاركرد: در دوره‌ی اشكانیان ایران با روم طرف می‌شود. عشق و عاشقی ایرانی‌ها با رومی‌ها؛ ملكه ایتالیایی(موزا) در دربار ایران حوادث جالبی را رقم می‌زند؛ این‌ها مطالعه و سواد می‌خواهد كه كارگردانان ما انجام نمی‌دهند.
***
او هم چنین پیشنهاد داد كه800 فیلم سینمایی و سریال از دوره ساسانیان ساخته شود.
معتضد به ایسنا گفت: «مزدك» شگفت‌انگیزترین موجود دنیاست. او اولین كمونیست در دنیا بوده كه سركوبش كرده‌اند.
***
خسرو معتضد سپس ادامه داد: من الآن دارم جریان سلمان فارسی را در قالب یك رمان می‌نویسم؛ باور می‌كنید كه یك سال و نیم است كه درگیر این كتاب هستم؟! پدربزرگ سلمان فارسی یك مرد رومی بوده‌است؛ و اما رومی‌ها در ایران چه كار می‌كرده‌اند؟ می‌رویم مطالعه می‌كنیم می‌بینیم در دوران شاپور اول پسر اردشیر بابكان سربازان رومی را اسیر كردند و به ایران آوردند؛ شاپور اول وقتی با والریان جنگ كرد، سربازان رومی را نكشت. او آنقدر فهمیده بود كه گفت بیایید پل و ساختمان بسازید؛ رومی‌ها آمدند در ایران و كار كردند؛ می‌توان به زمان ساسانیان پرداخت و این كه بهرام گور جریان گمشدنش چیست و كی در بین اعراب زندگی می‌كرده‌است؛ می‌رسیم به ایرانیان و اعراب؛ چرا ایرانیان شكست خوردند؛ این مساله به علت فساد دربار خسرو پرویز و روحیه خوشگذاران و در عین حال استبداد مطلق او بوده‌است. او پادشاهی بوده‌است كه سه‌هزار زن، 12 هزار كنیز و 3 هزار رامشگر و هزار یوزبان داشته‌است. بیایید ببینیم خسرو پرویز چه درباری داشته‌است؛ موسیقی‌دانان دربار او شامل بامشاد، باربد و نكیسا هركدام داستان جذابی دارند. روابط ایران هند ، ایران چین و ایران روم و ایران عربستان همه در خور سریال سازی است.
***
این مورخ در ادامه‌ی بیان سوژه‌هایی كه می‌توان در فیلم‌ها و سریالها به آنها پرداخت، به دوران بعد از تاریخ اسلام اشاره كرد و گفت: بعد از تاریخ اسلام هم وضعیت همین‌طور بوده‌است؛ خوب است بدانیم كه «یعقوب لیث» چه كسی بوده‌است؛ «مرد آویز» را من كتابش را نوشته‌ام و خود گیلانی‌ها خبر نداشتند؛ او فردی قهرمان بوده كه تا نزدیك بغداد رفته‌است. شما می‌دانید چه كسی دین شیعه را در ایران گسترش داد؟ هیچ كس نمی‌داند؛ احمد معزالدوله(از خاندان ماهیگیر بویه دیلمی)؛ او از گیلان رفت و بغداد را گرفت و آنان را وادار كرد كه علم علویان را برافرازند. آیا این‌ها را آقایان و كارگردانان و محققان می‌دانند؟! سلسله دیلمی بودند كه شیعه را رواج دادند.چند شب پیش تلویزیون باكو فیلمی سراسر دروغ و بی‌معنی درباره‌ی بابك خرمین قهرمان اردبیل به نمایش گذاشت و آن را قهرمان استقلال كشور آذربایجان(!) نامید كه واقعا متاثر شدم كه همه قهرمانان كشورمان را دزدیده و به نام خود مصادره می‌كنند.
***
خسرو معتضد به خبرنگار سرویس تلویزیون ایسنا اظهار كرد: در كتاب به زنی به نام «ماه حسن عالم خاتون» برخوردم؛ این زن شیرازی بوده‌است. او به بغداد می‌رود و سه تا خلیفه را عوض می‌كند. آیا نام این زن را كسی شنیده‌است؟! به این مردم باید این را گفت كه جنبش‌های علوی ایران و سادات مرعشی چه كسی بودند؟! كسانی كه جلوی دولت عباسی ایستادند چه كسانی بودند. جنبش مازیار، جنبش ابومسلم خراسانی، جنبش طاهر ذالیمینین، جنبش اسلامیه، یورش مغول به ایران، مبارزات ملت ایران علیه مغول .
***
این نویسنده‌ی كتاب‌های تاریخی در عین حال گفت: درباره دوره صفویه، دو - سه سریال خوب تلویزیون ایران تهیه كرد كه واقعا خوب بود. اما متاسفانه سریالی مانند «شیخ بهایی» همش در اتاق می‌گذشت و نمی‌دانم چرا این سریال آنقدر ضعیف شد؟!
این تاریخ شناس معاصر ادامه داد: همین‌طور شما می‌آیید تا دوره نادرشاه؛ نادرشاه یك پهلوان است. وقتی شما سبقه افغان را نشان می‌دهید مردم می‌فهمیدند عدم امنیت یعنی چه؟! وقتی آدم زیاد مرفه باشد از صبح تا شب بخورد و بیاشامد و مواد مخدر مصرف كند، این گونه می‌شود كه 12 تا 20 هزار افغانی می‌آیند و پایتخت 800 هزار نفری را می‌گیرند. به خدا همه این چیزها را می‌توان در فیلم‌ها و سریالها درست كرد. اما متأسفانه می‌گویند سه ماهه فیلم و سریال بساز.
***
خسرو معتضد سپس ادامه داد كه می‌توان 800 فیلم و سریال درباره دوره قاجاریه تهیه كرد.
وی به ایسنا گفت: از عباس میرزا می‌توانید یك قهرمان ملی و اسطوره شجاعت و وطن‌پرستی بسازید؛ او اصلا به قاجاریه ربطی ندارد؛ پدر و پسر و نوه‌اش آدم‌های مهمل و قاطی‌ای هستند اما عباس میرزا یك موجود فوق‌العاده‌ای است؛ او یك نابغه است؛ در پایان هم از بس غصه می‌خورد سل می‌گیرد.
این مورخ و تاریخ پژوه ادامه داد: حضور افسران ایتالیایی و روسی در ایران را می‌توان سریال كرد. ماجراهای جدایی قفقاز از ایران، جنگ هرات، دیوانه‌ای به نام حاجی میرزا آغاسی، صدر اعظم، كشتن قائم مقام به دست محمدشاه كه البته می‌گویند محمدرضا ورزی یك سریال درباره این موضوع تهیه كرده‌است كه من ندیده‌ام. دوره ناصرالدین شاه فوق‌العاده است؛ البته سریال «امیركبیر» تهیه شده كه بد نبوده‌است. در سریال دومی كه درباره‌ی امیركبیر ساخته شد، نقش‌ها و عكس‌ها اشتباه بوده‌است؛ پرچم ایران بعد از مشروطه سه رنگ بوده‌است؛ امیركبیر به هیچ‌وچه پشت میز نمی‌نشسته‌است؛ وقتی من امیركبیر را دیدم كه پشت میز نشسته است، گفتم یك كامپیوتر و دستگاه تلفن هم روی میزش می‌گذاشتید بد نبود! امیركبیر كه پشت میز نمی‌نشست؛ او پشت میزهای كوچك روی زمین می‌نشست.
وی گفت: در مورد سریال «عمارت فرهنگی» ورزی، چند پایگاه خبری بر من ایراد گرفتند در حالی كه من فقط در مورد لباس‌ها، جایگاه و نشان‌های آن زمان نظر دادم و سریال با مشورت شخص دیگر بود. ورزی فارغ‌التحصیل تاریخ است مشورت‌های ما من كرد، اما نگاه او نگاه شخص دیگری است. نكته ای عجیبی از او شنیدم كه محمد علی شاه وطن پرست ترین شاه نشان می داد در حالی كه او در سال 1290 هنگام مراجعت به ایران خود را رسما تحت پوشش و حمایت روس‌ها خواند.
خسرو معتضد دوران مشروطه را پر از حادثه دانست و گفت: بعد از مشروطه جنگ اول جهانی آغاز می‌شود؛ البته همایون شهنواز كارهایی در این دوران كرده كه بد نبوده‌است. در مورد احمدشاه اغلب سریال‌های تلویزیونی غلط است. تلویزیون احمدشاه را موجودی معصوم و قانونی و مهربان نشان داده‌است؛ این درحالی است كه این‌طور نبوده‌است؛ احمدشاه 12 زن داشته‌است. به احمدشاه «احمد علاف و خباز» می‌گفتند و ملك الشعرای بهار او را هجو كرده است؛ او كسی بوده كه گندم‌ها را انباره می‌كرده تا در سال گرانی بفروشد.كارگردانان چهره‌ی غلطی از احمدشاه نشان داده‌اند. نمی‌دانم چرا برخی از این آقایان كارگردان، آنقدر به احمدشاه علاقه نشان داده‌اند؟! او آدم مهملی بوده‌است؛ چراكه قرارداد 1919 را تأیید كرد و پول هم می‌گرفت. ماهانه 15 هزار تومان و بعضی اوقات 35 هزار تومان بابت علی‌الحساب به او می‌دادند. چرا ما باید به مردم دروغ بگوییم؟! اگر می‌خواهید محمدرضا شاه را بكوبید، نباید از احمدشاه تعریف كنید. احمدشاه كه خیلی عقب‌تر از محمدرضا شاه بوده‌است. او به هیچ وجه هم قانون دوست نبوده‌است. زورش نمی‌رسیده است؛ آنقدر پدرش بدنام بود كه كسی به او گوش نمی‌داده‌است.
***
وی بهترین منابع برای ساخت فیلم و سریال از دوره‌ی مغول را مینیاتورها دانست و افزود: از روی تمام مینیاتورها می‌توان لباس درست كرد؛ در دوران قاجار هم از زمان ناصرالدین شاه عكس آمده‌است و قبل از آن هم نقاشی بوده‌است كه در موزه‌ها پر است. شما اگر به كاخ گلستان بروید تمام درباریان را كشیده‌اند اما ما افراد سهل انگار و تنبلی هستیم. كره‌یی‌ها كه مستعمره چین یا ژاپن بودند از هیچ تاریخ می‌سازند اما این‌ها دنبال ساخت سریال حضرت مسیح (ع) هستند و می‌خواهیم كارهای هالیوود دهه 60 و 70 را تقلید كنیم.
***
خسرو معتضد سپس با اعتقاد بر این كه ایران از تاریخی غنی برخوردار است، ادامه داد: باید گروهی را برای انتخاب سوژه‌ها در صداوسیما تشكیل داد. یك خانمی از طرف سیما فیلم به سراغ من آمد و مذاكراتی شد. در آن زمان فیلمنامه‌ای هم برایم آوردند كه ببینم؛ در آن نشان داده می‌شد كه رضاشاه در سال 1320اتومبیل جیپ‌سوار بوده‌است. به نویسنده و كارگردان گفتم می‌دانید جیپ در سال 1941 اختراع شده‌است؟! چه‌طور رضاشاه سوار جیپ می‌شد؟! جیپ 1942 و 43 به ایران آمده است.
وی درباره‌ی سریال تاریخی «در چشم باد» كه قرار است جایگزین «یوسف پیامبر(ع)» شود، گفت: هنوز نمی‌توانم درباره‌ی این سریال نظر دهم؛ اما دیدم كارگردان این سریال همان اشتباه علی حاتمی را كرده‌است. در این سریال هم یك تراموا گذاشته‌اند و از آن استفاده می‌كنند. این درحالی است كه تراموا در سال 1308 برچیده شد. در دوران جنگ، اصلا ماشین اسبی نبود؛ البته تا سال 1353 در جنوب تهران درشكه بوده‌است.
وی گفت: دوره پهلوی پر از سوژه های سریال‌سازی است مانند كوتا 28 مرداد، زندگی رضا شاه، زندگی مصدق ، زندگی ضیا طباطبایی ، زندگی كاشانی ، اشغال ایران و ملی كردن نفت .
***
معتضد تاكید كرد: وقتی یك فیلم قرار است ساخته شود، به یك جامعه‌شناس، تهران‌شناس، محقق و غیره نیاز است؛ این افراد باید بنشینند و اصول را بررسی كنند.
او در پاسخ به این پرسش ایسنا كه چرا كمتر می‌توانیم كار گروهی انجام دهیم؟ گفت: از بس كه گاهی خودخواه هستیم؛ من الآن می‌بینم كه قطعا مقالات من باید یك نفر ویراستار داشته باشد، چون كار مرا راحت می‌كند.البته با ویراستار مشكل دارم؛ چون تاریخ را به اندازه من نمی‌شناسند. اسامی را اشتباه می‌كند و من باید با او دعوا كنم. ولی به هر حال این به نفع من است چرا كه چشم خطا می‌كند و بهتر است كسی پس از حروف‌چینی كتابم را بخواند.
وی سپس در پاسخ به این پرسش كه شاید سینماگران ما هم همین مشكلات را با جامعه‌شناسان و كارشناسان دیگر داشته‌اند، گفت: چنین مشكلی نیست؛ جامعه‌شناس باسواد است. یكی از علل موفقیت من این است كه از بچه‌گی روزنامه‌نگار بوده‌ام؛ من فكر كنم از سال 36 در روزنامه‌ها كار می‌كردم. سال 37 به رادیو رفتم و برنامه تولید كردم؛ تا سال 40 روزنامه‌نگار بودم. سال 43 من سردبیر مجله بودم؛ از آن طرف هم كار علمی و تاریخی در دانشگاه كردم.
***
معتضد بار دیگر به دلیل اقبال بینندگان ایرانی به سریال‌های كره‌ای اشاره كرد و گفت: سریال‌ساز كره‌ای یك دوره حرفه‌یی دیده‌است. او می‌داند كه وقتی می‌خواهی سریال بسازی، اول نمی‌روی دوربین را بكاری، بلكه اول باید درباره‌ی آن دوره تاریخی تحقیق كنی. در حقیقت وقتی می‌خواهی فیلم تاریخی بسازی، باید در جو آن زمان قرار بگیری.
این محقق تاریخ معاصر سپس تصریح كرد: ما در موفقیت‌های سیاسی و اجتماعی‌مان انگیزه‌هایمان را می‌كشیم؛ ما خیلی به جشنواره‌های خارجی اهمیت می‌دهیم؛ من دیدم اغلب فیلم‌هایی كه ساخته می‌شوند، فقر و بدبختی مردم ایران را نشان می‌دهند. اگر بی‌بی‌سی را نگاه كنید اغلب فیلم‌هایی كه از ایران نشان می‌دهد، شما می‌گویید خدایا این جا ایران است یا كابل؟ بدترین صحنه‌های این مملكت را نشان می‌دهند و ایجاد ناامیدی می‌كنند.
خسرو معتضد در پایان اظهار كرد: بیگانه دلش به حال ما نمی‌سوزد؛ بیگانه بدش نمی‌آید ایران وضعیتی شبیه غزه پیدا كند. متأسفانه فكری در بین برخی از روشنفكران ما هست كه ما هرچه بدبختی ایرانی‌ها را نشان دهیم، خارجی‌ها خوشحال‌تر می‌شوند. قبول كنیم زمانی مردم ایران در سال‌های 1270 و 1290 خیلی فقیر و بینوا بودند و هزار مشكل داشتند. اما الآن هنرمند ایرانی مسؤول است كه زیبایی‌های ایران را هم به تصویر بكشد. این درحالی است كه ما الآن در یك جشنواره فرانسوی جایزه می‌گیریم و خوشحالیم كه نشان داده‌ایم ایرانی‌ها فقیر و بدبخت و بیچاره هستند. بیایید باور كنیم كه ایران حال حاضر، ایران50 سال قبل نیست. هم اینك فكرهای بدبختی و كافكایی در این مملكت وجود ندارد.
تنظیم برای تبیان: مسعود عجمی
