از تهدید تربیت تا چاشنی سیاست

به گزارش خبرنگار اجتماعی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در سال 90 پس از حدود یک دهه تلاش برای تدوین‌، رونمایی شد. فلسفه اصلی تدوین‌کنندگان سند تحول، تلاش برای دستیابی به الگوی بومی تعلیم و تربیت بود، تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه و تمدن ایرانی و اسلامی باشد.

با تدوین سند تحول بنیادین، نظام آموزش و پرورش کشور باید زمینه ساز کسب شایستگی‌های اخلاقی با تاکید برخصوصیات مشترک اسلامی_ایرانی و انقلابی در بین دانش‌آموزان باشد و معلم به عنوان هدایت کننده این روند محسوب می‌شود.

نیاز به تدین سند تحول بنیادین از آن جهت احساس شد که نظام آموزشی کشور نظام وارداتی تلقی می‌شد و بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی استوار نبود و معلمان در تحقق نقش مهم خود برای تربیت دانش‌آموزان مؤمن، خلاق، فعال و توانمند با مشکل مواجه هستند.

سند تحول بنیادین پس از حدود یک دهه تلاش تدوین رونمایی شد تا به عنوان چتر نظری بر تمام سیاست‌گذاری‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های خرد و کلان آموزش‌وپرورش سایه افکند و زمینه دستیابی به آموز‌ش‌وپرورش طراز جمهوری اسلامی را فراهم کند.

طبق این سند بخشی از اهدافی که نظام آموزش‌وپرورش کشور باید به آنها دست یابد عبارتند از: تربیت انسانی موحد،مؤمن و معتقد به معاد،‌ آشنا و متعهد به مسئولیت‌ها و وظایف در برابر خدا، خود، دیگران و طبیعت، حقیقت‌جو، عدالت‌خواه، شجاع،‌ وطن دوست، ولایت مدار.

ارتقای معرفت و بصیرت دینی،انقلابی و سیاسی برای رشد و تعالی معنوی و اخلاقی معلمان و دانش‌آموزان و مشارکت برای ارتقای معنوی خانواده.

در راهکار 1.2 سند تحول بنیادین آمده است: تدوین برنامه عملیاتی لازم در راستای ترویج، تقویت مستمر و تحکیم فضایل اخلاقی در محیط‌های تربیتی با استفاده از تمام ظرفیت‌های آموزشی و تربیتی با تأکید بر اولویت کرامت، عزت نفس، شجاعت، حیا و عفت،‌ صداقت، مسئولیت‌پذیری و نظم در تمام دوره‌های تحصیلی.

جنبه‌های اعتقادی، عبادی و اخلاقی که در سند تحول بنیادین به آنها اشاره شده بدین شرح است:
راهکارهای تقویت ایمان، بصیرت دینی و باور به ارزش‌‌های انقلاب اسلامی در دانش آموزان.

راهکارهای توانمند سازی دانش آموزان برای وفاداری و حمایت آگاهانه از ارزش‌‌های انقلاب اسلامی.

راهکارهای تقویت معرفت و باور به معارف اسلامی(اعتقاد به توحید، معاد، ولایت و انتظار با رویکرد قرآنی با استفاده از ظرفیت برنامه‌های درس ملی).

راهکارهای توسعه فرهنگ اقامه نماز بخصوص نمازجماعت در مدارس.راهکارهای تقویت انس با قرآن کریم.راهکارهای توسعه فرهنگ و سواد قرآنی.

** جنبه‌های اعتقادی و عبادی سند تحول و ضعف‌های پیش‌رو

در بحث جنبه‌های اعتقادی، عبادی و اخلاقی شاید بتوان شاخص‌ترین برنامه‌ها را اردوهای راهیان نور دانست که با مشارکت بسیج و آموزش‌وپرورش و تأمین اغلب هزینه‌ها از سوی بسیج برگزار می‌شود به گونه‌ای که معاونت پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش‌وپرورش در گزارش اقدامات خود به مناسبت آخرین سال فعالیت دولت اشاره می‌کند:‌ تقویت هویت دینی و ملی دانش‌آموزان از طریق اعزام بیش از 600هزار نفر به اردوی راهیان نور پیگیری می‌شود.

در سایر راهکارها از جمله تقویت ایمان و باور به ارزش‌های انقلاب اسلامی، تقویت معرفت و باور به معارف اسلامی و توسعه فرهنگ قرآنی توفیق چندانی را در مدارس شاهد نیستم، هر چند معاونت پرورشی و فرهنگی آموز‌ش‌وپرورش از ترویج فرهنگ قرآنی، اهتمام به کیفیت‌بخشی مدارس قرآن، معرفی نقش الگویی اهل بیت از طریق احیای 650 باب دارالقرآن، برگزاری مسابقات ملی قرآن کریم با حضور بیش از 7 میلیون دانش‌آموز و تعمیق فرهنگ اقامه نماز از طریق برگزاری نماز جماعت در بیش از 55 هزار مدرسه خبر می‌دهد اما احیای دارالقرآن‌ها تا چه اندازه با استقبال دانش‌آموزان مواجه شده است؟ چند درصد از دانش‌آموزان از دارالقرآن‌های موجود استفاده می‌کنند؟ این سوالاتی است که پاسخ آنها مبهم مانده و مشخص نیست.

مدارس قرآنی نیز که دردولت گذشته با صرف هزینه‌های کلان بیش از 300 میلیارد تومان در سال با هدف اجرای یکی از بندهای سند تحول بنیادین تأسیس شد، هم‌اکنون وضعیت مشخصی ندارند.

تفاوت مدارس قرآنی با مدارس عادی در میزان ساعات آموزش قرآن است یعنی آموزش قرآن در این مدارس بالاتر از سطح کتاب‌های درسی است. در حقیقت دانش‌آموزان این مدارس باید بتوانند به صورت روان قرآن را تلاوت کرده و معارف آن را درک و بخش‌هایی از آن را نیز حفظ کنند اما عدم دستیابی به این اهداف منجر شد تا در دوره فعلی توقف توسعه کمی این مدارس حکم شود و بر افزایش کیفیت تأکید شود، کیفیتی که آن هم عملیاتی نشد.

محمد حسینی یکی از کارشناسان قرآنی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درخصوص وضعیت توجه به راهکارهای تقویت انس با قرآن کریم می‌گوید:‌ بحث آموزش در حوزه نماز مورد غفلت قرار گرفته و عمده فعالیت‌ها به صورت تبلیغی است اما باید توجه کرد که بدون آموزش کار تبلیغی و ترویجی جواب نمی‌دهد. دانش‌آموزان به  آموزش نماز و احکام نیاز دارند و صرف برپایی نمازجماعت پاسخگوی نیازهای آنها نیست.

وی می‌افزاید: دانش‌آموزان در بخش قرائت و آداب نماز نمره قابل قبولی ندارند و ائمه جماعات باید این مسائل را به آنها آموزش دهند. متأسفانه به دلیل کوتاهی‌های صورت گرفته اغلب دانش‌آموزان دین گریز شده‌اند و بخش پرورشی وزارتخانه با برگزاری مسابقه و همایش‌های مختلف تصور می‌کند که وظایف خود را انجام داده است در حالیکه بزرگترین وظیفه آموزش مسائل دینی،‌ اعتقادی و احکام به دانش‌آموزان است، متاسفانه آموزش‌وپرورش وظایف خود را همانند سازمان اوقاف یا سازمان تبلیغات اسلامی می‌داند در حالیکه این وزارتخانه وظیفه خطیر آموزش مبانی دینی به ویژه احکام و نماز را بر عهده دارد.

** تکیه بر جنبه‌های سیاسی

جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی که در سند تحول به آنها اشاره شده بدین شرح است:

راهکارهای حضور فعال و سازمان یافته دانش آموزان و معلمان در برنامه‌های سیاسی، اجتماعی و اخلاقی به منظور‌ تقویت ایمان و بصیرت دینی.

ساز وکارهای تقویت انسجام اجتماعی و وحدت ملی در دانش آموزان و معلمان. راهکارهای احیای هویت افتخار آمیز اسلامی – ایرانی در دانش آموزان و معلمان.

راهکارهای قانون‌مداری و مسئولیت پذیری در دانش آموزان و معلمان.

راهکارهای تعامل اثربخش با مراکز فرهنگی و اجتماعی به ویژه رسانه ملی و رسانه‌ها برای تبیین جایگاه نظام آموزشی
در تولید سرمایه اجتماعی و فرهنگی.

راهکارهای رعایت قانون مسئولیت پذیری، مشارکت اجتماعی و پاسداشت ارزش‌های اجتماعی. راهکارهای رعایت بهداشت زیست محیطی و احترام به محیط زیست و سلامت محیط شهری.

راهکارهای آموزش شهروند خوب بودن در مدارس(حقوق شهروندی).

در این بخش نیز فعالیت‌ها بیشتر به تربیت سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان معطوف شده و این مسائل باعث شده است که برخی کارشناسان نسبت به سبقه فعالیت‌های سیاسی در بخش پرورشی و فرهنگی ابراز نگرانی کنند.

شرایط حاکم بر مدارس کشور نیز از ناکامی برنامه‌های تربیتی خبرمی‌دهد،‌ افزایش خودکشی‌های دانش‌آموزان، آسیب‌های اجتماعی در کمین مدارس از اعتیاد تا فرقه‌های کاذب تنها بخشی از تهدیدات بیخ گوش مدارس است که برای مقابله با آنها برنامه دهان‌پُرکنی وجود ندارد.

** تربیت بزرگترین تهدید تهران بعد از زلزله

اسفندیار چهاربند، مدیرکل سابق آموش و پروش شهر تهران، در جمع مدیران مناطق تهران گفته بود: وضعیت بهداشت و بلوارها و بوستان‌ها و خیابان‌های تهران به حمدلله، از خیلی از استان‌های کشور بهتر است. وضعیت رستوران‌ها و امکانات تفریحی‌مان نسبت به تمامی استان‌ها بهتر است. اما وضعیت تربیت‌مان بهتر نیست.

وی افزود: وضعیت آسیب‌های اجتماعی‌مان بهتر از شهرهای دیگر نیست. تهران به شدت آسیب پذیر است. اخبارخوبی از مدارس به گوش نمی‌رسد. ما با خبرنگاران که صحبت می‌کنیم، فرار می کنیم. یک جوری بالاخره آن ها را دور می زنیم. یک جوری در آمارها سعی می کنیم تعریف‌هایمان را عوض کنیم. اولین اولویت و شعار ما در سال آینده، این است که بزرگترین تهدید بعد از زلزله، تربیت است. در تربیت هم، مشکل فیزیک، شیمی وریاضی نداریم و وضع تهران در سطح کشور در این دروس خوب است.

به گزارش تسنیم، مباحث تربیتی مهمترین معضل این سال‌های آموزش‌وپرورش است، سند تحول بنیادین با رویکرد متعالی به مسائل تربیتی و دستیابی به دانش‌آموزان متدین،‌انقلابی و مسئولیت‌پذیر تدوین شد اما با گذشت 5 سال از رونمایی این سند مباحث تربیتی آن چندان محل اعراب نبوده است و عمده فعالیت‌های اجرایی تحت عنوان فعالیت‌های پرورشی در حد و اندازه اهداف تعیین شده در سند تحول بنیادین نیست.

به نظر می‌رسد، استفاده از نظرات صاحب نظران تربیتی می‌تواند در طراحی برنامه‌های تأثیرگذار در حوزه مباحث پرورشی تأثیرگذار باشد.

منبع: تسنیم