یکی نزدیک ، یکی دور

یاد او (6)

# رد نگرش هاى انحرافى درباره ذكر

عده اى گفتن ذكر را بی فایده دانسته و بر این باورند كه این اذكار را مذهبى ها براى بازار گرمى درست كرده اند. براساس چنین نگرشى ، آنان ذكر و عبادت را یك سرى آداب و رسومى تلقى مى كنند كه نقشى در كمال واقعى انسان ندارند.

مواجهه ما با این افراد باید مبنایى باشد. ابتدا باید اسلام را بر آنان عرضه كنیم. اگر واقعا به اسلام معتقد باشند طبیعى است كه باید لوازم این اعتقاد را بپذیرند و از جمله لوازم این اعتقاد، باور داشتن عبادت، دعا و ذكر خداوند است. اما اگر اسلام  را قبول نداشتند، باید با دلایل عقلى براى آنها حقیقت و كمال انسان و مسیر رشد تعالى او را ثابت كنیم .

ما معتقدیم ذكر، حركت به سوى كمال نهایى انسان و راهى جهت رسیدن به قرب الهى است. این اعتقاد بر یك سرى اصول قطعى بنیان نهاده شده كه بررسى آنها فرصت زیادى طلبد.

هم چنین از جمله آنها این است كه انسان روحى دارد كه حقیقت او را شكل مى دهد و روح داراى تكامل است. كمال حقیقى انسان مربوط به روح او است و بدن صرفا ابزارى است براى تكامل روح، بر اساس فرهنگ اسلام، كمال انسان مرتبه اى است كه قرب الهى نامیده شده است. بر همین اساس كارى براى سعادت انسان مفید است كه در جهت نزدیكى و تقرب به الله باشد. تعبیر قربة الى الله در بین همه مسلمان ها رایج است. نزدیكى به خدا نیز فیزیكى و جسمانى نیست، بلكه روحانى و قلبى است. این روح انسان است كه باید به خداوند نزدیك گردد.

حركت تكاملى انسان با دل صورت مى پذیرد. از این رو حقیقت حركت انسان در گرو توجه و ذكر است و حقیقت ذكر نیز توجه و آگاهى به خدا است نه صرف لفظ و گویش. بدین ترتیب حقیقت سیر انسان همان توجهات او است. هم ذكر و هم آنچه به عنوان فایده آن برشمرده مى شود، همه وسیله اند و هدف چیزى فراتر از آنها است. هدف قرب خداوند است و ذكر همان راهى است براى رسیدن به قرب خدا.

خداوند در قرآن مى فرماید؛

«و اذكر ربك فى نفسك تضرعا و خیفة و دون الجهر من القول بالغدو و الاصال و لا تكن من الغافلین؛ و در دل خویش ، پروردگارت را بامدادان و شامگاهان با تضرع و ترس ، بى صداى بلند، یاد كن و از غافلان مباش»

سپس در آیه بعد، در بیان علت امر به یاد خداوند مى فرماید:

«ان الذین عند ربك لایستكبرون عن عبادته و یسبحونه و له یسجدون؛ به یقین كسانى كه نزد پروردگار تو هستند از پرستش او تكبر نمى ورزند و او را به پاكى مى ستایند و براى او سجده مى كنند» (اعراف/205)

از این آیه ، ظاهر مى شود كه قرب به خدا تنها به وسیله یاد و ذكر او حاصل مى آید و به وسیله ذكر است كه موانع بین بنده و خداوند بر طرف مى شود. اگر ذكرى در كار نمى بود، همه موجودات در نزدیكى و دورى نسبت خداوند یكسان بودند و از این نظر هیچ اختلافى بین موجودات نبود كه یكى به او نزدیك تر باشد و دیگرى دورتر.

آیت‌الله مصباح یزدی، كتاب یاد او، بااندكی تصرف