در قسمت اول این مطلب با عنوان مشکلات پای دیابتی (1) ، با عوامل ایجادکننده مشکلاتی پای دیابتی‌ها و علائم آنها آشنا شدیم. حالا با زمان مراجعه به پزشک در این مشکلات و راه‌های تشخیص آن آشنا می‌شویم.

در متن زیر علایم رایجی را که بیمار دیابتی با مشاهده آنها باید با پزشک معالج خود مشورت نماید، آورده ایم. بهتر است با دیدن مشکلات زیر، طی 72 ساعت آینده به پزشک مراجعه کنید:

هر گونه تروما (آسیب) به پاها در بیماران دیابتی حتی اگر بسیار ناچیز باشد، نیاز به معاینه‌ی پزشکی دارد. حتی جراحت‌های کوچک می تواند به عفونت‌های جدی بیانجامد.

درد ملایم تا متوسط موقتی در پاها علامتی جدی نیست ، اما دردهای ثابت هرگز طبیعی نیستند و باید آنها را جدی تلقی کرد.

تاول، جراحت یا زخم جدید با اندازه ی کمتر از 2.5 سانتی متر می تواند به یک مشکل جدی تبدیل شود.

بیماران باید با پزشک خود کلاس های آموزشی را برای چگونگی درمان زخم‌ها بگذرانند.
هر ناحیه‌ی گرم، قرمز یا متورم بر روی پاها می تواند علامت اولیه عفونت یا التهاب باشد.توجه به این علایم اولیه می تواند از بروز عوارض جدی پیشگیری کند.

درد، قرمزی و تورم اطراف ناخن‌های پا می تواند نشانه ای از رشد ناخن در گوشه‌ی آن باشد . این مسئله یکی از عوامل عفونت و قطع پا در افراد دیابتی است. تشخیص زودهنگام و درمان سریع آن بسیار مهم و ضروری است.

بی حسی جدید یا دائمی در پاها می تواند علامتی از تخریب عصب دیابتی (نوروپاتی) یا اختلال در گردش خون در پاها باشد. هر دوی این شرایط سبب قرار دادن بیمار در معرض خطر ابتلا به عوارض جدید از جمله عفونت و قطع عضو می‌شود.

مشکل در راه رفتن می تواند به دلیل آرتریت دیابتی  (charcot's joints)باشد که معمولا علامت گرفتگی غیرطبیعی یا فشار بر روی پا یا نامناسب بودن کفش ها می باشد. مداخلات اولیه کلید اصلی پیشگیری از ایجاد مشکلات جدی پا از جمله زمین خوردن، جراحت پوست اندام انتهای (پا) و عفونت می باشد.

خارش دائمی پاها، علامت عفونت قارچی یا خشکی پوست است که هر دوی این موارد می تواند به ایجاد عفونت منجر گردد.

تشکیل پینه یا میخچه بر روی پا را باید جدی گرفت و باید این ضایعات زیر نظر متخصص، از روی پا برداشته شوند. از دستکاری یا برداشتن این ضایعات در خانه یا بوسیله ی اسیدهای ضعیف جدا خودداری کنید.

وجود تب همراه با سایر علایم یا حتی تب به تنهایی ، باید سریعا به پزشک گزارش شود. معمولا میزان تب با شدت عفونت، مرتبط نمی باشد. بیمار می تواند تب نداشته باشد، یا تب پایینی داشته باشد، ولی به یک عفونت جدی مبتلا باشد. به همین علت، بیماران دیابتی باید در مورد وجود تب حساس باشند.

چنانچه زمان و موقعیت بیمار اجازه دهد باید علایم بیمار، داروهایی که مصرف می کند، حساسیت به انواع داروها، نام پزشک معالج و شماره ی تلفن تماس را یادداشت کرده و بیمار را به بخش اورژانس بیمارستان ارجاع داد. این اطلاعات می تواند کمک بزرگی به پزشکان بخش اورژانس در ارزیابی و درمان مشکلات بیمار باشد.

علایم زیر نیاز به توجه جدی پزشکی به مشکلات پا دارد:

درد شدید در هر قسمتی از پا که معمولا علامت کاهش شدید گردش خون در پا ، عفونت جدی یا تخریب شدید عصب (نوروپاتی) است.

هر گونه بریدگی در پاها که دارای خونریزی مشخص باشد، نیاز به ضدعفونی و درمان سریع دارد.

هر گونه زخم عمیق بر روی پا (سوراخ شدن پا بوسیله ی میخ یا جای گازگرفتگی سگ یا گربه) مستعد ایجاد عفونت شدید است.

گسترش قرمزی در اطراف زخم بر روی پا می تواند نشانه ی پخش شدن عفونت در بافت باشد.

تب همراه با قرمزی ، تورم و گرمی یا هر نوع زخم یا جراحت بر روی پا می تواند علامت نگران کننده ای برای قطع عضو یا عفونت تهدید کننده حیات باشد.

چنانچه به دیابت مبتلا هستید، اما دمای بدن شما تقریبا همواره 38.6 درجه ی سانتی گراد است و هیچ علامت مشخصی ندارید، باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید تا منشا ایجاد تب را شناسایی کرده و سریعا تحت درمان قرار بگیرید.

به این علت که معمولا درجه ی تب با شدت بیماری مرتبط نیست، افراد دیابتی باید حتی در صورت مشاهده تب خفیف به پزشک مراجعه کنند.

پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز نماید، اما ممکن هم است آنتی بیوتیک تجویز نکند، زیرا اکثر عفونت‌ها، ویروسی هستند و نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ندارند.

تغییر در وضعیت ذهنی و هوشیاری فرد می تواند علامت عفونت تهدید کننده‌ی حیات باشد و می تواند منجر به از دست دادن پا گردد. تغییر و کاهش هوشیاری می تواند نشانه ی بالا رفتن یا افت قند خون باشد که این حالات در هنگام وجود عفونت شایع است.

معاینات و آزمایشات

ارزیابی پزشکی شامل سابقه‌ی پزشکی ، معاینات بدنی و همچنین آزمایشات ، عکس اشعه‌ی  x برای بررسی وضعیت گردش خون در پاها و مشاوره با متخصصین  می باشد.

سابقه ی پزشکی و معاینات بدنی

ابتدا پزشک از بیمار در مورد علایم و نشانه ها سئوالاتی می کند و سپس به معاینه ی علایم می پردازد. این معاینات می تواند شامل بررسی علایم حیاتی بیمار ( دما، نبض، فشار خون و سرعت تنفس)، معاینه ی حس در پاها، بررسی میزان گردش خون در پاها و بررسی کلی هر ناحیه مشکل دار باشد.

برای زخم‌ها و جراحت های اندام های انتهای، معاینات می توانند شامل بررسی عمق زخم با استفاده از یک پروب و دبریدمان جزئی زخم (تمیز کردن یا بریدن بافت های مرده) باشد که برای بررسی وضعیت زخم ضروری است.

آزمایشات بالینی

 پزشک معالج با درخواست آزمایش کامل خون، به بررسی وجود عفونت در بدن و شدت آن می پردازد. بالا بودن یا پایین بودن تعداد گلبول های سفید خون نشانه ی وجود عفونت می باشد. پزشک معالج می تواند با استفاده از قندسنج یا آزمایش خون در آزمایشگاه، مقدار قند خون بیمار را اندازه گیری نماید.

بسته به شدت و وخامت مشکل بیمار، پزشک می تواند آزمایشات بررسی عملکرد کلیه ها ، بیوشیمی خون (الکترولیت ها)، آزمایشات آنزیم های کبدی و آنزیم های قلبی را برای بررسی عملکرد سایر سیستم های بدن برای مقابله با عفونت های جدی درخواست نماید.

عکس اشعه ایکس

مطالعه‌ی و بررسی عکس پا می تواند به ارزیابی علایم تخریب استخوان ها یا آرتریت ، تخریب به علت عفونت و وجود جسم خارجی در بافت نرم کمک کند. وجود گاز در بافت‌های نرم می تواند علامت قانقاریا (یک مشکل جدی تهدیدکننده حیات) یا قطع عضو به دلیل عفونت باشد.

سونوگرافی

پزشک معالج به منظور بررسی جریان خون در سرخرگ ها و سیاهرگ های اندام های انتهایی ممکن است درخواست سونوگرافی داپلر برای بیمار بدهد.
این روش یک روش غیر تهاجمی بدون درد است که با حرکت یک پروب بر روی رگ های خونی اندام های انتهایی انجام می‌شود.

مشاوره

پزشک معالج شما ممکن است مشاوره با جراح عروق و ارتوپد یا هر دو را در مورد بیمار درخواست کند. این متخصصین در مورد عفونت های اندام های انتهایی درافراد دیابتی ، مشکلات استخوان ها و گردش خون تخصص دارند.

آنژیوگرام

چنانچه پزشک جراح عروق تشخیص بدهد که میزان گردش خون در اندام های انتهایی کم است، با تهیه‌ی آنژیوگرام قبل از جراحی می تواند به بهبود گردش خون کمک کند.

برای تهیه ی آنژیوگرام یک کاتتر را وارد سرخرگ کشاله ی ران کرده و یک ماده ی رنگی را وارد رگ می کنند  و از طریق اشعه‌ی X از آن عکس می گیرند . این عکس به جراح کمک می کند تا محل بسته شدن عروق را یافته و از طریق عمل بای پس ، گرفتگی عروق را برطرف کند. برای تهیه ی آنژیوگرام از بی حسی موضعی و یک سدیتیو جزئی برای عبور لوله از رگ استفاده می‌شود.

در قسمت بعدی این مطلب، راه های درمان مشکلات پای دیابتی را برای شما خواهیم گفت.
ادامه دارد...