کابوس شبانه چیزی است که هرکسی دست کم یکبار آن را در زندگی اش تجربه کرده است. احساس در دام گیر افتادن، سعی بیهوده برای فرار یا احساس نابودی و بدفرجامی که به زودی به وقوع می‌پیوندد. بعضی از این خواب ها هم آن چنان واقعی به نظر می‌رسند که خیس عرق از خواب بیدار می شویم!

متاسفانه برای بعضی از افراد، کابوس شبانه بدترین چیزی نیست که می‌تواند در خواب شان رخ دهد. در حقیقت، بختک یا فلج خواب یا  sleep paralysis، می‌تواند تجربه ای واقعا وحشتناک باشد.

فلج خواب

بختک یا فلج خواب، یعنی این که در خواب احساس بیداری و هوشیاری کنید، اما قادر به حرکت کردن نباشید. این اتفاق زمانی می‌افتد که شخص مراحل بین بیداری و خواب را طی می‌کند، یعنی احساس می‌کند دارد به خواب می‌رود یا بیدار است.

هنگام گذر و انتقال از این مراحل، ممکن است قادر به حرکت کردن نباشید، یا به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه نتوانید حرف بزنید. بعضی از افراد ممکن است احساس فشار و خفگی هم بکنند.

بدترین حالت هم این است که این علائم می‌توانند همراه با هپروت یا کابوس باشند. بیشتر آنهایی که از این حالت رنج می‌برند، می‌گویند احساس می‌کنند یا می‌بینند چیزی در تاریک به سمت آنها حرکت می‌کند که می‌تواند شبیه هیولا یا سایه‌هایی باشد.

ترسناک‌ترین بخش این حالت این است که می بینید نمی‌توانید حرکت کنید یا جیغ و داد کنید. خوشبختانه این تنها یک خواب است و آسیبی به شما نمی رساند.

چرا برای بدن چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟

در فلج خواب، بدن وارد حالتی از فلج یا ناتوانی می‌شود که به آن REM atonia گفته می‌شود، یعنی در مرحله حرکت سریع چشم در خواب، توانایی عضلات از بین رفته و هیچ‌گونه انقباض یا عملکردی از خود نشان نمی‌دهند.

این بخشی طبیعی از مراحل خواب است که وقتی گروه عضلانی اصلی و بیشتر عضلات ارادی فلج می‌شوند. یکی از اثرات مهم این ناتوانی عضلات این است که هنگام خواب از بدن در برابر آسیب های احتمالی ناشی از حرکات بدنی محافظت نماید.

REM  یا مرحله حرکت سریع چشم در خواب، زمانی است که دیدن رویا در آن روی می‌دهد. بدون تاثیرات فلج کننده این مرحله، ممکن است برای واکنش نشان دادن به خواب هایی که می بینیم، حرکات بدنی انجام دهیم.

در انواع خاصی از اختلالات خواب مانند اختلال رفتار خواب با حرکت سریع چشم، ناتوانی طبیعی در این مرحله از خواب آن طوری که باید عمل نمی‌کند. لذا فرد حرکات بدنی انجام می‌دهد که گاهی با خشونت و تهاجم در خواب همراه است.

دلایل بروز فلج خواب

• کمبود خواب
  - عوامل ژنتیکی
  - استرس یا اضطراب زیاد
  - برنامه خواب نامنظم
  - بیماری های روانی مانند اختلال دوقطبی
  - به پشت خوابیدن
  - سایر مشکلات خواب مانند میل شدید و ناگهانی به خواب یا نارکولپسی(narcolepsy)
  - گرفتگی عضلات پا در خواب شب
  - مصرف داروهایی خاص مانند داروهای مربوط به اختلال کم توجهی- بیش فعالی
  - مصرف مواد مخدر

چه باید کرد؟

فلج خواب ممکن است به شما احساس عجز و ناتوانی بدهد، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌توانید برای غلبه بر آن، آنها را بکار گیرید.

آرام باشید

بهتر است با فلج خواب نجنگید، چون می‌تواند استرس تان را بیشتر کرده و علائم را شدیدتر نماید. جنگیدن با آن حتی می‌تواند احساس درماندگی و ناتوانی تان را بیشتر کرده و ترس تان را به اوج برساند.

در عوض نفس عمیق بکشید و به خودتان یادآوری کنید که حال تان خوب است و مشکلی وجود ندارد و به زودی برطرف خواهد شد.

سعی کنید حرکت کنید

درست مثل وقتی که خواب بدی می بینید، تلاش برای هوشیار شدن، گره کردن مشت ها یا تکان دادن انگشتان پا، می‌تواند برای بیدار شدن و خارج شدن از حالت فلج خواب کافی باشد.

همچنین بیشتر احساس درهم فشردگی و ناتوانی در شکم، قفسه سینه و گلو رخ می‌دهد. بنابراین باید کنترل بیشتری روی انگشتان دست ها و پاهای تان داشته باشید و از آنها استفاده کنید.

خودتان را بیدار کنید

وقتی خودتان را از حالت فلج خواب بیرون آوردید، از رختخواب بلند شوید و کمی آب سرد به صورت تان بپاشید. اگر در رختخواب بمانید، احتمال این که دوباره به همان حالت فلجی برگردید بسیار زیاد است. سعی کنید خودتان را بیدار نگه دارید و به آرامی و با آرامش دوباره به خواب بروید.

استرس، عامل مهمی در بروز این حالت است. می‌توانید با صرف وقت برای آرام کردن خودتان پیش از رفتن به رختخواب، از این حالت های وحشت زای شبانه پیشگیری نمایید.