سکه، کبریت و فرش در ایران

معرفی کتابهای «نگاهی به سکه‌های ایران»، «کتاب کبریت ایران» و «سرگذشت فرش در ایران» .

«نگاهی به سکه‌های ایران»
کتاب «نگاهی به سکه‌های ایران» نوشته محمد هنرور از سوی انتشارات اندیشه آیین منتشر شد. نویسنده در این کتاب با زبانی ساده و قابل فهم برای عموم مخاطبان به معرفی سکه‌های ایرانی پرداخته است.
محمد هنرور در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: من کارمند بازنشسته بانک ملی ایران هستم و به دلیل همین شغل از دوران جوانی در جریان سکه‌های ایرانی بودم. با مطالعه کتاب‌هایی که پیشتر در این موضوع منتشر شده بودند، متوجه اشکالاتی در آنها شدم و تصمیم گرفتم خود کتابی در این حوزه تالیف کنم.
 
وی افزود: دیگر مشکل آن کتاب‌ها این است که نویسندگان آنها را برای عامه مردم تالیف نکرده‌اند. یعنی اطلاعات و شناسنامه سکه‌ها با زبانی تخصصی در کتاب درج شده که فقط برای مخاطبان تخصصی قابل فهم و درک است.
 
هنرور همچنین یکی دیگر از ویژگی‌های کتاب «نگاهی به سکه‌های ایران» را به این شرح معرفی کرد: یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب در این است که در کنار معرفی هرکدام از سکه‌ها، شرایط تاریخی و اجتماعی دوره‌ای را که در آن ضرب شده‌اند، به صورت کامل درج شده است. این مساله شناخت مخاطبان از سکه‌ها را دوچندان می‌کند.
 
وی در ادامه با اشاره به این نکته که از هر دوره‌ای در ایران، تصویر یک یا دو سکه به عنوان نمونه معرفی شده‌ است، گفت: به دلیل آنکه از ابتدا مخاطبان این کتاب را عامه مردم در نظر گرفته بودم، سعی کردم از هر دوره تاریخی ایران، یک یا دو سکه به عنوان نمونه معرفی شود.
 
هنرور همچنین به یکی از اشکالات دیگر پژوهش‌های منتشر شده در موضوع سکه‌های ایرانی، اشاره کرد و گفت: در یکی از این کتاب‌ها سکه‌ای با عنوان و مشخصات سکه ولایتعهدی حضرت ثامن الحجج امام رضا (ع) درج شده است، این در صورتی است که همه می‌دانیم این سکه که مربوط به یکی از موزه‌هاست اصل نیست و در همین اواخر درست شده است.
 
این محقق در ادامه با اشاره به این نکته که در راستای تولید و انتشار کتاب «نگاهی به سکه‌های ایران» برای نخستین بار چند موزه با هم همکاری داشته‌اند، گفت: در شناسه این کتاب نام دو موزه یعنی «موزه ملی ایران» و «کتابخانه و موزه ملی ملک» درج شده است. پیشتر به هیچ عنوان همکاری بین موزه‌ها وجود نداشته است.
 
هنرور در پایان در پاسخ به این سوال که «آیا تاکنون در زمینه جمع‌آوری سکه و تشکیل یک مجموعه خصوصی و شخصی، فعالیتی کرده است یا خیر؟» گفت: خیر، من مجموعه‌دار یا کلکسیونر سکه نیستم و برای هیچ کلکسیونری نیز کار نمی‌کنم. با این اوصاف اکثر کسانی که درباره موضوعات خاصی از هنر ایران ــ مانند قلمدان‌های ایرانی، مینیاتور و... ــ کتاب نوشته‌اند، یا خود مجموعه‌دار بوده‌ و یا برای مجموعه‌ای کار می‌کردند.
 
«نگاهی به سکه‌های ایران» نوشته محمد هنرور، با شمارگان سه هزار نسخه، 280 صفحه و بهای 55 هزار تومان از سوی انتشارات اندیشه آیین روانه کتابفروشی‌ها شده است.

«کتاب کبریت ایران»
«کتاب کبریت ایران» (جلد نخست: کبریت‌های قوطی چوبی‌) با نویسندگی و گردآورندگی مهدی صادقی در 271 صفحه با شمارگان 1000 نسخه و قیمت 35 هزار تومان در نشر رسم منتشر شده است.
این کتاب که به مناسبت یکصد و شصتمین سال ورود کبریت به ایران (1275 ق.) و پنجاهمین سال انتشار نخستین کتاب تاریخ کبریت ایران (1345 خ.) انتشار یافته، با بخش‌هایی همچون چیستی کبریت‌، مادر دکتر مصدق‌، سیگار و کبریت‌، پدر کبریت ایران‌، کبریت کالای استراتژیک‌، طراحی چهره افراد شاخص‌، باغ وحش کبریتی‌، کبریت در آیینه تمبر‌ و ... همراه است.
در بخشی از پیش‌گفتار کتاب با عنوان «کبریت هویت ماست» می‌خوانیم: «آن‌چه در این کتاب پیش روی شماست‌، مروری است بر سیر تحول طراحی و تولید کبریت در ایران،‌ از بدو ورود تا سال 1357‌. از زمانی که کبریت به عنوان یک کالای لوکس و سوغات فرنگ در میان اعیان و اشراف جای باز کرد تا زمانی که به کالای ضروری و سپس به کالای استراتژیک تبدیل شد. نیز تا پس از آن که به کالایی خرد و کم و بیش صرفا کلکسیونی تبدیل شده است.
از آن روز تا کنون حدود 160 سال می‌گذرد و از اختراع کبریت تا امروز حدود 180 سال.

مرور تاریخ طراحی و تولید کبریت در ایران،‌ ما را به این سمت می‌کشاند که کبریت‌ یکی از نوارهای نقاله‌ تاریخ ماست. بسیاری از جعبه‌های چوبی کبریت‌های چند دهه پیش‌، برای خیلی‌ها حتی آن‌هایی که اصلا در آن زمان نبوده‌اند‌، خاطره شده است. امروز این کبریت‌ها خاطرات ما را می‌سازد و هر کلکسیونری که کبریت‌های قدیمی جمع‌آوری می‌کند،‌ در واقع خاطرات گذشته را پاس داشته است.
بر این باورم که کبریت برای ما ایرانی‌ها چیزی فراتر از خاطره است‌، کبریت‌، تجربه و تاریخ ماست.

«سرگذشت فرش در ایران»
کتاب «سرگذشت فرش در ایران» نوشته مریم رجبی توسط نشر افق منتشر و راهی بازار نشر شد.
این کتاب دهمین عنوان از مجموعه «فرهنگ و تمدن ایرانی» است که نشر افق چاپ می‌کند. «سرگذشت فرش در ایران» نیز مانند دیگر کتاب های مجموعه مذکور، برای عموم مخاطبان نوشته شده و با تصاویری که دارد، مطالبی نسبتا عمومی را در بر می‌گیرد.
روند پیش روی مطالب کتاب، از چگونگی پیدایش فرش آغاز می شود و به فرش ایرانی می‌رسد. تغییر و تحولاتی که بر سر فرش ایرانی رفته، در خلال دوره های مختلف تاریخی، در این کتاب روایت شده است. انسان های اولیه برای درست کردن بستر خواب، ابتدا علف و سبزه به غار محل سکونت شان می‌بردند. بعد از آن روش گره زدن را آموختند و سپس با زیرو رو گذاشتن الیاف، حصیر بافتند. مردم ایران، حدود ۵ هزار سال پیش حصیر می‌بافته‌اند.
ایرانیان وقتی به استحکام و قدرت الیاف تنیده شده پی بردند، پارچه و سپس فرش بافتند. باستان شناسان نشانه‌ها و ابزارهای بافندگی ایرانیان عصر مفرغ (حدود ۴ هزار و ۵۰۰ سال پیش) را پیدا کرده اند. همین مساله نشان دهنده قدمت و ریشه دار بودن فرش بافی در کشورمان است که در کتاب «سرگذشت فرش در ایران» به طور مشروح به آن اشاره شده است.
کتاب پیش رو، ۱۲ فصل دارد که عناوین آن‌ها، به ترتیب عبارت است از: تولد فرش، پارس سرزمین فرش‌های زرین، اعراب و فرش ایرانی، از غرب تا شرق نقش و رنگ، از ویرانی تا شکوه، از سمرقند تا آناتولی، پادشاهان فرش، طرح و نقش در شکوه، فرش ایرانی نقاشی مدرن، نقش آفرینان قاجار، فرش و فرهنگ، فرش و دنیای نو.
در قسمتی از این کتاب می خوانیم:
«مراسم ازدواج شاهزاده آناکاتارینا، دختر شاه زیگموند، پادشاه لهستان، نزدیک بود. پادشاه در تکاپوی تهیه جهیزیه برای تنها دخترش بود و بهترین وسایل را برای او مهیا می کرد تا پیش خانواده همسرش سربلند باشد. از یکی از سفیرانش به نام موراتوویچ خواست به ایران، که آن زمان دوست کشور لهستان بود، برود و قالی‌های زربفت کاشانی، که آن روزها زبانزد عام و خاص بودند، برای دخترش بخرد و به لهستان بیاورد. به این ترتیب، موراتوویچ راهی ایران شد. تاجرهای لهستانی در سفر به ایران، فرش و منسوجات ایرانی زیادی را با خود به لهستان می‌بردند.
به همین خاطر، صنعت بافندگی لهستان تحت تاثیر ایران قرار گرفت و در نساجی پیشرفت زیادی کرد. این صنعت در لهستان پرس نام گرفت که از نام ایران یا همان پارس گرفته شده بود. بافندگان ایرانی حتی در بعضی از فرش هایی که به لهستان فرستاده می شد آرم سلطنتی لهستان را می بافتند. امروزه بسیاری از این فرش ها در موزه مونیخ نگهداری می‌شوند...»
این کتاب با ۲۱۶ صفحه مصور، شمارگان هزار و ۵۰۰ نسخه و قیمت ۱۱ هزار تومان منتشر شده است.