تصاویری از دریا و خورشید همراه با صدای سنج و دمام
به انگیزه‌ی پخش مستند «اربعین» ناصر تقوایی
فیلم مستند «اربعین» به كارگردانی ناصر تقوایی دوشنبه (16 دی ماه) ساعت 18 از شبكه چهار سیما پخش می‌شود.
به گزارش خبرنگار سرویس تلویزیون ایسنا، ناصر تقوایی كه فیلم‌های مستند بسیاری را از آداب و رسوم و مراسم مردم نقاط مختلف ایران ساخته‌است، مستند «اربعین» را در سال 1349 كارگردانی كرد. این فیلم کوتاه به اعتقاد بسیاری از منتقدان «سرشار از تصاویر ناب از یک مراسم اربعین در مسجد دهدشتی‌های بوشهر است».
فیلم با تصاویری از تدارک یک مراسم عزاداری امام حسین(ع) در بوشهر آغاز می‌شود و پس از آن است كه تصاویری از دریا و خورشید همراه با صدای سنج و دمام در هم می‌آمیزد.
ناصر تقوایی خود در باره این مستند چنین گفته است: در مراسم عزاداری در بوشهر، عواطف سخت، به آرامترین، زیباترین و انسانی ترین شکل خود بروز می کنند.
فیلم کوتاه «اربعین» اولین بار در شیراز در سال 50 به نمایش عمومی درآمد. این فیلم در کنار دو فیلم مستند «باد جن» و «موسیقی جنوب» در زمره‌ی سه‌گانه فیلم‌های کوتاه ناصر تقوایی درباره موسیقی و آیین‌های مذهبی جنوب کشور است.
منوچهر آتشی در همان سال‌ها برای فیلم «اربعین» تقوایی نوشته است: «باری سینه‌زنی تا مرحله دوم که واحد می‌نامند ادامه می‌یابد و بیننده درمی‌یابد که دست کم پانصد، ششصد دست، چنان با هم و منظم بر طرف چپ سینه‌های برهنه مردان فرود می‌آیند که گویی یک دست واحدند. پس از واحد به ناگاه در می‌یابیم که ضربه یکی در میان
می‌شود؛ نوحه خوان با سکوت تعمدی نقش‌های بیندگان را در سینه حبس می‌کند تا سینه‌زنان را تا حد از پای افتادن به هیجان درآورد. هم از این است که می‌بینید در میانه، هیکل برهنه و درشت مردی را بر سردست بیرون می‌برند و آن گاه هیا مولا سر می‌رسد. حلقه‌های دایره‌ای به بیضی‌هایی چندی تبدیل می‌شوند و تا شروع مرحله بعد که شاید شبیه‌خوانی باشد ادامه می‌یابد.»
به اعتقاد اغلب منتقدان کارگردانی فیلم «اربعین» بدون تدوینگری آن میسر نیست؛ چرا که اوج القا حسی فیلم منوط به فضاسازی موضوع از طریق ریتم و ضرباهنگ موجود در مراسم است. اما تقوایی تنها راوی ساده یک مراسم سینه‌زنی در بوشهر باقی نمی‌ماند؛ بلکه دیدگاه شخصی خود را بدون هیچ تظاهر و اغراق به تصویر می‌کشد.
حمید نفیسی در جلد دوم کتاب «فیلم مستند» درباره‌ی فیلم اربعین نوشته است: «ناصر تقوایی سینماگر جنوب ایران، در فیلم «اربعین» نظر خود را متوجه نوعی شور و ایمان دیگر می‌کند. کوبیدن پرچم ها، برپا کردن علم ها، طبل بر سر زدن، نوحه خوانی و سینه زنی مراسم این عزاداری هستند که دوربین شاهد تقوایی با تاکیدی کم و بیش، هر کدام را نشان می‌دهد.
به گزارش ایسنا، «اربعین» فیلمی فاقد گفتار است و تنها صدای آن صدای طبیعی مراسم است . تقوایی بعد از «اربعین»، فیلم «موسیقی جنوب»(زار) را ساخت و در آن به داستان‌گویی روی آورد؛ اما تم اصل موسیقیایی آن همان تکرار ضرباهنگ در اربعین بود.
