تاثیر مواد حاوی کلسترول بر قلب

شاید اغلب شما خوانندگان گرامی اعتقاد راسخ دارید که مصرف مواد غذایی حاوی کلسترول عامل خطر جدی برای قلب و عروق می ‌باشد و می‌ بایستی به طور جدی از مصرف کلیه ‌ی مواد غذایی حاوی کلسترول دوری کنید، ولی واقعیت امر نمایان گر این موضوع می ‌باشد که اگر چه مواد غذایی حاوی کلسترول در بالا بردن سطح کلسترول خون تأثیر‌گذار می ‌باشند، ولی عامل کوچکی در افزایش سطح کلسترول خون تلقی می ‌گردند.

خطر واقعی برای سلامت قلب و عروق از جانب چربی ‌های اشباع است که در گوشت‌های قرمز پرچرب و ماکیان به‌ خصوص پوست آنها، شیر و ماست و پنیر پرچرب یافت می ‌شوند.

مواد غذایی حاوی چربی‌های اشباع، 4 برابر بیشتر از غذاهای حاوی کلسترول، چربی خون را افزایش می‌دهند.

علاوه بر چربی‌های اشباع، اسیدهای چرب ترانس که به فراوانی در روغن‌های نباتی جامد و مارگارین وجود دارند، از جمله عوامل خطر بسیار جدی برای سلامتی قلب و عروق محسوب می ‌شوند.

بر مبنای بررسی‌های به ‌عمل آمده اگر انرژی حاصل از اسید‌های چرب ترانس فقط 3 درصد کل کالری روزانه را تشکیل دهد تا30 درصد احتمال بروز بیماری‌های قلبی- عروقی را افزایش می ‌دهد.

به عقیده‌ی شما یک عدد تخم‌ مرغ که حاوی 300- 250 میلی‌ گرم کلسترول می‌ باشد، در روند سیر بیماری‌ های قلبی- عروقی چه نقشی دارد؟

حاصل مطالعات بسیار در طول 25 سال گذشته نشان داده است که مصرف 7- 4 عدد تخم ‌مرغ در هفته عاملی برای بیماری ‌های قلبی تلقی نمی ‌شود، مگر در مورد بیماران دیابتی یا دارای چربی ‌خون بالا. این افراد نباید بیشتر از یک عدد زرده ی تخم ‌مرغ در هفته میل نمایند، ولی در مورد سفیده‌ ی تخم‌ مرغ چنین محدودیتی وجود ندارد.

حذف کامل مواد غذایی حاوی کلسترول از برنامه‌ ی روزانه‌ ی تغذیه‌ ی افراد، خود یک عامل خطر محسوب می ‌گردد، چرا که موجب کاهش مقدار کولین دریافتی می‌ شود و ادامه‌ ی طولانی مدت چنین تغذیه ‌ای که فاقد کولین است، سبب اختلال کار کبد و پیامدهای دیگر می‌ شود. همچنین باعث افزایش سنتز داخلی کلسترول در بدن می شود.

تأثیر غذاهای بسیار کم چرب بر سلامتی

همواره به عدم مصرف زیاد غذاهای پرچرب بسیار تأکید می ‌شود، ولی براساس تحقیقات جدید حذف کامل یا بسیار شدید چربی ‌ها از برنامه‌ ی تغذیه ‌ی هفتگی و روزانه نه تنها مفید نیست، بلکه خطرات جدی برای سلامتی قلب و عروق پدیدار می ‌سازد، چرا که کاهش شدید مصرف انواع چربی‌ ها و روغن‌ها عامل افزایش کلسترول بد یا LDL است، به ‌خصوص در افرادی که زمینه‌ ی ژنتیکی خاص دارند.

از طرف دیگر استفاده از غذاهای دارای چربی بسیار کم، مقدار HDL را نیز کاهش داده و نسبت LDL به HDL را افزایش می ‌دهند. در نتیجه ‌قلب آسیب ‌پذیرتر می ‌شود. به ‌خصوص اگر تامین کمبود انرژی حاصل از چربی، به‌ وسیله‌ ی افزایش کربوهیدرات‌ها یا قندها جبران گردد، به بالا رفتن مقدار‌ تری گلیسیرید و کاهش شدید تر HDL منجر خواهد شد.

علاوه بر این با ورود بیشتر قند به جریان خون، غدد لوزالمعده (پانکراس) فعالیت خود را افزایش می ‌دهند و برای خارج کردن قند خون افزوده شده، انسولین بیشتری ترشح می‌ نمایند. تداوم این موضوع و ترشح هر چه بیشتر انسولین، گیرنده‌های سلول‌ها را مقاوم ‌تر می ‌نماید و عکس‌العمل ‌آنها را در قبال انسولین کندتر خواهد نمود. به این طریق به مقدار بیشتری انسولین نیاز خواهد بود که باز فشار مضاعفی را به پانکراس وارد می ‌نماید و رفته رفته با فرسوده شدن پانکراس و تحلیل تولید انسولین کافی، مقدمات بروز دیابت نوع دوم نیز مهیا شده و تخریب رگ ‌ها و مویرگ ‌ها سریع‌ تر اتفاق خواهد افتاد.

بنابراین به جای کاهش شدید یا حذف کامل چربی‌ها، باید به نوع روغن‌ها و چربی توجه شود و نسبت مناسبی از اسید‌های چرب امگا 3، 6 و 9 انتخاب گردد.

لذا 30 درصد کل انرژی باید از چربی‌ها تامین گردد (10 درصد از چربی‌های اشباع ، 10درصد از چربی‌های حاوی یک باند مضاعف یا MUFA و 10 درصد از روغن‌های حاوی اسیدهای چرب با چند باند مضاعف یا PUFA).

روغن‌های مناسب و دوستدار قلب

روغن‌های مناسب عبارتند از: روغن ‌زیتون، کانولا(گلزا)، ذرت، آفتابگردان، سویا، روغن هسته ‌ی انگور، روغن گردو و چربی‌های امگا 3 که به فراوانی در ماهی آزاد، ساردین، شاه ‌ماهی، ماهی خال مخالی و سایر ماهی ها وجود دارند.

در پایان توصیه می ‌شود به موازات تغییر نوع غذاهای مصرفی و توجه بیشتر به نقش غذاهای تأثیر‌گذار بر سلامتی و شادابی بدن، در صورت داشتن اضافه وزن، با استفاده از رژیم‌های غذایی کم کالری و متعادل برای کاهش تدریجی وزن خود اقدام فرمایید. چرا که با کاهش 10- 5 درصد از وزن فعلی، بسیاری از عوامل تحریک کننده ‌ی سلامتی نیز کم خواهد شد.

دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری-متخصص تغذیه و رژیم درمانی

(دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران)