در این زمان دعا مستجاب می شود!

در روایتی از امام باقر (علیه السلام) است كه حضرت فرمود: «فَعَلَیْكُمْ بِالدُّعَاءِ فِی السَّحَرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ تُفْتَحُ فِیهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ»؛ بر شما باد به دعا در سحر! چرا كه در این ساعت، درهای آسمان  باز می شود؛ «وَ تُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ»؛ در این زمان روزی ها تقسیم می شود؛ «وَ تُقْضَى فِیهَا الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ» و حاجت های بزرگ در این زمان برآورده می شود.

سحر ماه رمضان بهترین فرصت دعا

رمضان، ماه پاک شدن و طهارت قلب و ماه مغفرت است؛ چون خدای متعال استغفار را در این ماه بیش از دیگر ایام سال مورد لطف و عنایت خود قرار میدهد. لذا در یک روایت وارد شده است که «فمن لم یغفر له فی رمضان ففی ایّ شهر یغفر له»؛ اگر کسی در ماه رمضان - که درهای رحمت و مغفرت الهی به روی انسانها گشوده است - نتواند به مغفرت و رحمت الهی دست پیدا کند، پس کِی چنین توفیقی نصیب او خواهد شد؟

در تمام اوقات این ماه مبارک، اوقات سحر بهترین موقع برای نیایش است و چه زیباست سحرهای ماه رمضان؛ خلوت کردن با معبود و او را به وسیله دعا خواندن. سید ابن طاووس «ره» نقل می فرماید که وقتی ماه مبارک رمضان فرا می رسید رنگ چهره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) عوض می شد و زیاد به نماز و دعا می پرداخت، تغییر حالت آن حضرت در دهه آخر ماه مبار رنگ مضاعفی به خود می گرفت، بگونه ای که تمام شبها را به شب زنده داری و عبادت سپری می کرد. درباره حضرت امام زین العابدین (علیه السلام) نقل شده است که ایشان در این ماه کاملا غرق در دعا و تسبیح و استغفار و ذکر تکبیر می گشت.

سحر در قرآن

تعبیر «سَحَر» از آیات قرآن اتخاذ شده است. در آیات متعددی این معنا را داریم که تعبیر به سَحَر فرموده است. در سوره الذاریات در توصیف متّقین می فرماید: «إِنَّ الْمُتَّقینَ فی جَنَّاتٍ وَ عُیُونٍ»؛ تا می رسد به اینجا که «وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُون» یعنی متّقین در سحرگاهان طلب مغفرت می کنند. در سوره آل عمران هم در توصیف متّقین، آنجا که خصوصیات آن ها را بیان می کند، می فرماید: «وَ الْمُسْتَغْفِرینَ بِالْأَسْحارِ».

سفارش به دعا در وقت سحر

در روایتی از امام باقر (علیه السلام) است كه حضرت فرمود: «فَعَلَیْكُمْ بِالدُّعَاءِ فِی السَّحَرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ تُفْتَحُ فِیهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ»؛ بر شما باد به دعا در سحر! چرا كه در این ساعت، درهای آسمان  باز می شود؛ «وَ تُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ»؛ در این زمان روزی ها تقسیم می شود؛ «وَ تُقْضَى فِیهَا الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ» و حاجت های بزرگ در این زمان برآورده می شود.

پیغمبراكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: «إنَّ اللهَ جَلَّ جَلالُهُ فِی آخِرِ سَاعَه تَبْقَی مِنْ سَاعَاتِ اللَّیْلِ یَأمُرُ مَلِكاً یُنَادِیهِ»؛ در آخرین لحظاتی كه از شب باقی مانده است، یعنی نزدیك طلوع فجر كه به آن سَحَر می گویند، خداوند به فرشته ای امر می كند كه ندا كند. «وَ یُسمَعُ بَیْنَ الخَافِقَیْنِ»؛ یعنی در تمام مشرق و مغرب عالم صدایش شنیده می شنود. می گوید: «ألَا! هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ یُغْفَرُ لَهُ»؛ آیا كسی هست كه طلب آمرزش كند و مورد آمرزش قرار گیرد؟ «ألَا هَلْ مِنْ تَائِبٍ یُتَابُ عَلَیْهِ»؛ آیا كسی هست كه توبه كند و توبه اش پذیرفته شود؟ «أَلَا هَلْ مِنْ دَاعٍ خَیْرٍ یُسْتَجَابُ لَهُ»؛ آیا كسی هست كه تقاضای خیر كند تا مورد اجابت قرار گیرد؟ «هَلْ مِنْ سَائِلٍ یُعْطَى سُوَالُهُ». آیا كسی هست كه تقاضا كند و درخواستش پذیرفته شود و خدا به او عطا كند؟

از این دو روایت ظاهر می شود كه این زمان، یعنی سحر، بر روی دعا نقش دارد. هر چند دعا خودش كاربرد دارد، امّا عواملی هستند كه این ها بر روی دعا تأثیرگذارند؛ از جمله زمان و در شبانه روز، هنگام سَحَر بسیار تاثیرگذار است. در روایتی از پیغمبر اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، در بین وصایایی كه به علی (علیه السلام) می فرمایند، آمده است كه حضرت خطاب به علی (علیه السلام) می فرماید: «یا عَلِیُّ وَ بِالأسْحَارِ فَادْعُ لاتُرَد لَكَ دَعْوَ»؛ یعنی ای علی، هنگام سَحَر دعا كن و از خدا درخواست كن! چرا؟ چون دعایت در آن موقع رد نمی شود. «لاتُرَدْ لَكَ دَعْوَ». بعد حضرت علّت را بیان فرمودند: «وَ إنَّ اللهَ تَبارَكَ وَ تَعَالَی یَقُولُ وَ الْمُسْتَغْفِرینَ بِالْأَسْحارِ».

نتیجه

سزاوار است که در میان موقعیت های زمانی و مکانی دعا، سحر را اهمیتی افزون تر دهیم و از سیره پیشوایان خود در بیداری شب و زنده نگه داشتن سحر الهام گیریم و این امر مهم را غنیمت شماریم که وقت فضیلت نماز شب و استغفار به درگاه باری تعالی است. امید که با دعاهای مستجاب از سحرگاهان توشه برگیریم.

منابع:
قرآن کریم
اقبال الاعمال، سید بن طاووس، 70.
من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، 2: 156/2018.
الکافی (فروع)، شیخ کلینی، 4:88/8
اصول كافى ، شیخ کلینی ، 4 : 228
مكارم الاخلاق، شیخ طبرسی(ره)، 294
پایگاه اطلاع رسانی آیت الله حاج آقا مجتبی تهرانی