بحر طویل یک شاعر برای یک مداح

نگاهی به کتاب «احلی من الغزل»

«احلی من الغزل» مجموعه ای حاوی بیست وپنج نوبحرطویل آیینی است که انتشارات جمهوری  منتشر کرده است.

«احلی من الغزل» مجموعه جدید نوبحرطویل مهدی رحیمی (زمستان) است که از سال 1390 توسط حاج حسن خلج در هیأت ها و مجالس سوگواری آل الله خوانده  شده است. این مجموعه حاوی بیست وپنج نوبحرطویل آیینی است که انتشارات جمهوری در ادامه مجموعه «جهان تازه شعر اهل بیت» منتشر کرده است. این کتاب سومین کتاب مشترک رحیمی با نشر جمهوری پس از «مشبه بهتر» و «اسب حیوان نجیبی نیست بعد از کربلا» است. پیش ازاین نیز کتاب «مراعات بی نظیر» از رحیمی توسط نشر نیماژ و «رأس ساعت سر» توسط انتشارات سوره مهر و «رقص بر پل چینود» از انتشارات آرام دل منتشرشده بود.

بحرطویل نوعی شعر یا نثر موزون در ادبیات فارسی است که از دوره صفویه به بعد مرسوم شده و در آن برخلاف سایر قالب های شعر سنتی فارسی، مصراع های مساوی و بیت وجود ندارد و درعوض، از یک یا چند قسمت با نام بند تشکیل می شود که در هر بند یکی از افعال معین عروضی دارد به تعداد دلخواه تکرار می شود و هر بند به بخش های هماهنگ که گاه مسجع و هم قافیه اند تقسیم شده است؛ اما در این اثر که نو بحرطویل است برخلاف قدما اطناب در قافیه ندارد و بندها بار محتوایی شعر را به دوش می کشند و جلو می برند. این نوع قالب که بر اساس اندیشه های نیما شکل گرفته است به صورت ظاهری مانند بحرطویل است که بندهایی موجز دارد و شاعر آنجا که لازم باشد از قافیه استفاده می کند. به نمونه زیر توجه کنید:
شب اول برای روضه رفتم اذن از مادر گرفتم/با غم و مهر حسین دستور تا آخر گرفتم/چون که رخصت داد مادر/ سبقت از عود و گلاب و نافه و عنبر گرفتم/ آمدم در روضه با احساس، حس پنج گانه/صادقانه/بی کرانه/شاعرانه/عاقلانه/عاشقانه/
پس برای روضه های سخت آن طوری که دیدن جایگاه ویژه ای دارد/ برای روضه مادر شنیدن جایگاه ویژه ای دارد/
برای روضه غیرت ولیکن چشم و گوشم را گرفتم تا نفهمم درد یعنی چه؟/گرفتم گوش را تا نشنوم طعم صدای خوردن سیلی به روی زن،/
کنار مرد یعنی چه؟
برای روضه غیرت برای خاطر مولا برای درک آقایم/فقط با حس بوییدن به متن روضه می آیم/
همین که بو کشیدم آمد از شش سمت بوی یاس/ ولی در عطر این گل طعم پررنگ کبودی نیز شد احساس/
به جز بوی کبود یاس بوی عود هم آمد/ مشامم سوخت زیرا بر مشامم بوی داغ دود هم آمد/
چنان که حرف تیز میخ را در اصل گوش چوب می فهمد/کسی که خورده سیلی بوی خون را خوب می فهمد.../
«احلی من الغزل» دومین کتابی است که در این قالب منتشرشده است. اولین کتاب که به صورت نو بحرطویل منتشر شده کتاب «بین الغزلین» از همین شاعر است که پیش تر توسط انتشارات آرام دل منتشر شده. می توان نتیجه گرفت که مهدی رحیمی اولین شاعری است که در این قالب دست به تجربه و انتشار کتاب می زند که البته مورد توجه و نقد بسیاری هم وارد شده است.
یکی از مهم ترین نکات درباره این اشعار اجرای آن توسط حاج حسن خلج مداح اهل بیت است که شهره به نوآوری و متفاوت بودن در اجرا (بخوانید مداحی) دارد.
مداحی در هیأت های مذهبی خصوصاً در دهه اول محرم نگاهی سنتی به شعر و روضه دارد. نگاهی روایتگرانه به مصائب اهل بیت ؟عهم؟ در روز عاشورا. رحیمی و خلج در کنار هم و با نگاهی جدید از منظر، گاهی متفاوت در قالبی سخت در این حوزه موفق ظاهر شده اند. قالبی که مضمون هایش گاه از منظر حواس چندگانه چون شنوایی، چشایی و بینایی روضه می خواند و گاه از دید مخدرات ؟عهم؟ یا به صورت ضد خوانی بیان می شود و شنونده را تا ساعت ها و روزها و بلکه ماه ها پس از شنیدن اثر به فکر فرو می برد و با خود همراه می کند. به عنوان نمونه ای دیگر به شعر زیر توجه کنید و به یاد داشته باشید که شاعر این اشعار جوانی سی وپنج ساله است که گام های ابتدایی در این حوزه را به خوبی برداشته و جای پای خویش را مستحکم می کند.
چشیدن حس مخصوصی است/برای مردمان داغ دیده حس ملموسی است/ یکی از جلوه های عالی اش در بین نوکرها/ برای حضرت ارباب حس آستان بوسی است/ چشیدن مثل بوئیدن به حس دیدن و حس شنیدن رنگ می بخشد/ و در مرثیه غنچه به فصل سرخ چیدن رنگ می بخشد/
شب قاسم به غیراز حس بینایی/ به جز حس شنیدن در کنار حس بویایی /
چشیدن حس مکشوفی است/عسل از نوع احلایش برای درک شیرین بودن طعم شهادت در رکاب حضرت ارباب جان ما مثال نغز و معروفی است/شهادت بر تن قاسم، چه ظرفی و چه مظروفی است...
چشیدن این چنین آغاز شد امشب/ کنار خیمه ها طعم وداع این پسر با نجمه و زینب/ سپس طعم نگاه خسته و دلواپس ارباب بر قاسم/که دارد می شود عازم/
و چون ارباب هم مانند قاسم پیش ترهایش چشیده طعم بی رحم یتیمی را/به آغوشش در اینجا بیش ازحد می فشارد این پسر را تا بگرداند ادا سهم یتیمی را/
ازاینجا تا ته این مرثیه حس چشیدن را چنین حس کن/ تمام طعم های نیزه و تیر و کمان را در کمین حس کن...
این کتاب به همراه لوح فشرده آن که ارزش افزوده کتاب محسوب می شود، به قیمت 15 هزار تومان روانه بازار نشر شده است.

منبع: صبح نو