نیاز تغذیه ای در تروما
"تروما"(Trauma) در لغت به جراحت‌های شدیدی اطلاق می گردد که در اثر وقوع حادثه یا تصادف به وجود می آیند. در وضعیت‌هایی که شخص در اثر عفونت دچار تب‌های شدید می گردد و یا در انواع سوختگی‌ها، بروز شکستگی‌های مختلف استخوانی، حتی زمان وقوع شوک شدید عاطفی و مسمومیت‌های شیمیایی، بدن با یک استرس و بحران شدید مواجه می گردد که در اصطلاح به آن "تروما" گفته می شود.
اولین و سریع‌ترین واکنش بدن به تروما، ترشح دسته ای از هورمون‌های شیمیایی می باشد که به نوعی مقاومت طبیعی بدن را در برابر شرایط ایجاد شده، افزایش می دهند.
در اثر ترشحات هورمونی خاص در تروما، سطح قند خون بالا می رود و از طرفی تجزیه ی پروتئین‌ها و چربی بدن به صورت غیرطبیعی افزایش می یابد.
شکسته شدن پروتئین‌های بدن که غالباً از ناحیه ی عضلات اسکلتی می باشد، سبب می گردد که تعادل ازته منفی ایجاد شود، یعنی میزان ازتی (نیتروژن) که از بدن (از راه ادرار) دفع می شود، بیشتر از مقدار ازتی است که از راه خوردن انواع غذاهای پروتئینی وارد بدن می گردد.
لازم به یادآوری است که ازت یکی از عناصر تشکیل دهنده ی پروتئین‌هاست که در اثر شکسته شدن آنها وارد کبد شده و به شکل یکی از ترکیبات ازت دار، مثل اوره از راه ادرار دفع می گردد. بیشتر بودن میزان دفع ازت از دریافت آن، به گونه ای بیان کننده ی وجود وضعیت غیرطبیعی و اختلال در سلامت بدن می باشد.
در اثر بروز تروما به مرور نوعی ضعف و تحلیل عضلانی در بیمار مشاهده می گردد، به همین دلیل توجه به بیمار و وضعیت تغذیه ی او در روند بهبودی بسیار موثر است.
در بعضی شرایط حاد، بیمار قادر به خوردن و عمل بلع نیست (مثلاً در سکته‌های مغزی) که در این زمان بسته به وضعیت بیمار در بیمارستان از روش تغذیه با لوله استفاده می گردد. در این روش تمام مواد غذایی و آب مورد نیاز به صورت مایع یک دست و هموژن در حجم و زمان‌های مشخص، با لوله و معمولاً از راه بینی- معدی وارد دستگاه گوارش بیمار می شود.
تغذیه ی وریدی
گاهی اوقات نیز بنا به دستور پزشک معالج از تغذیه ی وریدی (انواع سرم‌ها) استفاده می گردد. تنها در مواقعی که فرد حالت تهوع و استفراغ ندارد و دستگاه گوارش او به تدریج قادر به هضم و جذب طبیعی می باشد، از تغذیه ی دهانی (خوردن مواد غذایی) برای تامین نیازهای تغذیه ای او استفاده می شود.
در شرایط تروما با توجه به نوع جراحت، هدف اصلی تامین نیازها و حفظ وضعیت تغدیه ای بیمار، به منظور بهره‌مندی هر چه بهتر از مواد مغذی مختلف (کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ویتامین‌ها، املاح، آب و الکترولیت‌ها) برای نگه داری وزن مطلوب، جلوگیری از تحلیل توده ی عضلانی بدن و تقویت سیستم ایمنی می باشد.
این نوع مراقبت می تواند شامل معمول ترین شکل، یعنی اضافه کردن یک میان وعده ی مناسب به رژیم تا پیچیده ترین روش، مثل استفاده از تغذیه ی وریدی در محیط بیمارستان باشد، که در بالا نیز به آن اشاره شد. به این طریق می توان به فردی که در اثر بروز یک حادثه در شرایط استرس یا بحران شدید قرار گرفته و قادر به دریافت رژیم غذایی عادی خود نمی باشد و از طرفی نیاز متابولیکی او نیز افزایش یافته است، کمک نمود تا شرایط ایجاد شده را پشت سر بگذارد.
می توان برای بالا بردن میزان انرژی رژیم غذایی، از روغن مایع و برای افزایش پروتئین دریافتی علاوه بر استفاده از منابع پروتئینی با ارزش بالا (مثل انواع گوشت، تخم مرغ، شیر و...)، از پودر شیرخشک (در سوپ) نیز استفاده کرد.
در درجه ی اول بسته به نوع ضایعه و تروما، نیاز به انرژی و پروتئین در بیمار افزایش می یابد که باید تحت نظر یک متخصص تغذیه، برنامه ی غذایی مناسبی برای او تنظیم گردد.
چنانچه بیمار قادر به خوردن باشد، با تنظیم وعده‌های غذایی روزانه، مواد غذایی لازم در مقادیر کم و دفعات زیاد (به علت بی اشتهایی عمومی که این نوع بیماران خواهند داشت) به آنها داده می شود. گاهی لازم است که برای تامین نیاز بیمار از مکمل‌های ویتامینی و املاح معدنی استفاده کرد.
در بسیاری از مواقع بیمار دچار هر نوع تروما (جراحت، شکستگی استخوانی، شوک عاطفی، سوختگی و...) که باشد، بعد از طی مراحل حاد اولیه و مراقبت در بیمارستان، با توجه به توصیه‌های پزشک و متخصص تغذیه، می توان با یک برنامه ی غذایی متنوع و با ارزش تغذیه ای بالا و هضم آسان به گذران بهتر دوره نقاهت او کمک کرد.
منیره دادخواه- کارشناس‌ارشد تغذیه
