سلامهای خدا هم فرق دارد!

تحلیل تفاوت صلوات خداوند بر پیامبر و مومنان

مومن به جایی می‌رسد که خدای سبحان و فرشتگان بر او صلوات می‌فرستند. این مسئله در سوره مبارکه احزاب بازگو شده است؛ یعنی هم صلوات خدا و ملائکه بر پیامبر صلی‌الله علیه واله وسلم و هم صلوات آنان بر مومنان آمده است.

صلوات خدا که صفت فعل اوست، همان نورانی کردن است. وقتی توفیقی نصیب انسان شد و در فضای دل تاریکی احساس نکرد، معلوم می‌شود که صلوات خداوند و فرشتگان نصیب او شده است.

خدای متعال در تجلیل از پیامبر صلی‌الله علیه واله وسلم می‌فرماید:"انّ الله  و ملئکته یصلّون علی النبی ..." _{^{(احزاب/56).}}   وقتی خدا بخواهد بر پیامبر بزرگ خود صلوات بفرستد، همه فرشتگان را با خود همراه می‌کند؛ مانند اینکه وقتی مهمان عزیزی وارد شهری می‌شود، شخصی که می‌خواهد از او به بهترین وجه تجلیل کند، با همه دوستان و آشنایان به دیدار او می‌رود.

هم‌چنین خدای متعال در تجلیل از مومنان و صلوات بر آنان می‌فرماید: "هو الذی یصلّی علیکم و ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النّور" _{^{(احزاب/43)}}؛ یعنی خدا و فرشتگان، جداگانه بر مومنان درود می‌فرستند.

تفاوت این دو صلوات این است که چون پیامبر صلی‌الله علیه واله وسلم، خود نور و مصداق کامل "و جعلنا له نورا یمشی به فی الناس" _{^{(انعام/122)}} است، خدای سبحان درباره ایشان به مسئله خروج از ظلمت‌ها و رسیدن به نور مطلبی بیان نفرمود؛ ولی درباره مومنان فرمود: خداوند و فرشتگان بر شما درود می‌فرستند تا شما را از ظلمت‌ها به نور برسانند، پس صلوات خدا به معنی نورانی کردن و به نور رساندن است.

بنابراین، اگر توفیق اطاعت و انجام تکالیف شرعی نصیب ما شد و از احکام و آداب عبادات، کم و بیش به حکمت آنها راه یافتیم، باید بدانیم که صلوات خدا و فرشتگان نصیب ما شده است، در غیر این صورت دچار لغزش و گرفتار گناه شده‌ایم.

وقتی مومن نورانی شد، هم راه خود را می‌بیند و هم می‌تواند راهبر دیگران باشد. امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: «لیس فی البرق الخاطف مستمتع لمن یخوض فی الظلمة»¹ ؛ برای انسانی که در تاریکی فرو رفته و مسافری که در شب تاریک ره گم کرده، رعد و برق لحظه‌ای مفید نخواهد بود، انسان دنیا زده مانند کسی است که در تاریکی فرو رفته باشد، برای چنین شخصی نوری که گاهی در دل می‌جهد و خاموش می‌شود، چندان مفید نیست.

در روایتی شریف از معصوم علیه‌السلام ذیل آیه “و ما تشاوون الاّ ان یشآء الله” ^{_{(انسان/30)}} ، نقل شده است: «بل قلوبنا اوعیة لمشیّة الله» ² ؛ دلهای ما ظرف اراده خداست. خدای سبحان اگر بخواهد کار مشخصی انجام دهد. با اراده انجام می‌دهد. اراده خدا صفت فعل و زاید بر ذات اوست و در موجود ممکن است و مظهر ظهور می‌کند. آن مظهر، قلب معصوم اولیای الهی است.

لذا مرحوم استاد علامه طباطبایی قدس‌سره می‌فرمود: معنای صلوات بر محمد و آل محمد علیهم‌السلام این است که خدایا رحمتت را بر آنان فرو فرست تا از آنان به ما برسد.   اگر قرار است رحمتی ببارد، ابتدا بر این خاندان نازل می‌شود و سپس به دیگران می‌رسد، از این رو طلب رحمت مستلزم اجابت دعاست.

این سخن بلند از مرحوم سید حیدر آملی نقل شده است   که درباره حضرت ولیّ‌عصر (ارواحنا فداه) گفته می‌شود: «بیمنه رزق الوری و بوجوده ثبّتت الارض و السماء» ³؛ به یمن وجود امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف جهانیان روزی می‌خورند و به پاس وجود او آسمان و زمین برجاست، پس همه برکات از این خانواده به سایرین می‌رسد.

1- الکافی, ج8، ص23                    2- بحار الانوار، ج25، ص337                    3- مفاتیح الجنان، دعای عدیله