قلعه ای شاهانه بر فراز آبدانان

استان جنگلی ایلام، پر از دیدنی های طبیعی و  تاریخی است که تماشای آنها شما را به دوران اولین انسان های ساکن در فلات ایران می رساند. بناهایی که از روزگار سکونت هخامنشیان ساخته شده و در طول زمان به تدریج سازه های جدیدی به آنها اضافه شده است.

در پنج كیلومتری جنوب شهرستان آبدانان در میان روستای پشت قلعه و بر بلندی تپه ای كه رودخانه دویرج از پای آن می گذرد، آثار دژی به چشم می خورد كه قدمت آن با توجه به مصالح بكار رفته در آن «سنگ و گچ» به دوران ساسانی می رسد.

دژ پشت قلا(کردی) یا به فارسی پشت قلعه از ابنیه بکر تاریخ ایلام است که روی تپه‌ای بلند‌ قرار گرفته‌ و رودخانه "دویرج" از پای آن می‌گذرد.

این قلعه در زمان ساسانیان ساخته شده و رابط بین قلعه های نظامی "هزاردر" و قلعه "هزارانی" بوده است. مصالح ساخت این قلعه تاریخی از قلوه سنگ های رودخانه‌ای و گچ نیم‌كوب تشكیل شده است. بناهای داخل قلعه گنبد و طاقچه داشته اند و در سالن اصلی قطر دیوارها بیش از یک متر است.

آثار به جا مانده نشاندهنده وجود برج های نگهبانی، بارو، شاه‌نشین و اتاق‌های مسکونی، پلکان و غیره است. باروی بیضوی شکل که ارتفاع آن به سه متر می‌رسد محوطه قلعه را محصور کرده است. دیوارهای بیرونی و اصلی قلعه تقریباً سالم مانده است.

این دیوارها قلعه را به سه قسمت مجزا تقسیم می‌کنند. در قسمت غربی قلعه، آثار برج دیده می‌شود و سوراخی بر روی برج قسمت جنوبی قلعه است که جهت دیده‌بانی به کار می‌رفته است. بر باروها و دیوارهای آن، برجهایی با فواصل تقریباً مساوی در اطراف دژ به صورت کنگره دار ساخته شده که دارای اتاق‌های کوچک دیده‌بانی و طاق‌های قوسی شکل است.
این دژ بیشتر جنبه نظامی داشته و دور تپه‌ها کانالی طبیعی قرار دارد که مانند خندقی از دژ محافظت می‌کند که در یک قسمت از این خندق طبیعی رودخانه دویرج می‌گذرد.

تپه‌ای که قلعه بر روی آن قرار گرفته، مشرف بر روستای پا قلعه است و زمین همواری که کل مساحت قلعه را تشکیل می.دهد در حدود ۴ متر است و تمام ساخت و ساز آن در قسمت جلو یا جنوبی آن است. در قسمت‌های شمال و شرق قلعه که پرتگاه غیر قابل نفوذی است، هیچ ساخت و سازی صورت نگرفته است. در قسمت غربی قلعه یک دیوار بلند به ارتفاع ۲ متر و عرض ۵/۱ متر که یک دیوار حصار است ساخته شده است.

به گفته شاهدان محلی یک تونل ارتباطی مخفی برای مواقع محاصره بین این قلعه و قلعه های هزاردر و هزارانی وجود داشته است تا در صورت نیاز بتوان از آن استفاده نمود گفته می شود که این تونل در زمان گذشته بر اثر خاکبرداری پیدا شده اما به واسطه ترس ساکنان محلی از خطرهای احتمالی تونل دوباره پوشیده شده است.

فراوری:الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

منابع:
ایران اطلس
قلعه‌های باستانی استان ایلام، حبیب‌الله محمودیان، انتشارات گویش

مطالب مرتبط:
شگفتی‌های سفر به ایلام
در بهشت ایلام
بگذارید ایلام نمک گیرتان کند!