ای‌كاش خیلی پولدار نبودم!
پرهیز از دلباختگی در برابر دنیا
یکی از دستورالعملهای انسان ساز برای زندگی،وصیت امام صادق علیه السلام به یكى از اصحاب خاصّشان به نام عبداللّه بن جندب است كه مقامات والایى در معنویات و معارف داشته است. سلسله مطالب _ ره جویان صادق _ به بیان و توضیح جملات ایشان می پردازد.
* * * * *
پرهیز از دلباختگی در برابر دنیا
اگر در مواعظ پیامبر اكرم و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام دقت كنیم، خواهیم دید كه یكی از مسایل محوری و مهمی كه زیاد بر آن تكیه شده و درباره آن مطالب گوناگونی بیان گردیده مساله «توجه به آخرت» و «پرهیز از دلباختگی در برابر دنیا» است. همه تعالیم اهل بیت علیهم‌السلام از قرآن گرفته شده است و سخنان این بزرگواران تابع بیان قرآن كریم و تعلیم و تربیت الهی است. آنان تربیت یافتگان بدون واسطه خدا هستند. آنها خودشان قرآن مجسّم‌اند. اگر در زندگی آنان خوب دقت كنیم مصادیق قرآن را یك به یك می‌یابیم. كلمات ایشان هم برگرفته از قرآن و منطبق بر آن است. خود آنها هم بر این نكته تاكید كرده‌اند كه آنچه را ما می‌گوییم از قرآن است و امتیاز ما بر سایر خلق در این است كه از كلام خداوند چیزهایی را می‌فهمیم كه دیگران یا آنها را نمی‌فهمند یا كم‌تر می‌فهمند.
یكی از مسایلی كه قرآن كریم بر آن تأكید بسیار دارد كم ارزش بودن زندگی دنیا و ناپایداری آن است. قرآن تاكید دارد كه آخرت برتر و پایدارتر، و زندگی دنیا موجب فریب انسان و بازدارنده او از كمالات است؛ و... تا آن جا كه حتی دل بستگی به زندگی دنیوی در ردیف كفر قرار داده شده است:
«وَوَیْلٌ لِّلْكَافِرِینَ مِنْ عَذَابٍ شَدِیدٍ. الَّذِینَ یَسْتَحِبُّونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الآخِرَةِ
پس وای بر کافران از عذابی سخت. آنان که زندگی دنیا را از آخرت دوست تر دارند.» (ابراهیم/2و3)
طبق این بیان، كافران كسانی‌اند كه زندگی دنیا را بر آخرت ترجیح می‌دهند؛ وقتی امر دایر شود بین خواسته‌های دنیوی و آنچه برای آخرت آنان كارساز است، دنیا و لذت‌های زودگذرش را بر سعادت دایمی و ابدی آخرت ترجیح می‌دهند.
امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب می‌فرماید:
«خوشا به حال كسی كه نسبت به كافران حسرت نخورد برای آنچه از نعمت‌های دنیا و زیورهای آن به ایشان داده شده است! خوشا به حال كسی كه آخرت را برگزید و در راه آن كوشش نمود! خوشا به حال آن كه آرزوهای دروغین فریبش نداد!»
این روایت امام صادق علیه‌السلام همانند خطاب خداوند به پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله) در قرآن است كه می‌فرماید:
«وَلَا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیَاةِ الدُّنیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَیْرٌ وَأَبْقَى؛
اگر زنان و مردانی از آنها را از یک زندگی خوش بهره‌مند ساخته‌ایم ، تو به آنها منگر این برای آن است که امتحانشان کنیم رزق پروردگارت بهتر و پایدارتر است.» (طه/131)
گاهی انسان همین طور كه چشمش باز است و به اطراف نگاه می‌كند و كارش را انجام می‌دهد، ضمناً بهره‌هایی را هم كه دیگران در زندگی دارند، می‌بیند؛ این نگاه گذرا است؛ اما گاهی انسان به چیزی خیره می‌شود و تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد. به طور طبیعی،همه مردم در استفاده از زندگی دنیا و نعمت‌های آن مساوی نیستند. همیشه چنین اختلافی وجود داشته و تا ابد هم وجود خواهد داشت.
وقتی نگاه انسان به نعمت‌هایی بیفتد كه دیگران در اختیار دارند، ممكن است تحت تاثیر واقع شود؛ مثلا ببیند كه دیگران چه خانه‌هایی، چه ماشین‌هایی، چه باغ‌هایی و ... دارند، اما خودش در خانه‌ای كوچك اجاره نشین است، ماشینی ندارد، باغی ندارد و ده‌ها مشكل دیگر سر راه او است. وقتی به این گونه نعمت‌ها و ظواهر زندگی خیره می‌شود هوس در او ایجاد می‌گردد. وقتی هوس‌ها تشدید شد به دنبال این می‌رود كه خودش هم به آنها دست پیدا كند. ابتدا می‌گوید از راه حلال آنها را به دست می‌آورم. اما وقتی می‌بیند از راه حلال ممكن نیست به سراغ راه‌های مشكوك می‌رود و كلاه شرعی برای خودش درست می‌كند. بعد كه می‌بیند با آنها هم كارش به جایی نمی‌رسد، مجبور می‌شود برای رسیدن به خواسته هایش از درِ حرام وارد شود؛ مثلا، برای رسیدن به زندگی بهتر، تا می‌تواند قرض می‌كند، برای پرداخت آنها تا جایی كه ممكن است چك و سفته می‌دهد، بعد برای این كه آبرویش نریزد قرض ربوی می‌كند یا خلف وعده می‌نماید و ... در نتیجه، به حرام آلوده می‌گردد. این مسیری است كه افراد زیادی آن را پیموده‌اند؛ كسانی كه چه بسا دستشان از همه چیز خالی بوده، امادر نتیجه همین هوس‌ها به ثروت‌های بادآورده دست پیدا كرده‌اند.
اگر انسان بخواهد به چنین گناهانی و چنان عواقب زشتی مبتلا نگردد، باید از ابتدا جلوی این سرچشمه گناه را سد كند؛ به ظاهر زندگی دنیا دیگران خیره نشود. درست است كه اینها زیور و زینت زندگی دنیوی است، ولی چشم دوختن به آنها سبب محروم ماندن از زندگی بهتر و پایدار اخروی می‌گردد.
مصباح یزدی، محمدتقی، پندهاى امام صادق(علیه السلام) به ره‌جویان صادق، با اندکی تصرف.
