پوسترسازی روسی پس از انقلاب 1917

هنر پوسترسازی روسیه پس از انقلاب 1917م. یکی از ابزارهای فرهنگی برای انتقال ایده و مفاهیم سیاسی به نسل پس از انقلاب بود.

در سال های پس از انقلاب 1917م. شاهد رشد هنر گرافیک روسی در کنار هنر سینما1 هستیم. در طول جنگ جهانی اول، گرافیک به عنوان یک زبان جدید در عرصه ارتباطات کشورهای اروپایی همچون آلمان و هلند اهمیت یافت. روسیه نیز تلاش کرد در سال های پس از انقلاب 1917، از زبان تصویر گرافیکی به نهادینه کردن مهمترین آرمان های خود در جان و اندیشه ملت بهره گیرد.
لازم به ذکر است که ریشه استفاده از تصویر برای بیان آرمانهای روسی، به سالهای قبل از انقلاب باز می گردد، مثلا رواج نقاشی های داستانمدار، حکاکی های روی چوب "لوبوک"2، مجلات مصور سیاسی و همچنین استفاده هنرمندان فوتوریسم در تولید آثار هنری ، همه و همه نشانگر بهره جویی از تصویر در بیان اندیشه های آرمانیِ جامعه روس است.
اما در جامعه نیمه باسواد و در خلال جنگ های داخلی و دغدغه های سیاسی، استفاده از طراحی گرافیک، به عنوان سخنگویی پرقدرت که توان تجسم شعارها و آرمان های رهبران روسی را داشت، دوچندان گشت. نبود امکان استفاده از برق نیز این نیاز به بیان با تصویر را دامن می زد. به عبارت دیگر، تا قبل از همگانی شدن برق و گسترش استفاده از رادیو، طراحی گرافیک تنها راه بیان عقاید سیاسی و گزارش عملکرد انقلاب در خلال سال های 1918-1921م. بود.
در سالهای اولیه انقلاب استفاده از پوستر بسیار شایع گشت. پوسترها در این دوران به مثابه بلندگوی عمومی دولت هستند که منعکس کننده شعارهای سیاسی بودند. پس از آن و در طول سال های توسعه انقلاب، هنر عکاسی نیز به کمک پوستر و طراحی گرافیک درآمد و این امکان را به طراحان گرافیک داد تا دامنه کار خود را با بکارگری این تکنولوژی جدید، وسعت بخشند و بتوانند جلوه هایی رمانتیک و شاعرانه به پیشرفت انقلاب کشور خود ببخشند.
به طور کلی می توان گفت پوسترهای ایجاد شده در سال های بعد از انقلاب 1917 روسیه تحت سه عنوان کلی طبقه بندی می شودند:

1- پوسترهای سیاسی همراه با تصویرسازی؛ در این نوع پوستر از تصویرسازی جهت بیان اهداف سیاسی بهره گرفته می شود. برخی از آثار "ویکتور دنی"3 و " دمیتری مور" 4 از این نوع آثار است مانند پوستر مرگ بر امپریالیسم جهانی(1919) اثر مور.

2- پوسترهایی با تک فیگور و یک نمای ساده؛ باز هم دنی و مور از هنرمندان شاخص این گونه پوسترها هستند. در این نوع پوستر، هنرمند تلاش می کند با استفاده از کمترین عناصر بصری و رنگ های محدود، کلیت پوستر را به نوعی ساماندهی کند که بیشترین تاثیر را بر مخاطب بگذارد. از جمله آثار شاخص این شیوه می توان به پوستر کمک (1920) اثر مور و پوستر تشکیل سومین انترناسیونال (1921) دنی اشاره کرد.

3- پوسترهای رُستا؛ نوع سوم پوسترهایی بودند که با استفاده از چاپ با کلیشه های چوبی تهیه می شدند و در سال های 1919 تا 1920، تحت عنوان "پنجره رُستا"5 شکل جدیدی به خود گرفتند.
در واقع رستا یک سخنگوی دولتی برای ارسال اخبار و اطلاعات و کنترل آن بود. پنجره رستا یک روی کاغذ چاپ می شد و شامل نقاشی های کمیک و داستانمدار بود. این پوسترها بیشتر در جلوی مغازه ها و در ایستگاه های قطار آویزان می شد و یا در خط مقدم جبهه جنگ های داخلی توزیع می گشت.

ابعاد این پوسترها بسیار بزرگ بود، به طوریکه اصولا از پهنای یک متر و در ارتفاع چهار متر و در شمارگان صد کپی توسط شابلون تکثیر می شند.
طراح عموم پوسترهای رستا در این سال ها، یک کاریکاتوریست با افکار سیاسی به نام "میخائیل چرمینخ"6 بود که حدود پانصد پوستر برای رستا طراحی کرد.

از دیگر طراحان پوسترهای رستا می توان به "ولادیمیر مایاکوفسکی"، "ولادیمیر کُزلینسکی" و "ولادیمیر لُبه دُف" اشاره کرد.
به طور کلی می توان گفت هر سه این نوع پوسترها در جهت اهداف سیاسی و در دوران پس از انقلاب روسیه بکار گرفته شد و توانست گام مهمی در انتقال مهمترین شعارهای انقلاب روسیه در دوران خود ایفا کند و سبب شود هنر پوسترسازی روسی، بعدها در جامعه غربی به عنوان هنری تاثیرگذار و دارای قدرت انتقال ایده و مفهوم ، مطرح شده و دارای اهمیت گردد.

پی نوشت:
1- برای نمونه می توان به فیلم تاثیرگذار رزمناو پوتمکین اشاره کرد.
2- lubok
3- Victor Deni
4- Demitri Moor
5- Rosta Windows
6- Mikhail Cheremnykh