چشم هایی که حرف می زنند
شاید در نگاه اول، این گونه به نظر برسد که كلمات شفاهی، نمادین یا مكتوب رایج ترین وسیله ارتباطی است، اما متخصصان علوم انسانی بالخص روان شناسنان معتقدند که این شكل از ارتباط تنها شكل ارتباط نیست. آنان ازابعاد مختلف ارتباط صحبت می کنند و علاوه بر ارتباط کلامی از ارتباطی بدون کلام صحبت می کنند که اثر پذیری آن به مراتب بیش از ارتباط شفاهی است و آن را ارتباطی از نوع غیر کلامی معرفی می نمایند. به جرات می توان اظهار نمود که ارتباط غیركلامی یكی دیگر از اصلی ترین انواع ارتباط است و همزمان با ارتباط کلامی به کار گرفته می شود، و اطلاعاتی در سطح ارتباط کلامی و حتی فراتر از آن را در اختیار شنونده قرار می دهد، لذا التفات به این سبک از ارتباط نیز، همچون توجه به کلام، بسیار مهم و ارزشمند است.
در حقیقت لغات به تنهایی تنها بخشی از پیام هستند و حتی در مواردی نیز ممكن است گمراه كننده باشند. بدین معنی که هر جنبه از رفتار انسانی می تواند پیامی را به دیگری منتقل كند. به هنگام صحبت با دیگری، تنها با کلمات ارتباط برقرار نمی كنیم، بلكه اطلاعاتی در باره خودمان منتقل می كنیم كه شنونده همراه با كلماتی كه انتخاب كرده ایم، آن ها را تعبیر و تفسیر می كند و گاها ممکن است به برداشت های یکسان و حتی متضاد از این دو دریچه ارتباط دست یابد. ما حالت وجودی خود را از طریق زبان غیر كلامی بدن به عمل تبدیل می كنیم. مثلا: در هنگام گیج بودن ،بینی خود را می خارانیم ودر هنگام فراموش كاری به پیشانی خود می زنیم.... حركات بیانگر، حركاتی متعددند كه اگر چه برخی از آنها عمدی هستند اما برخی دیگر نیز وجود دارندكه بیشتر نا آگاهانه اند. روان شناسان این نكته را چنین بیان می كنند: هنگامی كه انسان تفسیر زبان حالت بدن را یاد می گیرد،هیچ واژه ای را به اندازه آن روشن و واضح نمی یابد.
مشاهده زبان بدن فرد مقابل هنگام گفتگو اطلاعات بسیاری را در اختیار شما قرار می دهد و آنچه در این میان اهمیت بسیاری دارد صحت اطلاعات مذكور است. زیرا زبان بدن معمولا قادر به دروغگوئی نیست و بر همین اساس علائم بدنی اخبار دقیق تری از وضعیت احساسی فرد مقابل در اختیار شما می گذارد.از این رو پاسخ های زبان بدن، بالقوه ممكن است اصیل تر از پاسخ های زبان كلامی باشد و اطلاعات بسیار مهمی را از وضعیت احساسی و درونی فرد مقابل آشكار كند.
ارتباط غیركلامی شامل پاسخ های فیزیكی از قبیل حالات چهره، دست ها، حركات و تماس چشمی است كه چه همراه با صحبت مورد استفاده قرارگیرند و چه نگیرند، معنی آنچه را كه می گوییم تحت تاثیر قرارمی دهند علائم زبانی غیركلامی، احساسات و نگرش های ما را نسبت به سایرین آشكار می سازند.
مشاهده زبان تن،از آن جهت برای شنونده كارآمد مهم است كه پیام منتقل شده از طریق آن برای گوینده بیشترین اهمیت را دارد. وقتی كه شخص برای به زبان آوردن احساساتش رغبتی ندارد و یا نمی تواند عبارت های مناسبی را برای توصیف هیجان های خود پیدا كند و یا اصلا احساساتش را چنان سركوب كرده است كه به طور آگاهانه از آن مطلع نیست.رفتار های غیر كلامی او در هر یك از این موقعیت ها ،احساسات واقعی اورا به نمایش می گذارد ، به گفته زیگموند فروید: " خیانت به خویشتن،از همه مجاری بدن ما سرازیر است." بنابراین تفسیر زبان تن یكی از مهمترین مهارت های لازم در گوش كردن اثر بخش است.
رهنمودهائی جهت تفسیر زبان بدن:
چهار رهنمود به ما كمك كرده اند تا در پاسخ به " زبان خاموش خود- زبان رفتار" كارآمد تر شویم:
بر نشانه ها توجه کنید
ما به عنوان شنونده ،اطلاعات مربوط به هیجان های گوینده را از شش منبع مختلف در یافت می كنیم: سه منبع در مجرای شنیداری قرار دارد.
1- واژگان خاصی كه بیان می شوند
2- لحن صدا
3- سرعت گفتار ، فراوانی و طول مكث ها
سه منبع دیگر این اطلاعات مربوط به مجرای دیداری هستند:
1- حالت چهره
2-وضع اندام
3- حركات بیانگر
رفتارهای غیر کلامی را در بافت مخصوص به آن، ببینید، بشنوید و تفسیر کنید
صاحب نظران مدعی اند كه هیچ حركتی ، به خودی خود معنای خاصی ندارد و هرگز نمی تواند به تنهائی مقبول افتد. هر حركتی ،همیشه بخشی از یك الگو است كه معنای آن ، به بهترین وجه در بافت یا زمینه وقوع آن قابل درك می شود. در گسترده ای وسیع تر معنای یك حركت بیانگر،هنگامی بیشتر قابل درك خواهد بود كه بعنوان بخشی از الگوی بزرگ تری در نظر گرفته شود كه در آن بافت یا زمینه اتفاق می افتد.
به پیام های متناقض توجه كنید
برخی مواقع كلمات شخص، پیام خاصی را انتقال می دهد اما رفتارهای غیر كلامی او، معنای بسیار متفاوتی را می سازند. هنگامی كه میان كلمات بیان شده و زبان تن ، نا هماهنگی وجود دارد، هر دو پیام را باید مهم دانست و بررسی معناها و مفهوم های هر یك از مجرا های ارتباطی بسیار مفید خواهد بود.
به هیجانات و واکنش های جسمانی خود توجه کنید
روانکاوان می گویند: ناخودآگاه یك انسان می تواند به نا خودآگاه انسان دیگر واكنش نشان دهد بدون آنكه از مسیر خود آگاهی بگذرد. قسمت بیشتر این نوع ارتباط از طریق زبان تن منتقل می شود. این ارتباط های غیر كلامی می تواند از ضمیر هشیار شنونده بگذرد و پاسخ هائی را در در بدن او فعال می سازد. هر قدر انسان نسبت به اینكه بدنش چه چیزی را تجربه می كند آگاه تر باشد، نسبت به آنچه كه دیگران احساس می كنند نیز حساس تر خواهد بود.
واضح است كه شنونده ، باید نسبت به شیوه ای كه بر اساس آن ، هویت طرف مقابل منعكس می كند حساس باشد . زیرا اگر این روش به نحوی ناشیانه و یا با بی عاطفگی بكار رود ممكن است گوینده آن را نوعی انتقاد تلقی كند.
نسرین صفری
بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط:
زبانِ عشق دیگران را یاد بگیرید
زندگی بدون بدبینی
با تمام بدن تان تاثیر گذار باشید
