تبیان، دستیار زندگی
حالا دیگر مذاب شکر برای استفاده آماده است.فرآیندی که پشمک را می سازد درصنعت به نام ریسندگی مذاب معروف است. شاید نخ های پارچه لباسی که الان پوشیده ای هم به این روش درست شده باشد....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چسبناک و شیرین: شیمی پشمک

شکر

پشمک از جمله آن خوراکی های معرکه ای است که تا وقتی رازش را ندانید، به کنه وجودش پی نمی برید.
برای درست کردن پشمک بدون دستگاه مخصوص راه ساده ای وجود ندارد. اما اگر دستگاهش را داشته باشید، می بینید که کار بی نهایت ساده ای است!
آخر پشمک چیزی نیست به جز شکر خالص!

برای تبدیل کردن شکر به پشمک باید این کارها را انجام داد:

  • باید شکر را با حرارت دادن، ذوب و به مایع تبدیل کرد.
  • باید وسیله ای داشته باشیم که سوراخ های خیلی ریزی داشته باشد که شکر ذوب شده بتواند از آن بیرون بیاید.
  • این وسیله باید یک سر چرخان داشته باشد که شکر را به اطراف پرتاب کند.
  • و یک ظرف یا کاسه داشته باشد تا رشته های شکر را جمع کند.

این عملیات در واقع یک نوع ریسندگی است. بعضی از الیاف مصنوعی هم دقیقا به همین نحو ریسیده و نخ می شوند! جالب شد. نه؟ بیایید از این شروع کنیم که چرا شکر به چنین چیز با مزه ای تبدیل می شود و مثلا نمک این طوری نمی شود و بفهمیم بعضی از خواص جالب پشمک ناشی از چه چیزی هستند.

چسبناک و شیرین: شیمی پشمک

شکر چیست؟


این چیز سفیدی که به آن شکر می گوییم، در واقع سوکروز نام دارد و مولکولی است که از 12 اتم کربن، 22 اتم هیدروژن  و 11 اکسیژن (C12H22O11) تشکیل شده است و مثل همه ترکیباتی که فقط از این سه عنصر درست شده اند، جزو کربوهیدرات هاست. این ماده در اغلب گیاهان وجود دارد ولی طبیعتا در نیشکر و چغندر قند بیشتر از گیاهان دارد پیدا می شود.


سوکروز در واقع دو قند کوچک تر دیگر است که به هم چسبیده اند: فروکتوز و گلوکوز. اگر اهل آشپزی باشی می دانی که کمی اسید مثل آب لیمو باعث می شود سوکروز به دو قند اولیه اش تجزیه شود. این مولکول نه چندان کوچک می تواند تشکیل بلور بدهد. در واقع اگر زیر میکروسکوپ به دانه های شکر نگاه کنید، می بینید که بلورهایش کاملا مکعبی نیستند. بلکه در دو سر مکعب، کمی خمیده هستند.


به این ترتیب، مثل هر بلور دیگری، بلورهای شکر در اثر حرارت دیدن نظم و ساختار خاص خود را از دست داده و ذوب می شوند.

چسبناک و شیرین: شیمی پشمک

و حالا دیگر مذاب شکر برای استفاده آماده است.فرآیندی که پشمک را می سازد درصنعت به نام "ریسندگی مذاب" معروف است. شاید نخ های پارچه لباسی که الان پوشیده ای هم به این روش درست شده باشد. یعنی مثل پشمک مذاب از درون یک سری که سوراخ های خیلی ریزی دارد بیرون می زند. (مثل چرخ گوشت) حالا اگر این رشته های بیرون شده شل باشند (مثل گوشت) می ریزند و شکلشان را از دست می دهند. حتی اگر آن ها را بگیری و نگه داری! اما اگر مولکول های آن ها آنقدر دراز باشند که بتوانند به دم همه وصل بشوند و از هم وا نروند و البته اگر زود خنک و دوباره سفت شوند، می توانند رشته های محکمی درست کنند.

این رشته ها از سری بیرون می زنند و چون سری در حال چرخیدن است، به خاطر نیروی گریز از مرکز آن ها را به اطراف پرتاب می کند. رشته های پرتاب شده به دیوار ظرف می خورند و همان جا می مانند و ما آن ها را که دیگر خنک و سفت شده اند، با یک چوب جمع می کنیم.


اما پفی بودن پشمک هم داستانی دارد. موقع جمع کردن رشته ها مقدار زیادی هوا بین آن ها گیر می افتد این هوا هم حجم پشمک را افزایش می دهد و هم به آن این حالت پفی و دوست داشتنی را می دهد. به این ترتیب اکثلر پولی که پای پشمک می دهید، صرف خریدن هوا می شود.

چسبناک و شیرین: شیمی پشمک


اما حتما تجربه کرده اید که اگر پشمکتان مدتی بماند سفت و به هم چسبیده می شود.
این به خاطر خاصیت "هیگروسکوپی" شکر است. هیگروسکوپی توانایی یک ماده در جذب آب از محیط اطرافش از طریق جذب عمقی یا سطحی است.

این اتفاق به خاطر ساختار مولکولی شکر رخ می دهد. یک بار دیگر به مولکول شکر نگاه کنید. روی سطح آن پر از گروه های OH است که شدیدا قطبی هستند و تمایل شدیدی به جذب شدن به مولکول های قطبی آب دارند. راستی پشمک بیشتر از شکر معمولی آب جذب می کند، اگر گفتید چرا؟


مرکز یادگیری سایت تبیان