بنایی که اردشیر بابکان ساخت
چارتاقی نیاسر، بنایی باستانی از اواخر عصر اشكانی و یا اوایل عصر ساسانی است که جزو كهن ترین و بزرگترین نمونه های چارتاقی ایران و سالم ترین آنها به شمار می آید.
آتشکده نیاسر بوسیله اردشیر بابکان مؤسس سلسله ساسانى ساخته شده و اولین معبد و آتشکده اى است که سلسله ساسانى در اوج رواج دین و آئین زرتشتى در ایران بنا کرد.
این بنا که نمونه کامل یک گنبد ساسانى است،بر زیربنائى مربع شکل نهاده شده است و بزرگى و عظمتى که در این چهار طاقى به چشم می خورد، از تعادل عناصر متشکل و توازن و هماهنگى ترکیب بنا نشأت می گیرد.
بنای چارتاقی نیاسر به مانند دیگر چارتاقی های منفرد ایران بدون وجود بناهای دیگر در اطراف آن ساخته شده و دقت محاسبات تقویمی آن بیش از بناهای دیگر تقویمی در جهان است که گاه تا سه درجه خطا دارند
آتشکده نیاسر از سنگ ساخته شده است و سنگ ها با ملات گچ بر روی هم سوار شده اند و در گذشته با طرح هایی از گچ آن را تزیین کرده بود.گنبد اصلی بنا به شکلی تخم مرغی بوده است که پس از تخریب آن را دوباره بازسازی کرده اند.
پژوهشگران برای این بنا کاربری های گوناگونی همچون نشان راهیابی، بنای یادبود، آتشگاه و قبر بزرگان را مطرح می کنند.
اما عده ای از محققین بر این باورند که چارتاقی نیاسر کاشان یکی از معدود تقویم های آفتابی سالم باقی مانده در ایران و جهان است و کهن ترین بنای باستانی منطقه است که به نادرست مدت ها به نام آتشکده در میان اذهان عمومی شناخته شده است.مهمترین کاربری این بنا،کارکردی تقویمی است زیرا به گونه ای ساخته شده که طلوع و غروب خورشید در آغاز و میانه هر یک از فصل های سال از یکی از روزنه های آن دیده می شود.
بنای چارتاقی نیاسر به مانند دیگر چارتاقی های منفرد ایران بدون وجود بناهای دیگر در اطراف آن ساخته شده و دقت محاسبات تقویمی آن بیش از بناهای دیگر تقویمی در جهان است که گاه تا سه درجه خطا دارند.
البته پیدا شدن کاربری تقویمی برای این بنا در تضاد با کاربری های دیگر مثل بنای یادمانی و آتشکده نیست.
این بنا از خارج به شکل توده ای مکعب شکل است که دارای چهار دهانه درگاهی عریض که بالای آن حد فاصل زیر بنا و گنبد است مینماید اما از داخل مثل گنبدهای سبک صومعه ها مستقیما بر دیوارهای شبستان مربع شکل نهاده شده است و انحنایی تدریجی از طرح چهار گوش زیر بنا به شکل مدور گنبدی دست می یابد.
بنای این آتشکده سمبل 4 عنصر اصلی باد، آب ،خاک و آتش است و هر کدام از ستون ها دقیقا یکی از 4 جهت اصلی را نشان می دهند.
آتشکده نیاسر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منابع:همراه تاریخ،همشهری،دانشنامه شهری،مکان بین،همگردی
