جراحی پیوند قلب چطوری است؟

عمل جراحی پیوند قلب، به برداشتن قلب نارسای یک بیمار و جایگزین کردن آن با قلب سالم یک بیمار دچار مرگ مغزی گفته می شود. بیشترین کاربرد پیوند قلب برای بیمارانی است که نارسایی قلبی شدید غیر قابل درمان دارند.

حتی تصور این که قلب فرد دیگری که هرگز فرصت دیدنش را نخواهید داشت،  در سینه شما بتپد، باعث ترس، اضطراب و استرس می شود. چنین استرسی چند برابر می شود، وقتی به دلیل ابتلا به نارسایی شدید قلبی در لیست انتظار پیوند قلب هستید و نگران این که مبادا وقت کافی تا زمان پیوند نداشته باشید. حتی بعد از پیوند ممکن است احساس شکنندگی ، افسردگی و نگرانی از عوارض و عواقب پیوند داشته باشید.

همه این احساس ها برای کسی که عمل جراحی بزرگی چون پیوند قلب را پیش رو دارد یا انجام داده،  طبیعی است. جالب است بدانید سالانه حدود 80 تا 90 عمل پیوند قلب در کشور انجام می شود.

عمل جراحی پیوند قلب، به برداشتن قلب نارسای یک بیمار و جایگزین کردن آن با قلب یک بیمار دچار مرگ مغزی گفته می شود. بیشترین کاربرد پیوند قلب برای بیمارانی است که نارسایی قلبی شدید دارند که غیرقابل درمان است. منظور از نارسایی قلبی، شرایطی است که قلب آسیب پذیر و ضعیف است و نمی تواند خون کافی را که بدن به آن نیاز دارد، پمپ کند.

دکتر بابک شریف کاشانی، متخصص و دانشیار قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره می گوید:

در دنیای امروزی، به علت نحوه زندگی، نوع تغذیه و انواع استرس، بیماری های قلبی عروقی افزایش یافته است. این بیماری ها شامل تنگی عروق کرونر قلب و سکته های قلبی ناشی از آن، فشار خون، نارسایی قلبی و مشکلات دریچه های قلب هستند. در شرایطی که این بیماری های قلبی به نارسایی قلبی منجر شود و به درمان های متداول پاسخ ندهد، گزینه آخر درمان، پیوند قلب خواهد بود.
برای یک عمل پیوند موفق،  نیاز به همکاری گروه های مختلف پزشکی، خدمات وسیع حمایتی و مهم تر از همه بیمار و نزدیکان آن است.

وقتی در لیست پیوند قرار می گیرید

بیماران مبتلا به نارسایی قلب پیشرفته باید تحت نظر یک کلینیک اختصاصی نارسایی قلب بوده، با پیگیری مرتب و منظم از وضعیت بیماری خود آگاه باشند. در این کلینیک ها شرایط بیمار ارزیابی می شود و اگر همه تست ها و آزمایش ها نشانگر وخامت بیماری باشند،  بیمار در گروه پیوند قرار می گیرد. پیوند قلب فقط در مراکز پیوند مورد تائید وزارت بهداشت انجام می شود و بیماران برای پیوند باید در این مراکز ثبت نام کنند تا در صورت وجود قلب مناسب برای پیوند دعوت شوند.

زمانی که فرد مرگ مغزی برای اهدا معرفی می شود، گروه های تخصصی، اعضای مختلف از جمله قلب را از نظر مناسب بودن برای اهدا بررسی می کنند. اگر قلب مناسب تشخیص داده شود، با توجه به لیست انتظار وزارت بهداشت، فرد گیرنده مناسب شناسایی و از طریق گروه پیوند برای عمل جراحی دعوت می شود.

چه کسانی قلب پیوندی می خواهند؟

بیشتر بیماران که به مرکز پیوند مراجعه می کنند، نارسایی قلبی شدید و لاعلاج دارند. نارسایی قلبی ممکن است بر اثر بیماری هایی چون بیماری عروق کرونری، بیماری های مادرزادی قلب، عفونت ویروسی قلب، بیماری های دریچه ای و ماهیچه های قلب ایجاد شود. گفتنی است مصرف مشروبات الکلی، بارداری و مصرف نکردن دقیق و بموقع داروها می تواند باعث آسیب دریچه ای و ماهیچه های قلب شود.

پیوند قلب برای چه کسانی ممنوع است؟

اگر فرد دارای هر یک از بیماری های زیر باشد، پیوند قلب برای او ممنوع است:
- کم خونی شدید
- فشار خون شدید
- دیابت کنترل نشده
- بیماری شدید کلیه، کبد و ریه
- تومور بدخیم سرطانی
- عفونت فعال
- مقاومت عروق ریوی بیش از شش واحد وود
- گرادیان فشار داخل ریوی بزرگ تر از 15 میلی متر جیوه: افزایش فشار خون ریوی باعث نارسایی بطن راست قلب، سپس نارسایی عضو پیوندی و در نهایت باعث مرگ گیرنده پیوند می شود.
- وابستگی شدید به دخانیات

مراقبت های پس از پیوند

به طور متوسط این افراد تا یک ماه در بیمارستان بستری می شوند تا تمام عوارض اولیه آنها کنترل شود. بعد از یک ماه می توانند وارد جامعه شوند و کارهای روزمره و عادی خود را از سر بگیرند.

مساله مهم این است که اینها باید به طور مکرر مراجعه کنند، زیرا هر علامت غیر طبیعی که در این افراد ایجاد می شود، می تواند بیانگر این باشد که پیوند آنها دچار مشکل شده است.

در این ویزیت ها پزشکان عملکرد قلب پیوندی، سطح داروی ضد رد پیوند و احتمال بروز عوارض عفونی و غیرعفونی را بررسی می کنند و در صورت نیاز، اقدامات درمانی لازم را انجام می دهد.

رعایت نکات بهداشتی بخصوص پرهیز از رفتارهایی که خطر انتقال عفونت ها را افزایش می دهد، بسیار مهم است. پیشگیری از عفونت های تنفسی و گوارشی و واکسیناسیون های لازم از این قبیل اقدامات است.

پس از انجام پیوند باید هر ماه بیوپسی (نمونه گیری) انجام شود تا اگر رد پیوندی در حال رخ دادن است، در همان مراحل اولیه و قبل از بروز علائم، تشخیص داده شده و بیماران درمان شوند. ولی به تدریج که از سن پیوند می گذرد، گرفتن بیوپسی با فاصله های زمانی بیشتر انجام می شود.

بیماران باید هر ساله به منظور بررسی احتمال تنگی شریان های کرونر، آنژیوگرافی کرونری و یا اولتراسونوگرافی داخل کرونری انجام دهند.

بارداری پس از پیوند

درباره بارداری بعد از پیوند، گزارش های متعددی از موارد موفق آن را می توان ارائه داد، ولی لازمه حفظ سلامت بیمار پیوندی، پرهیز از بارداری است.

بررسی محققان آمریکایی نشان می دهد زنانی که بعد از پیوند عضو، باردار می شوند با خطرات زیادی مواجه هستند که یکی از آنها به دنیا آوردن فرزند ناقص الخلقه و دیگری پس زدن عضو پیوندی تا دو سال پس از بارداری است.

به بیان دیگر، امکان بارداری بعد از پیوند عضو وجود دارد، ولی فرد باید قبل و بعد از بارداری تحت نظر متخصص زنان باشد و با متخصص پیوند عضو، مشورت کند.

حفظ سلامت قلب پیوندی

مصرف منظم داروهای تجویز شده برای حفظ سلامت قلب پیوندی در هر ویزیت به بیماران توصیه می شود. مصرف ناصحیح این داروها می تواند به عوارض شدید و حتی رد پیوند منجر شود که عارضه بسیار خطرناکی است و می تواند به قلب پیوندی آسیب جبران ناپذیری وارد کند.

رعایت نکات توصیه شده بعد از پیوند و توجه به مصرف منظم داروها، باعث حفظ عملکرد سالم قلب پیوندی خواهد شد و از رد پیوند و بروز عوارض مختلف پیشگیری خواهد کرد و اکثر بیماران پیوند قلب با رعایت این مسائل می توانند از یک زندگی فعال لذت ببرند.

در صورت داشتن علایم زیر به پزشک مراجعه کنید

- تب (بالاتر از 38 درجه)، تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد، خستگی، درد بدن، خواب آلودگی
- سرفه همراه با خلط سبز یا زرد، هر سرفه ای که بیش از یک هفته طول بکشد.
- احساس سوزش هنگام دفع ادرار
- ترشحات واژینال یا کهیر
- زخمی که ترمیم نمی شود یا محل آن گرم شده
- ادم، قرمزی، درد، حساسیت در دست یا پا
- درد یا حساسیت در محل پیوند
- تنگی تنفس
- تجمع آب در بدن و یا افزایش ناگهانی وزن
- افزایش ناگهانی ضربان قلب یا فشار خون

منابع:
جام جم - پونه شیرازی
ویکی پدیا