مهاجرت، فرمان خداست!!

مهاجرت موجب رشد انسان ها و جامعه می شود، به شرط این که با برنامه ریزی و کنترل شده باشد. و عوامل سیاسی و اقتصادی یا پدیده ی بیکاری موجب ظهور پدیده مهاجرت نشده باشند.

مهاجرت، پدیده ای جهانی است

اسلام دین حرکت و جنبش است؛ قرآن هجرت را مایه آسایش و امنیت می داند، بر این اساس دین اسلام به مسلمانان دستور می دهد اگر در هر زمان، در محیطی نتوانستید به وظایف دینی خود عمل کنید، پیوندهای افراطی به زادگاه را برای رسیدن به حیات معنوی گسسته و به سرزمین دیگری مهاجرت کنید. امروزه بسیاری از انسان ها در سرتاسر جهان، با امید آینده ای بهتر، محل زندگی خود را ترک می کنند و راهی مناطق توسعه یافته تر می شوند. بیش تر افرادی که سرزمین خود را ترک می کنند و البته در این راه سختی های زیادی نیز متحمل می شوند، با یک هدف دنبال آرزویی پرمشقت می روند: «زندگی بهتر».

مهاجرت باید برای خدا باشد

از دیدگاه اسلام، روح هجرت، فرار از ظلمت به سوی نور، از کفر به سوی ایمان و از گناه به سوی اطاعت از فرمان خداست. اگر نمی توان قیام کرد هجرت شایسته ترین راه است. «أَ لَمْ تَکنْ أَرْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِرُوا فِیها» مگر زمین خدا وسیع نبود؟ پس از بعضی قسمت های آن به بعضی دیگر هجرت کنید. (نساء، 97)

هجرت از نظر اسلام تنها هجرت مکانی و خارجی نیست بلکه باید قبل از آن، هجرت از درون را آغاز کرد. هنوز کلام مولای متقیان علی علیه السلام، به گوش جان مسلمانان طنین انداز است که: «اِنَّمَا الْمُهَاجِرُونَ الَّذِینَ یهْجُرُونَ السَّیئَاتِ وَ لَمْ یأْتُوا بِهَا.» مهاجرین واقعی کسانی هستند که از گناهان دوری می کنند و مرتکب معصیت نمی شوند. مهاجرانى که جسمشان هجرت کرده، اما در درون و روح خود هجرتى نداشته اند، در صف مهاجران نیستند، و به عکس آنها که نیازى به هجرت مکانى نداشته اند، اما دست به هجرت در درون وجود خود زده اند، در زمره مهاجرانند. امیر مومنان على علیه السلام مى فرماید:

«وَ یَقُولُ الرَّجُلُ هاجَرْتُ، وَ لَمْ یُهاجِرْ، اِنَّمَا الْمُهاجِرُونَ الَّذِیْنَ یَهْجُرُونَ السَّیِّیاتِ وَ لَمْ یَاْتُوا بِها»؛ بعضى مى گویند: مهاجرت کرده ایم در حالى که مهاجرت واقعى نکرده اند، مهاجران واقعى آنها هستند که از گناهان هجرت مى کنند، و مرتکب آن نمى شوند.

رهبران الهی هم مهاجرت می کردند!

رهبران الهى، هنگامى که رسالت خویش را در یک نقطه به اتمام مى رساندند، و یا محیط را آماده براى گسترش دعوت خویش نمى دیدند، دست به مهاجرت مى زدند. تاریخ اسلام نیز از نظر ظاهر و معنا بر محور هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله دور مى زند، و اگر هجرت نبود، اسلام در باتلاق بت پرستان «مکّه» براى همیشه فرو رفته بود. همچنین هنگامى كه فساد- مخصوصا فساد عقیدتى- محیطى را فرا گیرد و مومنان نتوانند با آن مقابله كنند باید از آن محیط هجرت كنند و فلسفه هجرت مسلمانان نیز، درست همین معنى بود.

فواید هجرت از دیدگاه امام علی علیه السلام

شعری در دیوان منسوب به امام علی علیه السلام، هست كه می گوید:

تغرب عن الاوطان فی طلب العلی *** و سافر ففی الاسفار خمس فوائد

تفرج هم واكتساب معیشة *** و علم و آداب و صحبة ماجد

هجرت كن، ولی هدف تو از سفر، طلب علوها و کمالات، باشد. و در مهاجرت پنج فایده نهفته است:

1- تفرج؛ در سفر اندوه ها از دلت برطرف می شود، تفرج پیدا می كنی.

2- و اكتساب معیشة؛ اگر باهوش باشید می توانید با مسافرت كسب معیشت كنید.

3- و علم؛ غیر از كسب معیشت، كسب علم كنید.

4- و آداب؛ همه آداب و اخلاق ها، آداب و اخلاقی نیست كه مردم شهر یا كشور تو می دانند. وقتی به جای دیگری سفر می كنید با یك سلسله آداب دیگر برخورد می كنید و متوجه می شوید كه عادت های آنها بهتر از عادت مردم شماست.

5- و صحبة ماجد؛ غیر از مسئله كسب علم، صحبت است. یعنی همنشینی. در سفر به همنشینی با مردمان بزرگ توفیق پیدا می كنید. تغرب عن الاوطان فی طلب العلی؛ در طلب فضیلت ها و علوها و كمال ها از وطن دوری كن وکه اینها باید حاصل هجرت از وطن باشد.

کلام پایانی

مهاجرت، امر مثبتی است؛ همان گونه که در اسلام و زمان پیغمبر صلی الله علیه و آله، این امر وجود داشته است. مهاجرت موجب رشد انسان ها و جامعه می شود، به شرط این که با برنامه ریزی و کنترل شده باشد. و عوامل سیاسی و اقتصادی یا پدیده ی بیکاری موجب ظهور پدیده ی مهاجرت نشده باشند؛ لازم است تا باسیاست گذاری و اتخاذ تدابیر صحیح در راستای توسعه ی جامعه و کشور، از این پدیده استفاده کنیم، و به جای مهاجرت نخبگان کشور، فضای مهاجرت نخبگان دینی و علمی کشورهای دیگر را در ایران اسلامی، فراهم کنیم.

منابع:
- پیام امام (شرح نهج البلاغه)،مکارم شیرازی، ج 1،ص510
- آزادی معنوی، مرتضی مطهری، ص 186-184
- «نور الثقلین»،عبد علی بن جمعة العروسی حویزی، ج 1، ص 541 و ج 4، ص 167
- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج 4، ص 121.
- بحارالأنوار، علامه مجلسی، محمدباقر،ج68، ص232