غدیر در آینه کتاب
خورشید، هجدهم ذیحجة الحرام سال دهم هجرى، نورافكن مراسم باشكوهى بود. صداى رازآلود و شوقانگیز كاروانى عظیم در پهندشتحجاز مىپیچید و زمزمه موزون حركت كائنات را كه در ابتهاجى ولایى، به وجد آمده بودند تشكیل مىداد. كویر تفتیده، باران وحى را مىبلعید و نماد تشنگى هستى و عطش عالم بود.
در آن روز و در آن «نقطه عطف و عشق» سرود دیهیم دارى(= تاج داری) مولا نواخته شد و آفرینش به داشتن «على»(ع) بر خود بالید و با داشتن «ولى» بالندگى آغاز كرد. و آنگاه، پژواك این هنگامه در بستر زمان و زمین جارى شد تا دیوارههاى قرنها و قلبها را فرو ریزد و به دریاى ابدیتبپیوندد.
«الحمد لله الذى جعلنا من المتمسكین بولایة امیرالمؤمنین و الائمة علیهم السلام» (1)
سپاس كه از آویختگان شهپر ولاى مولاییم.
از مجموعه صدها كتاب گرانسنگ كه در تاریخ، معارف و پیام غدیر به قلم ارزشمند دانشمندان، نگارش یافته است چهارده كتاب خوب به عنوان «غدیرى از دریا» و «بركهاى از تبرك»، به جوانان عزیز معرفى شده و مطالعه آنها را خواستهایم، این كتابها كه در كتابخانههاى عمومى، در دسترس همه است، پنجرههاى نور هستند به فضاى دل انگیز «غدیر»، فضایى آبى مثل آسمان و سبز مثل ایمان. پیشتر به نسل جوان كتابدوست و كتابخوان امت اسلامى درود مىفرستیم و دعاى توفیق داریم.
1 - داستان
قطرهاى از دریا
محمد حسین صفاخواه
انتشارات قدیانى
چاپ اول / 1374 شمسى
2 جلد (328 صفحه رقعى)
كتاب سال جمهورى اسلامى ایران
این كتاب، مجموعه داستانهاى كتاب گرانمایه «الغدیر»، اثر ارزشمند علامه امینى(ره) است كه به لحاظ داستان بودن، در ذائقه جوانان جامعه و عموم، خوشایندتر و خواندنىتر از نوشتههاى معمولى است و كیست كه اثر و نقش داستان را نادیده گرفته و جاذبه جادویى قصه را به هیچ انگارد. آنجا كه خدا قصه مىگوید و آنهم «احسن القصص» (2) و عبد صالح و مصلحى چون شهید مطهرى(ره)، «داستان راستان» مىنویسد، دیگر چگونه مىتوان داستان نگفت و نخواند و نشنید؟ چقدر زیباست این سخن كه: «لیكن سمیرك القرآن»، (3) باید قصهگوى شبهایت قرآن باشد. این است كه «قطرهاى از دریا» خواندنى مىشود كتابى كه «غدیرى از دریا» است و بركهاى از بركتهاى الغدیر، و قصهگوى خلوت جوانان و نوجوانان (4)
2 - داستان
حساسترین فراز تاریخ
جمعى از دبیران دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه
قمچاپ چهاردهم / 1362 شمسى
1 جلد (314 صفحه رقعى)
(شامل داستان غدیر و مطالب غیر داستانى است)
در صفحه عنوان این كتاب مىخوانیم :
كتاب، از بهترین كارهاى قلمى روزگاران است، در شرایطى كه سخن از تعهد و آرمانگرایى طاقتسوز بود و توانفرسا و اصحاب قلم در قلمرو دیگرى، راه مىسپردند، این كتاب كه به جاى نام نویسنده عنوان «جمعى از دبیران» دارد فراهم آمد و روشنگر راه غدیریان زمان شد. اینها بخشى از سرفصلهاى كتابند:
داستان غدیر / اهمیت غدیر در تاریخ / غدیر در كتاب خدا / عید غدیر / صحنه تاریخى غدیر / امواج غدیر / فلسفه اجتماعى این بحث / كلمات بزرگان / و نویسندگان راجع به امام على(ع) و ...
در هنگام مطالعه این كتاب، حال و هواى «الغدیر» به انسان دست مىدهد و جاذبه بخش «داستان غدیر» كه جداگانه هم چاپ شده استستودنى است. (5)
شگفت معرفتى در سخنان آخر كتاب كه راجع به امام على(ع) است نهفته است و عطر نهجالبلاغه، در بخش سخنان امام(ع) جان را تلطیف مىكند گر چه از سخنان حضرت در نهجالبلاغه - بطور محدود - گزیدههایى آمده است. جوانان عزیز امروز كه بعضى از آنان، زمان تالیف كتاب را و آن فضا را درك نكردهاند كتاب را مىخوانند، كتابى كه چاپهاى چهاردهگانه آن نشان از لطف كتاب و تشنگى جامعه به معارف ناب دارد. (6)
3 - زندگینامه
علامه امینى، مصلح نستوه
سید علیرضا سید كبارى
سازمان تبلیغات اسلامى
چاپ اول / بهار 1372 شمسى
1 جلد (128 صفحه رقعى)
دیدار با ابرار9
(كتابهاى سرى «دیدار با ابرار» كار گروهى از نویسندگان فاضل در پژوهشكده باقر العلوم(ع) سازمان تبلیغات اسلامى است.)
در مجموعه كتابهاى زندگى درسآموز عالمان بزرگ كه عنوان «دیدار با ابرار» دارد یك جلد به «علامه امینى، مصلح نستوه» شناخته مىشود كه از این «مرزبان حماسه جاوید» مىگوید، مطالعه زندگى امینى یعنى سفر به نیم قرن خانهبهدوشى براى حق، پنجاه سال كتابخواهى و غدیرپژوهى خستگىناپذیر، سالها و ماهها رنج و شكنجبراى گنج العرش ولایت، روزها و شبها سلوك سبز در راه مظلومیت امام على(ع) حیات طیبه امینى یعنى «عشق و دیگر هیچ». آن روز كه جوانان در خلوت خویش با امینى و افكار بلند او باشند، مرگ تهاجم فرهنگى را باید به سرور بنشینیم ولى اگر... اگر نسل جوان ما امینى چون «امینى» را درك نكند به ناچار، خائنان بر ما خواهند تاخت كه هرگز چنان مباد. (7)
4 - نثر ادبى
غدیر، بركهاى و دریایى
جواد نعیمى
سازمان تبلیغات اسلامى
چاپ اول / 1370 شمسى
1 جلد (206 صفحه رقعى)
نام زیباى این كتاب، این قلم را به یاد یك رباعى انداخت كه خالى از لطف نیست:
سردار رشید جبهه توحیدى منظومه عشق را تو چون خورشیدى «گنجایش بحر» در سبو، ممكن شد ز آنروز كه در غدیر خم گنجیدى
«مجید»
آرى بركهاى و دریایى، اقیانوسى گنجیده در غدیرى. این كتاب، علاوه بر مطالب خوبى كه در باره غدیر دارد در بخشى با عنوان «چكاد بیكرانه دریا» نیم نگاهى به زندگى امام امیرالمؤمنین(ع) دارد كه دلهاى عاشق رابه خواندن مىخواند! (8)
5 - شعر
دریا در غدیر
ثابت محمودى (سهیل)
حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى
چاپ اول / آبان 1364 شمسى
1 جلد / 90 صفحه رقعى
(قالبهاى گوناگون شعر در موضوعات معارف)
به جانش داغ مظلوم غدیر است كه دریاى كلامش دلپذیر است از او تنها همین را مىتوان گفت دلش بىانتها مثل كویر است (9)
شعر، كبوتر نامهرسان رام و آرامى استبراى ارسال پیامهاى انسانى به نسلها و عصرها البته گلوله سرخ و سوزانى نیز هستبراى دار بر دوشانى كه از شعرشان تعهد مىتراود، شعر را با «غدیر» سر و سرى است «الغدیر» را نگاه كنید، اولین شعر غدیر را «حسان بنثابت» با گرفتن اجازه از پیامبر(ص) در صحنه غدیر و متن ماجرا سروده است. (10)
جوانان اهل ذوق و هنرمند را به مطالعه معارف غدیر و پراكندن پیامهاى آن بر بال شعر و هنر متعهد مىخوانیم، نستوه نسلها، امینى و امام مظلومش على(ع) «اقیانوس آرام» قرآن و عرفان، و قلزم قدیر حماسه و ایمان به یاران باهنر متعهد، «رجایى» روشن دارند. (11)
6 - حدیث
ارمغان غدیر
سید عبدالله فاطمىنیا
انتشارات سروش
چهل حدیث
كتابهاى به ظاهر كوچك «چهل حدیث» به خاطر پیامهاى بزرگى كه دارند، خوانندگان مشتاقى یافتهاند، چاپ حدود یكصد عنوان از این گلبرگها در موضوعات گوناگون و از سوى افراد و نهادهاى مختلف فرهنگى، گواه بر این مطلب است، خیلى راحت، دست گرفته مىشود و از آن هم راحتتر تمام مىشود! و البته این هم رهنمود خود صاحبان حدیث است. (12)
نوشتن چهل حدیثبه عنوان سنتى برگرفته از اسلام، دانشمندان ما را از دیرباز به این تحقیق مفید و كارآمد و ضمنا كوتاه، وادار كرده است، همین سنت، استاد فاطمىنیا را به نگارش «ارمغان غدیر» خوانده است كه با همت انتشارات سروش به یك چهل حدیث زیبا تبدیل شده است، خوش به حال دلهاى آسمانى جوانانى كه با مطالعه حدیث اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به زندگى خویش حال و هواى معطر معارف آل الله مىدهند.
7 - تاریخ و معارف
بعثت، غدیر، عاشورا
محمد رضا حكیمى
فجر
چاپ اول / حدود سالهاى 1357 شمسى
1 جلد (216 صفحه رقعى)
استاد محمد رضا حكیمى، فرزانه فرهیخته كه از پاسداران و حماسهبانان غدیر است و اگر «غدیرپژوهى» و «امینىشناسى» چند متخصص كارآمد داشته باشد، بطور یقین یكى از این معدود كارشناسان، استاد حكیمى است، در این كتاب خود، دو گفتار راجع به غدیر و عید غدیر دارند. قلم خوب و استوار ایشان سابقه نیم قرن دفاع از ارزشها را در پرونده خود دارد و غدیرشناسى در فرهنگ فارسى،خدمتگزارى صادق چون او را كم دیدهاست. (13)
نمایههاى این كتاب ایشان به این شرح است: بعثت / غدیر / رحلت پیامبر(ص) / شهادت امام على(ع) / ولادت امام مجتبى(ع) / عاشورا / امام صادق(ع) / امام زمان(ع) / عید فطر / عید قربان / عید غدیر / جمعه.
به یقین، هیچ دانشجویى و هیچ طلبهاى از آثار بسیار ارزشمند استاد بىنیاز نیست و مطالعه كتابهاى این پیرو ولایت و عاشق عدالت را همه باید در برنامه داشته باشیم.
8 - تاریخ و معارف
اسرار غدیر
محمد باقر انصارى
نشر مولود كعبه / قم
چاپ اول / 1374 شمسى
یك جلد / 244 صفحه وزیرى
] بخشى از فهرست مطالب كتاب اسرار غدیر را براى خوانندگان مىآوریمگزارش تحلیلى و لحظهاى واقعه غدیر / گوشهاى از ناگفتهها / تحقیقى در خطبه غدیر / یك دوره كامل تاریخ غدیر / تصویرى از تشكل جامعه اسلامى در دهه اول هجرى / نتیجهگیرى از خطبه غدیر و ترجمه آن / اینكه عید غدیر را چگونه برپا كنیم و تقویمى از تقارن غدیر با وقایع دیگر و ...
مطالب فوق و موضوعات دیگرى كه در بالا نیاوردیم كتاب اسرار غدیر را تشكیل داده است. (14)
9 - تاریخ و معارف
حماسه غدیر
محمد رضا حكیمى
چاپ اول / حدود سالهاى 1355 شمسى
1 جلد (604 صفحه وزیرى)
حماسه غدیر یكى دیگر از كتابهاى استاد محمدرضا حكیمى است كه جوانان فاضل حوزه و دانشگاه به مطالعه آن مىپردازند و بر آگاهىهاى خویش در باره واقعه غدیر، كتاب گرانسنگ «الغدیر» و پرچمدار حركت اصلاحطلبى در سایه امامت، علامه امینى(ره) مىافزایند این كتاب كه با آثارى از دیگر فرزانگان پدید آمده است، كار كارستانى در معارف غدیراست، به نمایههایى از این كتاب، توجه كنید:
فلسفه سیاسى / غدیر / تشیع / كتاب الغدیر / مطبوعات در جهان اسلام / مساله نقابت / مرجعیت / شناخت عناصر زمان / كتابهاى اسلامى فارسى / مجالس مذهبى / دعا / زیارت / كتابخانه و كتاب / علامه امینى / شهداءالفضیلة / اخوت اسلامى / نوشتههاى دانشمندان راجع به الغدیر / و شعر و سرودهها...
این فهرستسرانگشتى از آن جهت ارائه شد تا جوانان محقق و پژوهشگر، چنانچه این موضوعات را در دست مطالعه دارند به این ماخذ هم مراجعه كنند، ما اكنون در مقام معرفى توصیفى آنهم به بهانه عید سعید غدیر هستیم و گر نه باید این كتاب و سایر آثار ایشان را با دقت و اتقان تمام به بررسى نشست، نسل جوان حوزه و دانشگاه این فرهنگ انسانساز را پاس مىدارد و نمىگذارد این كتابها اسیر خلوت كتابخانهها باشد به جرات مىتوان گفت همین كتابها بود كه حوزه و دانشگاه را به رهبرى امام(ره) متحول كرد و اسلام عزیز و مهجور را مطرح ساخت، آن هم در دورانى كه دگراندیشان مستكبر، در غرب آرزوهایشان غنوده بودند. (15)
10 - معارف
یادنامه علامه امینى (ره)
(مجموعه مقالات تحقیقى)
محمد رضا حكیمى و دكتر سید جعفر شهیدى
مؤسسه انتشارات رسالت
چاپ اول / 1352 شمسى
1 جلد /576 صفحه وزیرى
این كتاب «مجلد نخست از مجموعه مقالاتى است كه به همت چند تن از دانشمندان ایرانى، به خاطر یادبود و بزرگداشت محقق جلیلالقدر، عالم ربانى، حجةالاسلام، علامه بزرگوار، مرحوم حاج شیخ عبدالحسین امینى - رحمة الله علیه - نوشته شده است» (16) بعضى از موضوعات مهم و نویسندگان آنها در این اثر معرفتآموز از این قرار است: كتابشناسى از استاد احمد آرام / فهرستشیخ منتجبالدین از آیةالله زنجانى / سیماى انسان صالح در تربیت اسلامى از دكتر حسین رزمجو / علم درایه از استاد شانهچى / الغدیر و وحدت اسلامى از استاد شهید مطهرى / ابن ابىالحدید از دكتر محمد ابراهیم آیتى / قیاس از دكتر مصطفوى / چهار كتاب اصلى علم رجال از حضرت آیتالله خامنهاى رهبر معظم / چهارصد كتاب در شناختشیعه از استاد محمدرضا حكیمى و ...
یادنامه علامه امینى نیز از كارهاى بزرگ جناب حكیمى است كه البته در این كتاب، همراهى استاد دكتر جعفر شهیدى را نیز با خود دارند، انشاءالله ما طلاب و دانشجویان به این گرانمایه كارها بپردازیم و اندیشه معارف شیعى را بالندهتر كنیم.
11 - كتابشناسى
غدیر در آیینه كتاب
محمد انصارى
نشر الهادى
چاپ اول / بهار 1375 شمسى برابر با غدیر1416 ق
1 جلد (304 صفحه وزیرى)
كتابشناسىها و كتابنامهها، نقش ارزشمندى در صرفهجویى و بهرهورى وقت دارند. (17) وقت، این نعمتبزرگى كه در نظر سادهاندیشان با «طلا» مقایسه مىشود و مىگویند: «وقت، طلاست». در حالى كه اگر بخواهیم از واژه طلا و رنگ دلفریبش استفاده تربیتى كنیم باید بگوییم «طلا، وقت است». كتابشناسىها، كارآمدند و مفید و براى غدیر، قرعه آن را به نام آقاى محمد انصارى زدهاند، «غدیر در آینه كتاب»، آینهاى است از كتابهاى غدیرى و ما در این نوشته، استفادههاى فراوانى از آن بردهایم، این كتاب زیبا داراى 304 صفحه و در بر دارنده اطلاعاتى267 كتاب در 15 قرن اسلام است، آن هم نه تنها كتابهاى فارسى كه از كتب چهار زبان: عربى، فارسى، انگلیسى و اردو، اطلاعات به فارسى جمع شده است. مقدمه كتاب نیز چهار زبانه است و فهرستهاى گرهگشایى دارد، از دیگر خوبیهاى آن، آوردن خلاصه واقعه غدیر است، چاپ تصویر جلد كتابها در كنار اطلاعات آنها جاى تحسین دارد. (18)
12 - چكیده الغدیر
سیرى در الغدیر
(خلاصه الغدیر)
محمد امینى
چاپ 1370 شمسى
فرزند برومند علامه مصلح، امینى كبیر(ره)، با ابتكارى جالب، یازده جلد كتاب الغدیر پدر را در یازده فصل، خلاصه كرده و تشنگان غدیر ولایت را از راه میانبر، به سرچشمه رسانده است، اكنون اگر ما الغدیر را در این چشمانداز نگاه نكنیم خسارتى است جبرانناپذیر: «گر گدا كاهل بود تقصیر صاحبخانه چیست؟»
در این خلاصهنویسى، بحثهاى رجالى، كارشناسى و تخصصى نیامده تا خواننده بهتر و سریعتر به غدیر برسد، این قبیل كارهاى علمى براى عصر و نسل ما بركتهاى فراوانى دارد كه باید پژوهندگان جوان به این سمت رو آورند و عصاره فرهنگ شیعه را بدون اطنابها و با زبان جامعه، عرضه كنند كتابهایى چون سیرى در الغدیر و یا فیض القدیر، مصداق كامل همین اصل قبول شدهاند كه:
آب دریا را اگر نتوان كشید هم به قدر تشنگى باید چشید (19)
13 - چكیده عبقاتالانوار
فیض القدیر فیما یتعلق بحدیث الغدیر
حاج شیخ عباس قمى(ره)
مؤسسه در راه حق
چاپ اول / 1365 شمسى
1 جلد (462 صفحه وزیرى)
یكى دیگر از كارهاى آسمانى زمینیان، كتاب عبقات الانوار، اثر دانشمند فرزانه، میرحامد حسین هندى(ره) است. این كتاب گرانسنگ را مرحوم حاج شیخ شیخ عباس قمى(ره)، این محدث كارآشنا، خلاصه كرده است و عنوان را همانطور كه آمد «فیض القدیر» گذاشته است، كار بسیار قابل تمجیدى استبراى آنان كه به هر دلیل نمىتوانند عبقات را بخوانند. و این خلاصهنویسىها در سیره بزرگان ما جایگاه رفیعى دارد و چه كار فرهنگى كارآمدى است تلخیص كتابهاى بزرگ و عصرى كردن آنها؟ كارى ستودنى در حد اصل نوشتن همان كتابها. و این حركتباید تكامل یابد، چه زیباست ما الغدیر را در سطح جوانان و حتى نوجوانان بصورت خلاصه داشته باشیم و عبقات را و احقاق الحق را و تفسیر بىنظیر المیزان را.
با آرزوى روزى كه «دفتر اخلاص» را بگشاییم و فیض القدیر حاج شیخ عباس را به عنوان خلاصه یك كتاب سترگ در مجموعه كتابهاى اولیه طلاب و دانشجویان، فاضلان و فرهنگیان قرار دهیم و كار اخلاص و تلخیص را پى گیریم. (20)
14 - معارف
پیام غدیر
عذرا انصارى
مؤسسه انتشارات انصار المهدى(عج) - قم
چاپ اول / 1374 شمسى
1 جلد (144 صفحه رقعى)
پیام غدیر، شامل یك دوره مسائل گوناگون غدیر است كه به قلم یكى از بانوان، فراهم آمده است و طبیعى است اگر خواهران اهل مطالعه و پژوهشگر بیندیشند كه نقش زنان در انقلاب غدیر چگونه بوده؟ و بروند به سوى روشنتر كردن این جایگاه. زنان راوى، مورخ، شاعر و محدث غدیر، موضوع مطالعات خوب و مفیدى استبه ویژه اگر این كاوشها توسط خواهران دانشجو و طلبه انجام پذیرد.
كتاب پیام غدیر را خواهران و برادران مىخوانند و پیام غدیر را همه دریافت مىكنیم انشاءالله. (21)
از حوصلهاى كه به خرج دادید متشكریم، غدیرى باشید.
عبدالرحیم حجتى
پىنوشت ها:
1- مفاتیح الجنان، ص 510، اعمال روز عید غدیر
2- قرآن كریم، یوسف، آیه3.
3- شرح غرر الحكم، چاپ دانشگاه، ج 5، ص 51 و ج7، ص 321، ح7389.
4- غدیر در آیینه كتاب، ص217، (در این نوشته از این كتاب خوب، بسیار برگرفتهایم).
5- كتاب پیشین، ص103، مىتوان گفت داستان غدیر، خلاصه كتاب است. در73 صفحه.
6- همان، ص86.
7- نگاه كنید به مقدمه تفسیر فاتحة الكتاب از علامه امینى و معرفى آثار دیگر علمى ایشان به قلم فرزندشان در آن مقدمه.
8- غدیر در آینه كتاب، ص157.
9- دریا در غدیر، ص73.
10- غدیر در آینه كتاب، ص 24 و براى شاعران غدیر نگاه كنید به ترجمه الغدیر.
11- غدیر در آینه كتاب، ص109.
12- سفینة البحار كلمة اربعین، حفظ اربعین حدیث.
13- نویسنده دانشمند، جناب آقاى حكیمى، آثار ارزشمند دیگرى در باره غدیر دارند كه مجال، اندك است و فاضلان فرزانه به آنها مراجعه خواهند داشت مثل «بر كرانه غدیر» فصلى از كتاب یادگار روزگار جهاد و شهادت: جهشها كه در ابتدا سرود جهشها بود و بعد جهشها نام یافت، دریغ اگر این كتاب حماسى ادبى را نخوانده باشیم.
14- غدیر در آینه كتاب ص 41 و نگاه كنید به معرفى الغدیر فى التراث الاسلامى در ص 168 و مجله تراثنا شماره ویژه غدیر در ص59 همین كتاب.
15- غدیر در آیینه كتاب، ص89.
16- یادنامه علامه امینى، ص 15.
17- براى آشنایى با دانش كتابشناسى، نگاه كنید به یادنامه علامه امینى(ره)، ص 1.
18- غدیر در آیینه كتاب، صفحات 15 و 162، معرفى این كتاب در خودش!
19- همان، ص 122.
20- همان، ص213، نام خلاصه دیگر عبقات، نفحاتالازهار است، در، ص 240،243، 135، معرفى اصل عبقات الانوار، آمده است.
21- همان، ص56.
منبع:
ماهنامه كوثر، شماره 2
