تبیان، دستیار زندگی

شیرهای سنگی بختیار، مجسمه‌هایی بر قبور

هنر مجسمه سازی در دوران اسلامی، با ورود به عصر زرین صفوی جانی دوباره یافت؛ اما شاید بیشترین نمود خود را در قالب ساخت مجسمه هایی در هیبت شیر پیدا کرد که امروزه به شیرسنگی ها معروف هستند.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : مصطفی ساجدی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

 

شیرسنگی های صفوی


یاسمن پیشوایی- بخش هنری تبیان// پادشاهان صفوی برای یکپارچه ساختن ایران، علاوه بر تمهیدات سیاسی، از فرهنگ و هنر نیز بهره فراوان گرفتند. در نگرش ایشان هنر می توانست به عنوان پلی میان اقوام مختلف اتحاد ایجاد کند، به همین دلیل مضامین و موضوعات هنرهایی که ایشان سعی در اشاعه آن داشتند، جملگی مذهبی و بیشتر در ارتباط با حضرت علی (ع) و خاندان وی بود. از این مضامین آنچه به مجسمه سازی مربوط می شود، شیرهای سنگی این زمان است که می بایست به دقت مورد مطالعه قرار گیرند.
مجسمه سازی ایران در عهد صفوی، اگر چه از چند شیرسنگی فراتر نمی رود ، اما اهمیت این چند شیر به قدری است که اگر ظهور و وجود آن ها به دقت بررسی نشود، سرگذشت مجسمه سازی ایران ناقص و ناکامل باقی می ماند.
همانطور که اشاره شد یکی از اموری که توانست صفوی ها را در مملکت داری موفق، و ایران و مردم را یکپارچه سازد، توجه آن ها به ریشه های فرهنگی و علایق مردم در دوره های پر افتخار گذشته و در عین حال ارادت قلبی آن ها به حضرت علی (ع) بود.
حال اگر آن ها می توانستند این دو امر جدا از هم را به نوعی تلفیق کنند، بر موفقیتی بی سابقه دست می یافتندو البته شکل و هیئت شیر برای نیل به این مقصود ، بهترین عامل بود. زیرا علاوه بر این که ایرانیان این شکل را از دیرباز می شناختند، آن را نماد حضرت علی (ع) نیز می شمردند.

شیرسنگی های صفوی
قسمتی از بیرق حسینیه با نقش شیر قلمکار روی چیت

چنین بود که صفوی ها شکل و اندام شیر را موضوع اصلی بسیاری از پدیده های هنری خود قرار دادند. یکی از این پدیده ها، استفاده از مجسمه شیر به عنوان سنگ قبر بود. شیرهای سنگ قبر معمولا روی قبر پهلوانان و جوانمردان کار گذاشته می شد و روی بدن شیرها ابزار کار پهلوانان مانند شمشیر و سپر و میل و کباده حجاری می شد.

شیرسنگی های صفوی
شیرسنگی زیارتگاه هارون ولایت، اصفهان

اندازه اینگونه شیرها اغلب بزرگ و گاه حتی بزرگتر از اندازه طبیعی بود.یکی از این شیرها از زمان نصب تا کنون در امامزاده هارون ولایت باقی مانده است.

یکی از اموری که توانست صفوی ها را در مملکت داری موفق، و ایران و مردم را یکپارچه سازد، توجه آن ها به ریشه های فرهنگی و علایق مردم در دوره های پر افتخار گذشته و در عین حال ارادت قلبی آن ها به حضرت علی (ع) بود.

پرگاری که روی شانه شیر قرار گرفته به احتمال زیاد مربوط به شغل صاحب قبر است که از قرار ، معمار همان امامزاده در زمان شاه اسماعیل اول بوده است.
شیر دیگر در امامزاده احمد واقع در بازار اصفهان است. اشعاری که روی بدن آن نوشته شده، در مدح صاحب قبر است.

شیرسنگی های صفوی

 

شیرسنگی امامزاده احمد،اصفهان

شیرهای دیگر نیز در اصفهان موجود است که قبلا در طرفین دروازه طوقچی بوده و اکنون در طرفین پل خواجو کار گذاشته شده اند.

شیرسنگی های صفوی
شیرسنگی های صفوی
شیرسنگی های صفوی
شیرسنگی های صفوی

 

شیرسنگی های پل خواجو ، اصفهان

علاوه بر این ها باید از شیر سنگی صحن مسجد درب امام و شیرسنگی محله درپوش یاد کرد.
شیرسنگی های صفوی
شیرسنگی های صفوی
 
شیرسنگی، مسجد درب امام، اصفهان
شیرسنگی های صفوی
 
شیرسنگی محله درپوش ، اصفهان
 
کار گذاشتن شیرهای سنگی که در طول قرن یازده هجری و در پایتخت صفوی ها به اوج خود رسیده بود، کم کم به اطراف اصفهان نیز راه یافت و مردم چهارمحال بختیاری بیشترین بهره را از آن بردند.

شیرسنگی های صفوی

شیرسنگی و مرد بختیاری، منطقه سوسن، مسجد سلیمان
شیرسنگی های صفوی

دوشیر سنگی دره های بازُفت، چهارمحال بختیاری

شیرسنگی های صفوی
شیرسنگی صحن حرم شاهچراغ، شیراز
 
توجه صفوی ها به شیرهای سنگی نه تنها در زمان خودِ آن ها، بلکه دیرتر و در عصر سلسله های بعدی نیز تداوم یافت. *

پی نوشت:
* تاریخ مجسمه سازی در ایران، پرویز تناولی، نشر نظر