سفر به سرزمین خورشید

فیلم هایی كه با موضوع خرمشهر ساخته شده اند

گزارش پیش رو مروری است بر فیلم هایی که نقبی به خرمشهر زده اند.

بلمی به سوی ساحل (رسول ملاقلی پور)

خلاصه داستان: هنگامی كه خرمشهر در خطر سقوط قرار دارد، یك گردان از پاسداران به فرماندهی مرتضی برای كمك به رزمندگان این شهر از تهران حركت می كند و چون جاده های آن حوالی در دست عراقی هاست، باید از بندر ماهشهر با هلیكوپتر خود را به خرمشهر برسانند اما كوشش او برای در اختیار گرفتن هلیكوپتر ناكام می ماند. مرتضی گردانش را با یك لنج از طریق خلیج فارس به خرمشهر می رساند. او و گردانش یك روز پس از سقوط خرمشهر به آنجا می رسند. طی نقشه ای، آن ها از كارون می گذرند و پس از چند روز اقامت در خرمشهر، با لباس عراقی ها اطلاعات لازم را بدست می آورند. عراقی ها از وجود آن ها باخبر می شوند و شب هنگام، بر اثر درگیری با عراقی ها همراهان مرتضی به شهادت می رسند و مرتضی آنان را به وسیله همان بلم به آن سوی كارون می رساند.
درباره فیلم: زنده یاد مرحوم رسول ملاقلی پور آغازگر ساخت فیلم درباره خرمشهر است. فیلم «بلمی به سوی ساحل» در سال 1364 و در شرایطی ساخته شد كه جنگ تحمیلی هنوز ادامه داشت. به همین دلیل با اینكه دومین تجربه كارگردانی سازنده اش بود، اما فضا و موقعیت های فیلم بسیار طبیعی از آب درآمده اند. «بلمی به سوی ساحل» نه تنها از نظر ساختاری و دراماتیك واجد ویژگی های قابل توجهی است ، بلكه به بازنمایی یكی از زوایای مهم اشغال خرمشهر نیز می پردازد. نقطه ایجاد درام و مهم ترین عامل درگرفتن بحران در این فیلم، كارشكنی دولت وقت :به ریاست بنی صدر- در ارسال تجهیزات دفاعی برای مدافعان خرمشهر است. از دیگر مشخصات این فیلم، یادبود شهید محمد جهان آراست.
روایت رسول ملاقلی پور: شنیده بودم که علی موحد بعد از سقوط خرمشهر تصمیم می گیرد با دو نفر برود آن طرف و بخشی را که دست عراقی ها بود شناسایی کند که می رود و بر می گردد و جزء چندمین گروهی هم بود که این کار را می کرد. مسأله برایم جالب بود به خصوص اینکه چند تا از بچه های خرمشهرماجرای رفتن و برگشتنشان را برایم تعریف کرده بودند. علی موحد بعد از سقوط خرمشهر می خواهد با گردان 4 به آنجا برود؛ هیچ راهی هم نداشت جز اینکه یا با هلی کوپتر برود یا با لنج. نماینده بنی صدر اجازه استفاده ارز هلی کوپتر را به نیروهای غیر ارتشی نمی داد با لنج هم مکافات بود چون باید 48 ساعت راه می رفتند و خوب این 48 ساعت می توانست خیلی حیاتی باشد. علی موحد گردان 4 را با لنج می برد و این قضیه انگیزه من شد برای نگارش فیلمنامه بلمی به سوی ساحل.

حریم مهرورزی (ناصر غلامرضایی)
خلاصه داستان : صبریه، بیوه جوانی است كه همسرش را در آبادان از دست داده و همراه با مهاجران جنگ با پدر و مادر و فرزندش در اقامتگاهی در تهران ساكن شده است...
درباره فیلم : فیلم تبعات اجتماعی اشغال خرمشهر را تصویر می کند.فیلم در کنار روایت زندگی صبریه،تنها تصویری است که از یکی از مهمترین اقامتگاههای مردم خرمشهر در تهران باقی مانده. فیلم که فاقد ویژگی های هنری است، با شادی مردم در روز آزادسازی خرمشهر به پایان می‌رسد.

كیمیا (احمدرضا درویش)
خلاصه داستان : در آغاز جنگ تحمیلی، همسر «رضا» باردار است و باید مورد عمل جراحی قرار گیرد. رضا او را به بیمارستان می‌رساند و خود به اسارت قوای دشمن در می‌آید. همسر رضا حین عمل جراحی می‌میرد و «شكوه» جراح، فرزند «رضا» را نجات می‌دهد. پس از گذشت 9 سال، وقتی رضا از اسارت آزاد می‌شود پی می‌برد كه همه اعضای خانواده‌اش را از دست داده.حال او در جستجوی تنها بازمانده خود، فرزندش است.«كیمیا» فرزند رضا نزد «شكوه» در مشهد زندگی می‌كند. مشكل اینجاست كه شكوه به طور كامل به كیمیا وابسته است.
درباره فیلم : سهم عمده ای از به تصویر كشیده شدن وقایع خرمشهر در سینمای ایران بر عهده احمدرضا درویش بوده است. در این میان «كیمیا» در قالب یك ملودرام اجتماعی، به زندگی آدم های خرمشهر می پردازد. این فیلم دارای دو بخش جنگی و شهری است. صحنه های حمله متجاوزین به خرمشهر و تلاش مردم آن شهر برای نجات خود، نزدیك به واقع و مستندگونه ترسیم شده اند. ولادت نوزاد در این بخش از فیلم نمادی از ادامه زندگی و رویش نسلی جدید است؛ نسلی كه در فصل دوم فیلم تبدیل به «كیمیا» می شود.
روایت احمد رضا درویش: «كیمیا» زمانی ساخته شد كه تازه جنگ به پایان رسیده بود و هنوز جامعه تحت تاثیر شرایط جنگ بود. با اینكه آتش بس اعلام شده بود اما نشانه‌های جنگ در شرایط اجتماعی، اقتصادی مردم دیده می‌شد. من به عنوان فیلساز تحت تاثیر همین شرایط بودم و سعی كردم از زاویه نگاه خاصی تبعات جنگ را در فیلم «كیمیا» به تصویر بكشم .

سرزمین خورشید(احمدرضا درویش)
خلاصه داستان :با شروع جنگ، بیمارستانی در خرمشهر به محاصره دشمن درمی آید. محمد جهان آرا، فرمانده جوان سپاه خرمشهر، پیشنهاد می كند مجروحان و پزشكان با یك آمبولانس و لندرور، به دنبال جیپ به غنیمنت گرفته شده كه در آن رزمندگان راه را باز می كنند، از بیمارستان خارج شوند. در شهر، نیروهای عراقی كه در حال تسخیر شهر هستند، مقابل آنها ظاهر می شوند و رزمندگان برای نجات سرنشینان آمبولانس و لندرور، با عراقی ها درگیر می شوند و به شهادت می رسند و سرنشینان لندرور نیز به اسارت گرفته می شوند و به شهادت می رسند. سرنشینان آمبولانس كه نجات یافته اند، در اطراف شهر سرگردان می شوند و راه را گم می كنند.
درباره فیلم : «سرزمین خورشید» دو سال پس از «كیمیا» با موضوع و حال و هوایی مشابه توسط احمدرضا درویش ساخته شد.
روایت احمد رضا درویش: اگر ما واقعیت این چهره‌ها را نشناسیم و آن‌ها را به نسل آینده منتقل نکنیم، چهره‌ آن‌ها فقط تزیین کننده اتوبان‌های ما خواهند بود.

دوئل (احمدرضا درویش)
خلاصه داستان:«دوئل» داستان مردی جنوبی به نام زینال است که پس از آزادی از اسارت و بازگشت میان قبیله خود، مورد سوء ظن خیانت و جاسوسی قرار می گیرد و تقابل او با آدم های زمان حال محملی می شود به مرور گذشته و مقطع حساسی از جنگ که به اسارت او انجامیده است.
درباره فیلم : سومین فیلم درویش با موضوع خرمشهر در حال و هوایی كاملا متفاوت و تاحدودی متضاد با دو فیلم قبلی اش تولید شد. فیلمی با صحنه های اکشن فراوان که بیشتر به حاشیه جنگ پرداخت تا خود جنگ.
روایت احمد رضا درویش: در شرایط امروز گلوله‌هایی است که از طرف دنیا آماده شلیک به سمت ما است. نگرانی من اما گلوله‌های است که از داخل به ما نشان رفته است،‌چون معتقدم ریشه همه گلوله‌های خارجی، اسلحه‌هایی است که در داخل به ما نشانه رفته. من نگران به وجود آمدن «نفاق» در داخل کشور و جامعه‌مان هستم. اگر ما نگران گلوله‌های داخلی باشیم، می‌توانیم جلوی گلوله‌های خارجی را نیز بگیریم.

سفر سرخ (حمید فرخ نژاد)
خلاصه داستان: در روز سقوط خرمشهر تعدادی نیروی های مردمی به قصد خروج از شهر به پلی می رسند كه به دست نیروهای ارتش عراق افتاده.گروه تصمیم می گیرد برای نجات غیرنظامیان، جدا از آنها طی مسیر كند و در گذر از مسیرهای مختلف با ماجراهایی از جنگ درگیر می شوند.
درباره فیلم :حمید فرخ نژاد 13 سال پیش فیلمی ساخت به نام «سفر سرخ» درباره روزهای پایانی اشغال خرمشهر. این فیلم که هنوز اکران عمومی نشده، پرداختی جسورانه به جنگ دارد. سرنوشت فیلم مشخص نیست و همچنان در توقیف بسر می برد.
روایت حمید فرخ نژاد: ویژگی جنگ ما این بود که با هیچی و با اتکا به غیرت و حمیت افراد پیروز شدیم .چه می شود که یک عده جوان می آیند جلوی یک همچین ارتش قدری را می گیرند؟ این قشنگ است و باید قشنگ تصویر شود.

روز سوم (محمد حسین لطیفی)
خلاصه داستان: در گیر و دار اشغال خرمشهر خواهر و برادری هنوز در دل شهر و در منزل خود هستند. آنها در آخرین لحظات قصد گریز از مهلكه را دارند، اما چون پای دختر شكسته، نمی توانند به سرعت راه بروند و در نتیجه اسارتشان حتمی است. به همین دلیل برادر تدبیر می كند تا خواهرش را درون حیاط خانه شان دفن كند و در موقع مناسبی به همراه نیروی كافی، برای رهایی او اقدام شود.
درباره فیلم :«روز سوم» در نگاه اول، فضایی احساسی خلق می کند که اگرچه چندان باورپذیر نیست ، اما موفق می شود مظلومیت مردم خرمشهر را به خوبی تصور کند و احساسات مخاطب را برانگیزد. بستر فیلم (ناتوانی در نجات خواهری که پایش شکسته) کمی غیر قابل باور است اما لطیفی توانسته به خوبی روزهای پایانی اسارت خرمشهر را به تصویر کشد.فیلم در کنار نشان دادن بخشی از ایثارگری ها و رنج های مردم شهر، رذالت بعثی ها را هم به خوبی نمایش می دهد.
روایت محمد حسین لطیفی: پرداخت به واقعیت‌های آن دوران عامل اقبال مخاطبان بویژه رزمندگان به فیلم روز سوم است. دراین فیلم تا حد ممكن تلاش شده از كلیشه‌های رایج پرهیز شود و با ایجاد نوآوری مخاطب را جذب كند.

كودك و فرشته (مسعود نقاش زاده)
خلاصه داستان: كودك و فرشته روایت قصه دو نوجوان به نام‌های بهنام و فرشته است که در اوج حوادث روزهای آغازین جنگ تحمیلی و سقوط خرمشهر ، خانواده‌شان را از دست داده‌اند.
درباره فیلم : تمام داستان «كودك و فرشته» در متن اشغال خرمشهر می گذرد.این فیلم توانسته تصویری متفاوت و تازه درباره سقوط این بخش از خاك كشورمان و همچنین وضعیت مردم آن ارائه دهد. ویژگی متمایز این فیلم و محور اصلی آن حضور كودكان و نوجوانان و به خصوص دختران نوجوان در مقاومت خرمشهر است.
روایت مسعود نقاش‌زاده : در خرمشهرحتی یک کوچه یا خیابان که آثار جنگ در آن دست نخورده باقی مانده باشد،پیدا نمی شود.همین موضوع هزینه ساخت فیلم های جنگی را به شدت افزایش می دهد. ضمن این که در خرمشهر مردم خسته و عصبی اند و آستانه تحمل شان بسایر پایین است.آن ها در طول سال های جنگ را تجربه کردند و برایشان تحمل صدای گلوله و انفجار و شلیک غیر ممکن شده.