تبیان، دستیار زندگی
مارینا آبراموویچ را می توان یکی از مشهورترین هنرمندان پرفومنس آرت (هنر اجرا ) دانست که امروزه حدود ٦٠ سال سن دارد. وی به تازگی کتابی درمورد زندگینامه خود نوشته که لحن صادقانه و شرح خاطرات عجیب هنرمند درآن سبب شده مورد استقبال عمومی قرار گیرد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

«مارینا آبراموویچ» خاطراتش را نوشت

مارینا آبراموویچ را می توان یکی از مشهورترین هنرمندان پرفورمنس آرت (هنر اجرا ) دانست که امروزه حدود ٦٠ سال سن دارد. وی به تازگی کتابی درمورد زندگینامه خود نوشته که لحن صادقانه و شرح خاطرات عجیب هنرمند درآن سبب شده مورد استقبال عمومی قرار گیرد.

فرآوری: یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان

مارینا آبراموویچ،

«مارینا» و «اولای» پس از سال ها رو در روی هم

«پرفورمنس یعنی وادار کردن مخاطب به داوری، داوری اثری که خود بخشی از اجرای آن است» « پرفورمنس» یا «هنر زنده» گونه ای از هنرهای اجرایی است که با بهره گیری از هنرهای نمایشی و تجسمی و در مکان و زمان مشخصی توسط گروه یا به شکل یک نفره اجرا می شود. زمان، فضا، بدن بازیگر و ارتباط دوسویه بازیگر و مخاطب چهار عنصر سازنده و اصلی یک اجرای پرفورمنس را شامل می شود. در یک اجرای پرفورمنس هنرمند مجبور به رعایت قواعد خشک و الزامات رعایت یک سبک خاص نیست.
برای اجرای یک اثر پرفورمنس هنرمندان شاخه های هنرهای تجسمی و نمایشی برای انتقال بهتر مفاهیم به مخاطبان خود می توانند از دیگر هنرها نیز بهره بگیرند.

برخی از کارشناسان هنری هنر پرفورمنس را اجرای مدرن هنرهای تجسمی عنوان می کنند. در این گونه هنری انتقال پیام در صدر خواسته هنری هنرمند قرار دارد و به همین دلیل برای رساندن مفهوم به مخاطب از تمامی امکانات ازجمله شیوه های کلامی، حرکات آکروباتیک، اجرای موسیقی زنده یا پخش موسیقی، هنر مجسمه سازی، نقاشی و هر آنچه بتواند وی را در این امر یاری کند استفاده می نماید تنوع تکنیک های مورد استفاده در اجرای پرفورمنس سبب شده تا آن را زیرمجموعه هنرکا نسبت نیز بنامند.
اما باید توجه کرد که پایه گذاران پرفورمنس در یک معنای کلی به دنبال عنصر «اتفاق» در یک اثر هنری بودند. چیزی که بدون پیش بینی و در مقابل چشم مخاطب اتفاق می افتد پس از این حیث می توان گفت که پرفورمنس یک هنرکا نسبت صرف نیست.

یکی از مشهورترین چهره جهانی در هنر اجرا (Performance Art) که لقب «مادر هنر پرفورمنس» را یدک می کشد، مارینا آبراموویچ است. وی چند سال پیش در شبکه های مجازی خیلی دیده شد؛ با ویدیوی یکی از پروژه های هنری او که در آن دو صندلی دو طرف یک میز کوچک قرار داده و افراد داوطلب می توانستند روی صندلی دوم و در سکوت، با نگاه این هنرمند روبه رو شوند.

مارینا آبراموویچ،

علت اصلی استقبال از این ویدیوی احساسی اما، حضور بدون هماهنگی زوج هنری و دوست قدیمی اش روی صندلی دوم و در نتیجه رد و بدل شدن نگاه های پرمعنا و سرازیر شدن اشک های دو هنرمند بود.

«مارینا آبراموویچ» -  هنرمند صربستانی - حالا «پرفورمنس آرت» کتاب زندگینامه اش را که «عبور از دیوارها» نام دارد، با کمک «جیمز کاپلان»  نویسنده  به چاپ رسانده و در آن با صداقتی مثال زدنی زندگی و فعالیت های هنری خود را روایت کرده است.

«گاردین» در یکی از جدیدترین گزارش هایش،  بخش هایی از این کتاب زندگینامه ای و نقدی بر آن را منتشر کرده که آن را با هم می خوانیم:

وقتی «مارینا آبراموویچ» 14 ساله بود، پدرش او را پیش «فیلو فیلیپوویچ» هنرمندی صربستانی برد تا نقاشی آموزش بینند. اما این یک دیدار معمولی نبود. «فیلیپوویچ» بوم نقاشی را کف اتاقی که استودیوی هنری اش بود، قرار داد و روی آن با چسب، ماسه و رنگ های قرمز، زرد و سیاه پوشاند. «فیلیپوویچ» سپس روی آن بنزین ریخت، یک کبریت زد! و ایستاد و نتیجه را مشاهده کرد. او سپس به دخترک گفت: «این یک غروب است.» و سریع اتاق را ترک کرد.

علت اصلی استقبال از این ویدیوی احساسی اما، حضور بدون هماهنگی زوج هنری و دوست قدیمی اش روی صندلی دوم و در نتیجه رد و بدل شدن نگاه های پرمعنا و سرازیر شدن اشک های دو هنرمند بود.

این تجربه روی «آبراموویچ» تأثیر عمیقی گذاشت. او در کتاب زندگینامه ای خود که صمیمانه و کمی عجیب به نگارش درآمده، نوشت: «این اتفاق به من یاد داد، فرآیند مهم تر از نتیجه است. هنر ممکن است از هر یا هیچ چیزی ساخته شود.» او مدتی نقاشی را ادامه داد اما خیلی طول نکشید که فهمید مدیوم حقیقی او چیست.

در سال 1973 که اواسط دهه سوم زندگی اش بود، او پروژه هنری به نام «ریتم 10» را در جشنواره ادینبورگ اجرا کرد که در آن 10 چاقو را به سرعت هر چه تمام تر بین انگشتانش فرو می کرد. او کارش را تمام کرد، کاغذی که دستش را روی آن گذاشته بود، پوشیده از خون شده بود. بدنش می لرزید، اما نه از درد، بلکه انگار برق او را گرفته بود. برای او آن لحظه، لحظه دگردیسی بود؛ «مخاطب و من یکی شده بودیم. یک ترکیب واحد... من تبدیل به مارینایی شدم که تا آن زمان نمی شناختم.»

از آن زمان چهار دهه گذشته و حالا «آبراموویچ» که مشهورترین هنرمند هنر اجرایی جهان است، «مارینا» را به خوبی می شناسد. اما او کیست؟ «جیمز کاپلان» نویسنده ای که کتاب زندگینامه  این هنرمند را به نگارش درآورده، می نویسد: سه «مارینا» وجود دارد: «اولی، یک جنگجوست؛ شجاع، مصمم و از لحاظ فیزیکی قوی. دومی زنی معنوی است که مرده ها را می بیند، به روزه گرفتن و سکوت اعتقاد دارد و دوست دارد با شَمَن ها مشورت کند. سومی هم مارینا کوچولویی است که فکر می کند همه کارهایش غلط است، مارینایی که چاق، زشت و دوست نداشتنی است.»

او در زندگی سعی می کند این «مارینا» را از دید مردم دور کند؛ جمعیت مشتاق و مطیعی که جمع می شوند تا انگیختگی او را ببینند. اما در «عبور از دیوارها» او به خودش اجازه می دهد که آهسته جلوتر بیاید. تأثیر این کار کاملا مشهود است. در این کتاب، عقل گرایی او به خودشیفتگی اش غلبه می کند و پشتش را به خاک می مالد. ناگهان تردیدهایش نسبت به این کار از بین می رود.

«آبراموویچ» در بلگراد و در آپارتمانی بزرگ و مملو از کتاب بزرگ شده. خانه به قدر کافی بزرگ بود که استودیوی او را در خود جای دهد. برژس بسیاری از خانواده ها، خانواده او از محرومیت دوران حکومت یوگوسلاوهای کمونیست رنج نبردند، والدین او با پرتیزان های تیتو جنگیدند و وقتی جنگ تمام شد، شغل های مهمی در حزب به آن ها داده شد.

اما با وجود این که آن ها امتیازات بخصوصی داشتند، به شدت ناشاد بودند. آن ها از هم متنفر بودند و مادرش «دانیکا» آدم خشن و کنترلگری بود. «مارینا» حتی در سن 24 سالگی هم باید قبل از ساعت 10 خانه می بود. فرار برای او، در کلاس های هنری و ازدواج نمود پیدا کرد. او در آکادمی هنرهای زیبای بلگراد آموزش می دید و با «نیسو پاریپوویچ» همکلاسی اش، ازدواج کرد. اما چنگال «دانیکا» سست ناشدنی بود. در نتیجه، طغیان های «آبراموویچ» شکل افراطی تری به خود گرفت؛ او یک بار محتوای 300 قوطی واکس قهوه ای کفش را روی دیوارها و پنجره های اتاق خواب و استودیویش مالید. مادرش در را باز کرد، جیغ کشید و دیگر پایش را به آنجا نگذاشت.

با این حال در سال 1975 وقتی «مارینا» با «فرانک اووِه لایزیپن» آشنا شد، همه چیز تغییر کرد. این هنرمند آلمانی تبار که «اولای» صدایش می کنند، 12 سال با «آبراموویچ» همکاری کرد. رابطه آن ها موثر و تنگاتنگ بود، اما برخی مسائل اخلاقی باعث شد «آبراموویچ» به این نتیجه برسد که دیگر نمی تواند با «اولای» ادامه دهد. همکاری این دو در سال 1988 با پروژه «عشاق» به پایان رسید؛ هر دو از دو سوی دیوار چین به سمت هم حرکت کردند و وقتی به هم رسیدند، خداحافظی کردند.

«آبراموویچ» که به تازگی مستقل شده بود، شکوفا شد. او در دوسالانه ونیز در سال 1997 جایزه شیر طلا را برای اجرای «Balkan Baroque» دریافت کرد. او در این کار در حالی که شعرهای فولکلور یوگوسلاو می خواند، استخوان های گاو را تمیز می کرد.

گاردین افزوده است: وقتی از فقری که «مارینا» در دوران فعالیت هنری اش تجربه کرده، مطلع می شوید، افراط و تفریط های کنونی او را می توانید ببخشید؛  او در خانه ستاره شکلی زندگی می کند که یک اتاق، تنها به نوشیدن آب اختصاص دارد. او برای جشن تولد 60 سالگی اش کوکتل هایی سرو می کرد که قطرات اشک خود را در آن گنجانده بود.

این گزارش تاکید دارد: نحوه زندگی که او دارد، هم یک انتخاب است هم ضرورت. او سال 2010 در پروژه «هنرمند حاضر است» به مدت 736 ساعت در موزه هنرهای مدرن نیویورک تنها بود. تنهایی برای او مثل هوا ضروری است. زنی که حال بیش از 60 سال سن دارد، با تنهایی به نوعی متفاوت تر از 40 سالگی روبه رو می شود.

او می گوید: «کار یک برده است، اما حتی هنر هم نمی تواند آب رفتن دائمی آینده را دفع کند.»


منابع: ایسنا/ سه نشانه