تبیان، دستیار زندگی
قالی كاشان، در میان هنرهای دستی و بخصوص فرش دستباف جایگاه ویژه و منحصر به فردی دارد و جلوه‌گاه اندیشه‌های لطیف انسانی است...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قالی كاشان، جلوه‌ای كم نظیر از هنر ایرانیان

قالی كاشان، جلوه‌ای كم نظیر از هنر ایرانیان

قالی كاشان، در میان هنرهای دستی و بخصوص فرش دستباف جایگاه ویژه و منحصر به فردی دارد و جلوه‌گاه اندیشه‌های لطیف انسانی است.

بخش عمده آوازه قالی كاشان به بافندگان توانا و خوش ذوق آن ارتباط دارد كه نسل به نسل هنر خود را منتقل كرده‌اند.

اصغر شاطری یكی از محققان فرهنگ مردم در كاشان در معرفی هنر قالی بافی در این دیار كهن، می‌نویسد: قالی شیخ صفی معروف به اردبیلی كه در موزه  ویكوتوریاآلبرت لندن قرار داردو در سنه 926 ه- ق بافته شده است، كار  مقصود كاشانی بافنده مشهور این دیار است.

این فرش یكی از عالی‌ترین قالیهای جهان است و در كتیبه آن نوشته شده:

جز آستان توام در جهان پناهی نیست/ سر مرا به جز این در حواله گاهی نیست، عمل غلام آستان، مقصود كاشانی فی سنه 926 .

قالی معروف به شكارگاه نیز از بزرگترین قالیهای جهان ،بافته شده در این شهر است.

شاطری می‌افزاید: همچنین قالیهای معروف به چلسی و قالی  گلدانی و دهها قالی دیگر كه به خاطر زیبایی موجب شكوه و افتخار موزه‌های بزرگ است در كاشان بافته شده است.

قالی كاشان دوره‌های سخت و زیان باری از هجوم و فتنه افغانها گرفته تا زلزله مهیب سال 1192 را پشت سر گذاشته و با وجود كسادی و بی‌رونقی بازار و بی‌مهری و كم توجهی مسوولان در سالهای اخیر، بافندگان كاشانی همچنان برای زنده نگه داشتن این هنر تلاش می‌كنند.

اگرچه با ورودصنعت فرش ماشینی، هنر فرش دستباف در كاشان نیز دچار ركود شده، ولی هنوز در بازار تاریخی كاشان حجره‌های زیادی وجود دارد كه محل تماشای بهترین قالیهای دست باف با بهترین نقشهای اصیل ایرانی است.

از بافندگان مشهور معاصر فرش دستباف می‌توان از بی بی‌فرخ افسری، محمد افسری و بانو ایمانی نام برد.

در شماره اخیر فصلنامه فرهنگ مردم كاشان در مورد پیشینه نقشه‌های قالی كاشان آمده: از تصاویر موجود بر سفال سیلك می‌توان حدس زد، احتمالا نقشه كشی در آن دوره در كاشان وجود داشته است.

قالی كاشان، جلوه‌ای كم نظیر از هنر ایرانیان

طرح‌ها و نقشه‌های قالی ایرانی اكثر به نام محل بافت آنها معروف شده‌اند و قالیهای كاشان نیز از این جمله‌اند.

این مساله موجب شده تا نقشه‌ها از طرح‌ها و تنوع بیشماری برخوردار شوند، بطوریكه نقشه‌های قالی كاشان جای كاملا مشخص و برجسته‌ای در هنر ماندگار ایران دارد.

طرح‌های قالی، ریشه در فرهنگ قومی و شرایط هر منطقه دارد از جمله نقشه های قالی كاشان می‌توان از ترنج و محراب، محتشم كاشان، گلدانی و درختی كاشان، شكارگاه ، حیوانی ، بته‌جقه‌ای كاشان، سجاده‌ای كاشان نام برد.

برخی از هنرمندان رشته نقشه كشی قالی در كاشان میرزا احمد و میرزا علی اكبر نقاش، سیدرضاخان صانعی، میرزا نصرالله خان، دبیرالصنایع و نظام افسری، آثاری از خود به جا گذاشته‌اند كه موجب تحسین و تقدیر مجامع داخلی و بین‌المللی است.

رنگرزی از جمله صنایع دستی مرتبط با قالی بافی كاشان است كه قدمت آن با صنایع نساجی یكسان بوده‌است.

این صنعت در گذشته در بازار كاشان رونق زیادی داشته، بطوریكه در اكثر گذرگاههای بازار تاریخی‌این شهر كارگاههای رنگرزی‌فعال بوده است، اما اكنون اكثر آنها تعطیل شده و تا حدودی كار رنگرزی به شیوه سنتی منسوخ شده است.

رفوگری نیز حرفه‌ای مرتبط با قالی‌است كه در گذشته در بازار كاشان از رونق زیادی داشته اما اكنون تعداد رفورگران بسیار اندك است.

رییس انجمن علمی فرش ایران و یكی از استادان با سابقه رشته‌فرش دانشگاه كاشان می‌گوید: با توجه به آثار بدست آمده در تپه‌های سیلك، سابقه فرش كاشان به ایران باستان و یكهزار سال قبل از میلاد می‌رسد.

امیرحسین چیت سازیان افزود: در دوره ساسانیان دست بافتهای كاشان به شهرت می‌رسد.

وی با اشاره به وضعیت فرش كاشان در دوره‌های بعد می‌گوید: در جریان سفر ماركوپولو سیاح ایتالیاتی كه در زمان تیموریان صورت گرفته، باز موضوع فرش و مخمل خوش و نقش كاشان مطرح است.

قالی كاشان، جلوه‌ای كم نظیر از هنر ایرانیان

مسوول پیگیری راه ‌اندازی مركز پژوهشی فرش‌ایران در دانشگاه كاشان می‌گوید:

فرش كاشان در دوره صفوی به اوج شهرت جهانی رسید، بطوریكه اولین صادرات اصلی و نظام‌مند دولتی فرش ایران در آن زمان از كاشان به سفارش پادشاه لهستان انجام گرفت.

وی از جمله دیگر فرشهای ارزشمند این دوره را فرش شیخ صفوی نام برد كه با دست توانای بافنده‌ای كاشانی بافته‌شده و اكنون در موزه ویكتوریاالبرت لندن نگهداری می‌شود.

به گفته وی، فرش كاشان در دوره قاجار و پهلوی نیز همچنان مورد توجه بوده، بطوریكه تا قبل از سال،54 كاشان حرف اول را در صادرات فرش كشور می زد و اكنون نیز برغم حضور سایر رقبا و مشكلات صادرات فرش ، كاشان جایكاه خود را تا حدود زیادی حفظ كرده‌است.

چیت سازیان گفت: اگر تولیدكنندگان فرش دست باف كاشان به مسایلی همچون استفاده از مواد اولیه مرغوب، ثبات رنگ و تنوع طرح توجه كنند، جایگاه فرش كاشان بویژه در بازارهای داخلی و خارجی حفظ خواهد شد.

حسین عابدی مدیرعامل اتحادیه فرش روستایی كاشان نیز گفت: با توجه به شرایط پیش آمده و برغم برخی مشكلات، وضعیت فروش فرش دستباف كاشان از رونق بیشتری نسبت به سال گذشته برخوردار شده است.

وی،میزان تقریبی تولید فرش دست باف این شهرستان را بیش از 80 هزار متر مربع در سال ذكر كرد و گفت: از این میزان حدود 30 درصد آن صادر و بقیه در بازار داخلی عرضه شده‌است.

عابدی، افزایش قیمت فروش‌در بازار داخلی واستقبال دست اندركاران‌به تولید فرش را از جمله شرایط مناسب برای مسوولان ذیربط جهت حمایت جدی از بافندگان فرش دست باف عنوان كرد و اظهار داشت: البته تولیدكنندگان فرش دست باف همچنان نگران گرانی مواد اولیه، هزینه‌ها و وضعیت بازار در آینده هستند.

اكنون حدود 8 هزار نفر در كاشان بویژه روستاهای این شهرستان به بافت فرش اشتغال دارند.

منبع:

تبیان اصفهان

مطالب مربوط به استان:

اماکن تاریخی در استان اصفهان

سابقه تاریخی وآثار باستانی اصفهان

تالاب گاو خونی نفس‌ های آخر را می‌كشد

آشنایی مختصر با چهل ستون و مسجد جامع اصفهان