شیرهای سنگی بختیار، مجسمههایی بر قبور
یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان// پادشاهان صفوی برای یکپارچه ساختن ایران، علاوه بر تمهیدات سیاسی، از فرهنگ و هنر نیز بهره فراوان گرفتند. در نگرش ایشان هنر می توانست به عنوان پلی میان اقوام مختلف اتحاد ایجاد کند، به همین دلیل مضامین و موضوعات هنرهایی که ایشان سعی در اشاعه آن داشتند، جملگی مذهبی و بیشتر در ارتباط با حضرت علی (ع) و خاندان وی بود. از این مضامین آنچه به مجسمه سازی مربوط می شود، شیرهای سنگی این زمان است که می بایست به دقت مورد مطالعه قرار گیرند.
مجسمه سازی ایران در عهد صفوی، اگر چه از چند شیرسنگی فراتر نمی رود ، اما اهمیت این چند شیر به قدری است که اگر ظهور و وجود آن ها به دقت بررسی نشود، سرگذشت مجسمه سازی ایران ناقص و ناکامل باقی می ماند.
همانطور که اشاره شد یکی از اموری که توانست صفوی ها را در مملکت داری موفق، و ایران و مردم را یکپارچه سازد، توجه آن ها به ریشه های فرهنگی و علایق مردم در دوره های پر افتخار گذشته و در عین حال ارادت قلبی آن ها به حضرت علی (ع) بود.
حال اگر آن ها می توانستند این دو امر جدا از هم را به نوعی تلفیق کنند، بر موفقیتی بی سابقه دست می یافتندو البته شکل و هیئت شیر برای نیل به این مقصود ، بهترین عامل بود. زیرا علاوه بر این که ایرانیان این شکل را از دیرباز می شناختند، آن را نماد حضرت علی (ع) نیز می شمردند.
چنین بود که صفوی ها شکل و اندام شیر را موضوع اصلی بسیاری از پدیده های هنری خود قرار دادند. یکی از این پدیده ها، استفاده از مجسمه شیر به عنوان سنگ قبر بود. شیرهای سنگ قبر معمولا روی قبر پهلوانان و جوانمردان کار گذاشته می شد و روی بدن شیرها ابزار کار پهلوانان مانند شمشیر و سپر و میل و کباده حجاری می شد.
اندازه اینگونه شیرها اغلب بزرگ و گاه حتی بزرگتر از اندازه طبیعی بود.یکی از این شیرها از زمان نصب تا کنون در امامزاده هارون ولایت باقی مانده است.
پرگاری که روی شانه شیر قرار گرفته به احتمال زیاد مربوط به شغل صاحب قبر است که از قرار ، معمار همان امامزاده در زمان شاه اسماعیل اول بوده است.
شیر دیگر در امامزاده احمد واقع در بازار اصفهان است. اشعاری که روی بدن آن نوشته شده، در مدح صاحب قبر است.
شیرهای دیگر نیز در اصفهان موجود است که قبلا در طرفین دروازه طوقچی بوده و اکنون در طرفین پل خواجو کار گذاشته شده اند.
علاوه بر این ها باید از شیر سنگی صحن مسجد درب امام و شیرسنگی محله درپوش یاد کرد.
دوشیر سنگی دره های بازُفت، چهارمحال بختیاری
پی نوشت:
* تاریخ مجسمه سازی در ایران، پرویز تناولی، نشر نظر