تبیان، دستیار زندگی
... دعبل در مقابل هشدار ابن مدبر، با صلابت‏خاصی كه از عشق او به اهل‏بیت ریشه می‏گرفت، چنین گفت: ای ابا اسحاق! من چوبه دار خودم را چهل سال است كه با خود حمل می‏كنم، اما هنوز كسی را نیافته‏ام كه مرا بر آن بیاویزد.»
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دعبل؛ مردی كه چهل سال چوبه دارش را بدوش می‌كشید

اربعین در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام

مقدمه:

واژه «اربعین‏» در متون دینی و مجموعه‏های حدیثی از ارزش والایی برخوردار است. آثار حفظ چهل حدیث، اخلاص عمل در چهل روز و دعای عهد در چهل صبح، كمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، شهادت چهل مؤمن برای میت، برگزاری عبادت در چهل شب چهارشنبه برای دیدار حضرت ولی عصر علیه السلام، و بعثت غالب انبیأ در چهل سالگی، از جمله مواردی است كه ارزش و جایگاه این اصطلاح اسلامی و عرفانی را مشخص می‏سازد.

«اربعین‏» از اصطلاحات رایجی است كه در متون اسلامی كاربرد زیادی دارد، مثلا در برخی از روایات به عنوان نماد كمال، حدی برای تصفیه باطن و... قلمداد شده است. در این نوشتار به مناسبت روز اربعین شهادت امام حسین علیه السلام برخی از موارد كاربرد این واژه ارزشمند كه در فرهنگ اسلامی به مناسبتهای گوناگون از آن یاد شده و گاهی پیامهای اخلاقی و دستورهای الهی با آن همراه شده است، با اشاره به سی نكته تقدیم می‏شود. دسترسی به: قسمت اول ؛ قسمت دوم ؛ قسمت سوم

فریاد

قسمت چهارم

23. اربعین در قرآن

در برخی از آیات قرآن به واژه «اربعین‏» اشاره شده است، مثل: فرازی از قصه حضرت موسی علیه السلام كه می‏فرماید: «و اذ واعدنا موسی اربعین لیلة‏» ; (31) «[به یاد آورید] آن هنگامی را كه با موسی علیه السلام (برای یافتن پیامهای آسمانی) چهل شب وعده قرار گذاشتیم.»

نیز می‏فرماید: «و واعدنا موسی ثلثین لیلة واتممناها بعشر فتم میقات ربه اربعین لیلة‏» ; (32) «و ما با موسی سی شب وعده گذاشتیم، سپس آن را با ده شب دیگر تكمیل نمودیم. به این ترتیب، میعاد پروردگارش با چهل شب تمام شد.»

قرآن كریم در مورد نافرمانی بنی‏اسرائیل از حضرت موسی علیه السلام و سرپیچی آنان از دستورات الهی و مجازات آن گروه از یهودیان با چهل سال سرگردانی، می‏فرماید: «فانها محرمة علیهم اربعین سنة یتیهون فی الارض فلا تاس علی القوم الفاسقین‏» (33) ; «این سرزمین مقدس تا چهل سال بر آنها ممنوع خواهد بود و آنان همواره در مدت چهل سال در این بیابان سرگردان هستند، پس تو درباره سرنوشت این جمعیت گناهكار ناراحت نباش!»

24. مجاهد دار به دوش

دعبل بن علی خزاعی، از شاعران متعهد و شجاع اهل‏بیت علیهم السلام است كه از دست مبارك حضرت رضا علیه السلام به كسب مدال افتخار و عطایای مادی و معنوی نائل شد. او وصیت كرد قصیده معروف خود به نام «مدارس آیات‏» را - كه مورد تایید اهل‏بیت علیهم السلام قرار گرفت - در كفنش بنویسند. زبان گویای وی آن چنان برنده بود كه حكمرانان ستمگر را به هراس می‏انداخت.

ابن مدبر می‏گوید: «روزی به دعبل گفتم: من مردی بی‏باك و با شهامت مثل تو ندیده‏ام كه این چنین بی‏پروا در اشعار خود به زمامداران ستمگری، مثل مامون می‏تازی و حقائق را در قالب شعرهای گویا و بلیغ به گوش مردم می‏رسانی. دعبل در مقابل هشدار ابن مدبر، با صلابت‏خاصی كه از عشق او به اهل‏بیت علیهم السلام ریشه می‏گرفت، چنین گفت: «یا ابا اسحاق! انی احمل خشبتی مذ اربعین سنة و لا اجد من یصلبنی علیها; (34) ای ابا اسحاق! من چوبه دار خودم را چهل سال است كه با خود حمل می‏كنم، اما هنوز كسی را نیافته‏ام كه مرا بر آن بیاویزد.»

شیعه یعنی دعبل چشم انتظار    می‏كشد بر دوش خود چل سال دار

شیعه یعنی همچو امثال كمیل    سر نهد بر خاك پای اهل‏بیت

25. ارزش عدالت گستری

امام موسی بن جعفر علیه السلام در تفسیر آیه «یحیی الارض بعد موتها» فرمود: «خداوند زمین را با قطرات باران احیأ نمی‏كند، بلكه با مردان عدالت گستر زنده می‏گرداند... و این عمل از منافع مادی چهل روز باران بهتر و پربارتر است.» (35)

26. هشدار به محتكران!

امام صادق علیه السلام به تاجرانی كه برای منافع مادی خود اجناس مورد نیاز مردم را انبار كرده، با قیمتهای گزاف می‏فروشند، شدیدا هشدار می‏دهد و می‏فرماید: «الحكرة فی الخصب اربعون یوما وفی الشدة والبلأ ثلاثة ایام فمازاد علی الاربعین یوما فی الخصب فصاحبه ملعون ومازاد علی ثلاثة ایام فی العسرة فصاحبه ملعون; (36) مدت احتكار جنسهای مورد نیاز مردم در روزگار فراوانی، چهل روز است و در روزهای سخت فقط سه روز. اگر بازرگانی در ایام فراوانی جنس، بیش از چهل روز و در هنگام دشواری بیش از سه روز انبار كند، لعنت‏خدا بر او باد.»

27. چله نشینی برای حاجت

مولای متقیان علی علیه السلام فرمود: «خداوند متعال به حضرت داوود وحی كرد: «انك نعم العبد لولا انك تاكل من بیت المال ولا تعمل بیدك شیئا» ; «ای داود! اگر از بیت‏المال تغذیه نمی‏كردی و از دست رنج‏خودت امرار معاش می‏نمودی، چقدر بنده خوبی بودی!»

حضرت داوود چهل صبح با ناله و زاری به درگاه احدیت استغاثه كرد و از خداوند خواست تا مشكل او را رفع نماید. خداوند متعال نیز مقدمات آهنگری را در اختیار او گذاشت. به این ترتیب، حضرت داوود، به كار زره‏سازی پرداخت. او هر روز یك زره می‏ساخت و به هزار درهم می‏فروخت تا اینكه با ساختن سیصد و شصت زره كه به مبلغ سیصد و شصت هزار درهم فروخت، سرمایه‏ای به دست آورد و از بیت‏المال بی‏نیاز شد.» (37)

28. زیارت اربعین از نشانه‏های ایمان و تشیع

امام حسن عسكری علیه السلام فرمود: «علامات المؤمنین خمس: صلاة الاحدی والخمسین وزیارة الاربعین والتختم فی الیمین وتعفیرالجبین والجهر ببسم الله الرحمن الرحیم; (38) نشانه‏های مؤمنان (شیعیان) پنچ چیز است: خواندن پنجاه و یك ركعت نماز در هر روز (17 ركعت واجب و 34 ركعت نافله)، زیارت اربعین امام حسین علیه السلام، داشتن انگشتر در دست راست، و ساییدن پیشانی به خاك، و بلند خواندن بسم الله الرحمن الرحیم در نمازها.»

29. چهل روز گریه بر امام حسین علیه السلام

امام صادق علیه السلام در روایتی به بیان گریه موجودات عالم بر سالار شهیدان پرداخته، به زراره می‏فرماید: «یا زرارة! ان السمأ بكت علی الحسین علیه السلام اربعین صباحا بالدم وان الارض بكت اربعین صباحا بالسواد و ان الشمس بكت اربعین صباحا بالكسوف والحمرة... وان الملائكة بكت اربعین صباحا علی الحسین علیه السلام; (39) ای زراره! آسمان چهل روز بر حسین علیه السلام خون گریه كرد و زمین چهل روز برای عزای آن حضرت گریست‏به تیره و تار شدن و خورشید با كسوف و سرخی خود چهل روز گریست... و ملائكه الهی برای آن حضرت چهل روز گریستند.»

30. فرازی از زیارت اربعین

صفوان بن مهران جمال می‏گوید: مولایم حضرت صادق علیه السلام زیارت اربعین را به من آموخت و فرمود: «در روز اربعین جدم حسین علیه السلام را این‏چنین زیارت كن: السلام علی ولی الله وحبیبه...» در بخشی از آن زیارت كه با مضامین عالی عرفانی و معنوی بیان شده است، چنین می‏خوانیم: «وبذل مهجته فیك لیستنقذ عبادك من الجهالة وحیرة الضلالة; (40) [خداوندا! من شهادت می‏دهم كه] حضرت حسین علیه السلام جان را در راه تو تقدیم كرد تا بندگان تو را از جهالت و بی‏خبری رها سازد و از حیرت و سرگردانی و گمراهی نجات دهد.»


31) بقره/51.

32) اعراف/141.

33) مائده/26.

34) العدد القویه، ص‏292.

35) تهذیب الاحكام، ج‏10، ص‏146.

36) الكافی، ج‏5، ص‏165.

37) وسائل الشیعه، ج‏17، ص‏37.

38) مصباح المتهجد، ص‏787.

39) مستدرك الوسائل، ج‏10، ص‏314، با تلخیص.

40) تهذیب الاحكام، ج‏6، ص‏113.

عبدالكریم پاك‏نیا

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.