تبیان، دستیار زندگی
خوردن و آشامیدن که مربوط به امور دنیوی است اماقری عینا به معنی آرامش دل و خاطر انسان از دغدغه ها و تشویش های زندگی است. قرآن این حکم را از حکم معیشت جدا کرد و فرمود نباید بین معیشت و آرامش دل از تشویش و دغدغه خلط مبحث کنید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

معیشت و آرامش خاطر !

روزی

مطالعه ‌ی احادیث و استدلالات آیات قرآن بر این دلالت دارد که نوع نگاه اسلام به معیشت و زندگی انسان این آموزه را نشان می‌ دهد که نگاه اسلام به اقتصاد اساساً متفاوت از نگاه موجود است.


اسلام در یک نگاه متفاوت به انسان ، نوع نگاه به اقتصاد را نیز متفاوت مطرح کرده است و این امر موجب شده که مسائل غیر مادی مثل صله ‌ی رحم و نخوابیدن در بین‌ الطلوعین  و ... را در گسترش فقر یا توسعه‌ ی رزق موثّر دانسته و محدود به توجه به دخل‌ و خرج نکند .

مطابق با بیان اسلامی که فطرت ام ‌المعارف است ، شاکله و بنای همه چیز بر اساس فطرت است ، لذا اقتصاد اسلامی نیز زمانی از انحرافات و آسیب ‌ها مصون خواهد بود که به فطرت انسانی توجه داشته باشد .
با این توصیفات معیشت انسان زمانی بسامان و در جهت کمال خواهد بود که از فطریات در زندگی انسانی تبعیت شود.


جایگاه تقدیر معیشت در رفتارسازی انسان

معیشت یکی از اصلی ‌ترین آموزه های دین مبین اسلام است که متأسفانه در ادبیات اقتصاد اسلامی، توجه چندانی به آن نمی ‌شود.

حدیث شریف «الْکَمَالُ کُلُّ الْکَمَالِ التَّفَقُّهُ فِی الدِّینِ وَ الصَّبْرُ عَلَى النَّائِبَةِ وَ تَقْدِیرُ الْمَعِیشَةِ» [الکافی ، ج ‏1، ص 32] با ساختار مشابه ، بر این مطلب تأکید می‌ کنند که یکی از سنجه‌ های کمال یا معیار های کمال ، تقدیر معیشت است.

حجم انبوه احادیث با چنین ساختاری، آن هم در کتب اربعه‌ ، ادعایی را که تقدیر معیشت یکی از جنبه‌ های اصلی زندگی انسانی است تأیید می ‌کند.

ما وظیفه ایجاد آرامش داریم تا دغدغه روح و تشویش خاطر خانواده‌هایمان را مرتفع کنیم. فقط به فکر معیشت خانواده و جامعه نباشیم بلکه ایجاد آرامش، قرار دل و خروج آنها از تشویش را در برنامه داشته باشیم

از امام باقر (علیه السلام) و احادیث بسیاری که اساساً در ادبیات اسلامی ، که به بسیاری از شئون زندگی انسان توجه می‌ کند ، امر معیشت و نحوه‌ ی زندگی از مهم‌ ترین معیار های انسان است ؛ تا حدی که در آیه‌ ی شریفه می‌ فرماید: «مَن أعرَضَ عَن ذِكرِی فإنّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنكاً» (طه ، 124)

علامه طباطبایی (ره) ، در کتاب شریف المیزان می ‌فرمایند که «معیشت ضنک» به شکلی از زندگی گفته می ‌شود که در آن ، فرد احساس آرامش نداشته باشد و مدام به دنبال افزایش ثروت و دارایی خود باشد.

به عبارت دیگر ، ممکن است که فرد وضع مالی خوبی داشته باشد ، اما احساس آرامش و راحتی در صورتی است که به ذکر خدا توجه کند.

معیشت و آرامش خاطر

گاهی ما بین رفاه مادی و آرامش و رفاه در خانواده خلط موضوع می ‌کنیم . قرآن در آیه 26 سوره مبارکه مریم می‌ فرماید : " فَكُلِی وَاشْرَبِی وَقَرِّی عَیْنًا فَإِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِی إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمَنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْیَوْمَ إِنسِیًّا.
داستان حضرت مریم سلام الله علیها را همه می ‌دانیم ؛ ایشان بعد از این که از عبادتگاه به حکم الهی خارج شد ، به مکان دوری رفت و مشکلات بسیار زیادی را برای او این سفر پیش آورد.

اولاً ایشان یک دختر تنها بود، ثانیاً متأهل نبود اما عیسی (علیه السلام) را در شکم داشت و ثالثاً آب و غذایی نداشت ، در یک  جای دور بود و مردم پشت سر ایشان حرف ‌هایی می‌ زدند.

در این شرایط ندا آمد : مریم به درخت خرما تکیه بزن و اولین معجزه را همانجا دید به طوری که درخت خرمای خشکیده برای او خرمای تازه پایین فرستاد.

همان ندای غیبی برای او فرمود: "بخور و بیاشام و آرام دل داشته باش"

در دستور بعدی فرمود وقتی با مردم ملاقات کردی سکوت کن ، لذا مریم (سلام الله علیها) روزه سکوت گرفت.
اما از آن سه دستور ؛ خوردن و آشامیدن که مربوط به امور دنیوی است اما "قَرِّی عَیْنًا " به معنی آرامش دل و خاطر انسان از دغدغه‌ ها و تشویش های زندگی است.

قرآن این حکم را از حکم معیشت جدا کرده است و می فرماید : "نباید بین معیشت و  آرامش دل از تشویش و دغدغه خلط مبحث کنید."

محبت

گاهی ما در خانواد‌ه‌ های خود این اشتباه را می ‌کنیم، فکر می‌ کنیم اگر امکانات و رفاه مناسب در اختیار خانواده و همسر قرار دادیم پس به رسالت خود عمل کردیم در حالی که همسر و فرزند شما نیاز به محبت دارد ، نیاز به این دارد که یک آرامشی داشته باشد.

اگر ما بین معیشت و ایجاد آرامش و محبت در خانواده خلط مبحث کنیم از یکی از فرامین الهی تخطی کرده‌ایم و با تخطی در این موضوعات ، در نهایت ثبات زندگی و آرامش را از زندگی خود از بین برده ایم.
ما وظیفه ایجاد آرامش داریم تا دغدغه روح و تشویش خاطر خانواده ‌هایمان را مرتفع کنیم . فقط به فکر معیشت خانواده و جامعه نباشیم بلکه ایجاد آرامش ، قرار دل و خروج آنها از تشویش را در برنامه داشته باشیم. ( به نقل از سخنرانی حجت ‌الاسلام سید‌ ابراهیم راد )

ریزه کاری های دخل و خرج در نگاه اسلام

در دین اسلام ، بیان اصول حاکم بر روابط انسانی است و جزییات و موارد کاربردی ‌تر بر عهده خود مردم در زمان ‌های مختلف و متناسب با اقتضائات زندگی آن‌ ها می‌ باشد.

همچنین باید توجه کرد که تقدیر معیشت که به معنای اندازه‌گیری در زندگی است، دلالت بر این دارد که باید اندازه هر چیز مشخص باشد.

حد مصرف از کالاهای مختلف ، میزان مصرف اعضاء خانواده ، مدیریت مالی درآمد برای آنکه انسان به دیگران محتاج نشود و … ذیل این مفهوم قرار می‌ گیرند.

علامه طباطبایی(ره)، در کتاب شریف المیزان می ‌فرمایند که «معیشت ضنک» به شکلی از زندگی گفته می ‌شود که در آن، فرد احساس آرامش نداشته باشد و مدام به دنبال افزایش ثروت و دارایی خود باشد

معیار «غنی از آنچه در دست مردم است» می ‌باشد:
و َبِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِی علیه السلام فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ : برای تجارت اقدام کنید به درستی که در تجارت بی ‌نیازی از آنچه که در دست مردم می‌ باشد وجود دارد و خداوند پیشه ور امین را دوست دارد.) (اصول کافی ، جلد پنجم کتاب المعیشه، ص ۷۳)
با بررسی سایر احادیث می ‌توان نتیجه گرفت که در زمینه مدیریت هزینه در خانواده ، معیار اسلامی «غنی عما فی ایدی الناس» می ‌باشد.

یعنی انسان باید طوری کار کند و مصرف نماید که از مردم بی ‌نیاز باشد . از این رو اسلام از اجیر شدن نهی می‌کند ، امر به تجارت می‌ کند تا از این طریق ، روزی انسان در‌‌ همان روز به انسان برسد و…. (مطابق حدیث مورد بحث ، فرد تاجر اگر در تجارت زیان کند ، اگر چه ، اجری ندارد و ستایش نمی ‌شود اما خداوند او را دوست دارد. لذا اگر کسی که محبوب خداست (فرد تاجر) ضرر کند ، حتما خداوند برای او جبران خواهد کرد و نمی ‌گذارد که محتاج مردم بشود . اما این شرطی دارد و آن این است که فرد باید امین باشد. عدم صداقت و خیانت در امانت سبب می‌ شود که انسان از امداد الهی دور بماند و از آن منتفع نشود.)
کسی که توکلش با خداست ، حتی اگر درفعالیتش زیان ببیند ، خداوند از راهی دیگر ضرر او را جبران خواهد کرد.
در طرف دیگر زندگی که معطوف به مخارج می‌ باشد ؛ رعایت الگوی مصرف صحیح، مدیریت اموال و استفاده بهینه از آن ‌ها ، تناسب میان دخل و خرج ، نیز باید مورد توجه قرار گیرد و با تناسب میان داشته ‌ها و خواسته مصرف کرد و اصول آن را رعایت کرد.

فرآوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان  


منابع:
سایت برهان
سایت حوزه
خبرگزاری تسنیم

مطالب مرتبط:

چرا دعایمان مستجاب نمی شود؟

5 مانع بزرگ برای سعادت در زندگی

مهرورزی در معیشت

3نکته اثر بخش برای رهایی از غم!

تا حالا فكر كردی چرا آرامش نداریم؟!