آرت نوو، مکتبی کلان محور

با ورود به قرن بیستم، مکاتب هنری یکی پس از دیگری ظاهر شد و هرکدام با مانیفست خاص خود، جنبشی نوین را در عرصه هنر جهان غرب شکل دادند. اما در این میان مکتب آرت نوو، هم به لحاظ دوران تسلط بر جامعه هنری که قریب به بیست سال بود (1890-1910)  و هم به دلیل کاربرد آن در شاخه های مختلف هنری اعم از معماری، تزئینات داخلی و گرافیک و... دارای اهمیت زیادی است.

به طور کلی می توان گفت آرت نوو (Art Nouveau) یک سبک تزئینی جهانی است که در اواخر قرن نوزدهم شکل گرفت و تا در دهه اول قرن بیستم باقی ماند. قرن بیستم، عصر شک گرایی بود؛ به عبارت دیگر علم تجربی با سرعتی تمام در حال پیشرفت بود و رهاورد آن صنعتی شدن جامعه شد. از سوی دیگر همین پیشرفت، باعث تزلزل در ساختار اجتماعی و باورهای سنتیِ قدیمی در جامعه گشت و عرصه را برای ظهور مدرنیته  فراهم آورد.
شاید مهمترین ویژگی آرت نوو، تزئینی بودن این سبک است که به طور قطع متأثر از شرق خصوصا هنر ژاپنی (اُکی یوئه، باسمه های ژاپنی ) است. غرب که تا پیش از این جوامع شرقی را اقوامی عقب مانده و فاقد فرهنگ قلمداد می کردند به واسطه فعالیت های تجاری با شرق، مانند معاملات تجاری "ماتیو سی.پِری" ، ناخدای امریکایی با ژاپن و یا تحت استعمار درآوردن کشورهای آفریقایی و آسیای توسط فرانسه و انگلستان، با فرهنگ و هنر شرق آشنا شد و همین امر سبب گشت در طی سال های آخر قرن نوزدهم کتاب های زیادی درباره فرهنگ شرق خاصه ژاپن به زبان انگلیسی و فرانسوی ترجمه شود. تمامی این موارد راه را برای نفوذ اِلِمان های شرقی بر پیکره هنر غربی وارد کرد. هنر شرقی به دلیل استفاده از سطوح رنگیِ تخت و تزئینات پارچه مانند و سطوح دوبعدی (عدم تلاش برای عمق نمایی) از سوی هنرمندان جوان غربی مورد استقبال قرار گرفت و به صورتی تازه در انواع هنرهای تصویری وتجسمی رخ نمود.
ویژگی دیگر آرت نوو را می توان کلان محوری بودن آن دانست؛ بدین معنا که سبک آرت نوو در طراحی، معماری، گرافیک، طراحی مبلمان، مد و پوسترسازی و... بکار گرفته شد و به یک عبارت تمامی آنچه محیط ساخت انسان را تشکیل می دهد،تحت تاثیر خود قرار داد.

خطوط اندام وار و گیاه مانندِ آرت نوو، با آن سیالیّت نرم و پیچان، این هنر را رو به تزئینی شدن سوق داد و سبب شد، استفاده از فضا در این سبک، بتواند بیانی نو یاید و تقسیم بندی های جدیدی به ساختارهای کلاسیک اضافه گردد. این خطوط بی وزن، مانند ریشه هایی رها شده اند که بدون جاذبه در فضا موج می زنند و حرکتی سیّال و زیبا را در چشم بیننده ایجاد می کنند. نقوش غالب در سبک آرت نوو پیچک مو، گلهای رز و نیلوفر، پرندگان زیبا خصوصاً طاووس و همچنین استفاده از خطوط نرم پیکره زن است که جنبه ای زنانه و احساساتی به این سبک می بخشد.
از سوی دیگر، سبک آرت نوو را می توان سبکی انتقالی دانست؛ بدین معنا که آرت نوو همچون پلی میان سبک تاریخ گرای قرن 19م. به هنر مدرن قرن بیستم عمل می کند و همین ویژگی سبب شده برخی محققین هنری آرت نوو را اولین مرحله هنر مدرن قلمداد کنند.

ویژگی تحسین برانگیز دیگر آرت نوو، تلاشی است که هنرمندان این سبک برای همبستگی میان هنر و زندگی روزمره انجام دادند. ایشان کوشیدند با تولید آثار هنری تزئینی و زیبا در غالب تمامی اشیاء مصروفه در زندگی روزمره، انسان طبقه متووسط را با عالم هنر - که تا پیش از آن به عنوان چیزی فاخر و دوراز دسترس و مخصوص طبقه اشراف بود- آشتی دهند.
همین امر شاخص دیگر هنر آرت نوو را شکل داد و آن توجه صرفاً زیبای شناسانه به معقوله هنر بود؛ تا پیش از سبک آرت نوو، و حتی در خلال هنر ویکتوریایی  ، عرصه هنر با مقوله هایی چون اخلاق و تاریخ در هم تنیده بود و جدایی از آن ناممکن می نمود. آرت نوو را می توان اولین سبکی دانست که به اثر هنری از منظر فرمی که صرفاً پدید آورنده حس زیبایی و لذت در بیننده است نگاه می کند و با تأکید به این مقوله، هنر را از قید و بند اخلاق و تاریخگرایی می رهاند و زمینه را برای ظهور هنرهای چون آبستره  و اکسپرسیونیسم  در سالهای آتی مهیا می کند.
ویژگی دیگر آرت نوو را می توان در بین المللی شدن آن دانست؛ چرا که با پیشرفت فناوری های حمل و نقل، این سبک هنری اقبال آن را داشت تا به سرعت در میان کشورهای مختلف اروپایی و امریکایی شناخته شود هنرمندان توانستند بدین واسطه، تعاملی شایسته با یکدیگر بیابند که در پیشرفت این سبک و شکل گیری سبکهای منشعب از آن بسیار حیاتی می نمود.

پیش از این گفتیم هنر آرت نوو وامدار هنرهای شرقی خصوصاً هنر تصویرسازی ژاپنی است اما این تنها منبع آرت نوو نبود: مصورسازی های ویلیام بلیک  ،تزئینات سلتی  ، سبک روکوکو  ، جنبش هنرها و صنعت دستی و نقاشی های ماقبل رافائل، همه توسط هنرمندان آرت نوو مورد بررسی و از آنها الهام گرفته شد.
تذکر یک نکته نیز ضروری است و آن اینکه تزئینی بودن آرت نوو و اصولاً واژه "تزئین" به عنوان مهمترین مؤلفه این سبک، به معنای این نیست که هنر و سبک های قبل آرت نوو فاقد عنصر تزئین بوده اند؛ بلکه در آثار گذشته، از تزئین به وفور استفاده می شد که از جمله به تزئینات پیچیده بکار رفته در معماری در قرن نوزدهم می توان اشاره کرد که سرشار از اِلِمان های تزئینی است، اما تفاوت بنیادین میان این تزئینات با تزئینی بودن آرت نوو در این است که این نقوش فقط عناصری تزئینی بودند که در سطح یک شیء بکار می رفتند، در آرت نوو، خودِ قرم اصلی و اَشکال اصلی و حتی اشیاء با طراحی تزئیناتی ساخته می شوند. به عبارت دیگر تزئین در آرت نوو جزو ذاتی شیء است و در آن زمان این اصلی جدید در هنر بود که راه را برای حرکت به سمت هنر انتزاعی باز کرد.