چگونه كلاس درس را اداره كنیم؟(1)
توصیه هایی برای معلمان
در این مقاله چند پیشنهاد مختصر و روشن آورده شده است كه به كار هر معلمی میآیند. این پیشنهادها به متغیرهای زیادی اشاره میكنند كه در كنترل معلماند و بهتر است به آنها توجه شود. متغیرهای زیادی بر فرایند یاددهی- یادگیری اثر میگذارند كه آشكارترین آنها را باید معلم، دانشآموز، موضوع درس و محیط یادگیری شمرد، كه در اینجا، تأكید و تمركز بر كار معلم بوده است.
در جمع آوری این پیشنهادها در كنار مراجعه به صاحبنظران تعلیم و تربیت، پرسش از دانشآموزان مختلف، زمینه ساز اصلی بوده و از آنان چنین پرسیده شده است: حتماً معلمانی را از سالهای قبل به خاطر دارید كه "خوب" یا "بد " بودهاند. آنها چه میگفتند یا چه انجام می دادند كه امروزه چنین قضاوتی دربارهشان میكنید؟ البته، اظهار نظرهای دانشآموزان بسیار زیاد بود كه پس از تعیین اعتبار و پایایی هر كدام، سرانجام موارد زیر باقی ماندند و اكنون، میتوانم با اطمینان بگویم كه این موارد، از نظر دانشآموزان مهماند.
بایدها:
1. با آمادگی قبلی به كلاس بروید:
مواد و وسایل، نوع پرسشها و فعالیتها را قبلاً آماده كنید. اغلب دانشآموزان شنیدهاند كه معلم گفته است: معذرت میخواهم، مطالب درس امروز را آماده یا مطالعه نكردهام.
2. در جلسه اول، خود و روش خود را معرفی كنید:
دانشآموزان از همان ابتدا مایلند و حق دارند با روش كار شما، نوع امتحان كردن، نوع سوالها، مقدار تكلیف شب، دفاتر و وسایلی كه از قبل باید تهیه كنند و حتی استراحت چند دقیقهای و مختصری كه ممكن است در وسط جلسه درس به آنان میدهید، آشنا شوند. حتی در ابتدای هر جلسه باید خلاصهای از درس گذشته و آنچه را كه میخواهید درس بدهید، برای دانشآموزان بگویید.
3. محیط كلاس را راحت نگهدارید:
در اینجا هم منظور راحتی فیزیكی (آیا همه تابلوهای كلاس را خوب میبینند و حرفها را خوب میشنوند؟) و هم راحتی فكری ( اجازه پرسش كردن و شركت در بحث) است.
4. هدفها را بیان كنید:
تحقیقات نشان دادهاند كه در این صورت، یادگیری تسهیل میشود و دانشآموزان از لحاظ ذهنی آمادگی بیشتری برای فراگیری مییابند. چنان كه در سخنرانیها هم شخص سخنران باید به حاضران بگوید چه میخواهد بگوید و چه را گفته است.
5. نظم داشته باشید:
در صحبت كردن، طبق نقشه قبلی پیش بروید و هر چه یادتان آمد بیان نكنید. دانشآموزان، درس و مفاهیم سازمان دهی شده را بهتر دنبال میكنند و یاد میگیرند.
6. از ابزارهای دیداری- شنیداری استفاده كنید:
همه ما زمانی بهتر یاد میگیریم كه بیشتر از یك حس ما به كار گرفته شده باشد. گذشته از آن، رعایت تنوع، جو كلاس را مطبوعتر میكند.
7. وسایل و ابزارهایی را كه به كار میبرید، خوب بشناسید:
این نكته، بسیار مهم است. هیچ عاملی بیشتر از این دانشآموز را از معلم روگردان نمیكند كه دریابد معلم بر كارش مسلط نیست. البته، دانشآموزان انتظار ندارند معلم همه چیز را بداند، اما در صورتی كه اطلاعات ناقص یا نادرست به آنان بدهد، از آن به بعد درباره هر چه میگویید تردید خواهند كرد.
8. به پرسشها پاسخ بدهید:
این نكته، دو بخش دارد: اول این كه پاسخ را در هنگام پرسیدن سوال بدهید. اگر دانشآموزی مثلاً توضیح تئوری نسبیت را بخواهد، میتوانید پاسخ را به بعدها موكول كنید، اما به خاطر داشته باشید وقتی دانشآموز چیزی مربوط به درس را میپرسد، معنایش این است كه مفهوم خاصی را درك نكرده است و نیاز به كمك دارد و ممكن است در صورت پاسخ ندادن شما، بقیه درس را هم نفهمد. دوم آن كه پس از پاسخ دادن به پرسش دانشآموز، از او بپرسد آیا به سوالش جواب دادهاید یا نه. چه بسیار اتفاق میافتد كه معلم نادانسته، به سوال دیگری غیر از آنچه دلخواه دانشآموز است پاسخ میدهد، یا آن كه فقط قسمتی از سوال را جواب داده است.
9. واكنش دانشآموزان را بگیرید:
با وجود ابهامهای زیادی كه درباره فرایند آموزش داریم، یك چیز را با اطمینان زیادی میدانیم: این كه بدون آگاهی از واكنش فراگیر، آموزش اتفاق نمیافتد. معلم همواره باید بداند كه دانشآموزان مفاهیم تدریس شده را دریافت كردهاند یا نه.
10. اشتیاق نشان بدهید:
اشتیاق شما باید دو جهت داشته باشد: موضوع درس و آموزش شما. دانشآموزان، به معلم علاقهمند بیشتر توجه دارند.
11. كنترل كلاس را در اختیار داشته باشید:
در مورد مسائل انضباطی، باید مسئولیتهای آنها را هم بپذیرید. شما باید دانشآموزان مسئله ساز و سلطهجو را زیر كنترل داشته باشید. جالب آن كه مسائل انضباطی، در كلاسهای بزرگسالان هم وجود دارند!
12. انعطافپذیر باشید:
معلمی كه از قبل آمادگی لازم را برای خود فراهم آورده، راه معینی را در كلاس دنبال میكند. اما معنای این نكته آن نیست كه او در هیچ شرایطی نباید از خود انعطافپذیری نشان بدهد. یادتان باشد كه وظیفه شما، كمك و خدمات رسانی به دانشآموزان است.
13. مشوق شركت در بحثها باشید:
فرایند یادگیری در كلاسهای فعال كاملاً دنبال میشود و در كلاسهای غیرفعال، ممكن است دنبال شود. دانشآموزان را در بحثها شركت بدهید. توجه داشته باشید كه وقتی دانشآموزان خودشان به مفاهیم پی میبرند، یادگیری آنان پایدارتر و عمیقتر است.
14. رفتار صمیمانه داشته باشید:
اعتراف میكنیم كه این نكته، ذهنی و شخصی است، اما در پاسخ نامههای ما به دفعات آماده بود و نمیتوانیم آن را حذف كنیم . رفتار دوستانه رانمیتوان تعریف كرد، اما احساس كردن آن آسان است. دانشآموزان خود را "بچه" تصور نكنید.
15. میزان پیشرفت را ارزیابی كنید:
بدیهی است كه وقتی چیزی ارزش درس دادن داشته باشد، ارزشیابی آن هم ضرورت خواهد داشت. ارزیابیها را در فواصل كوتاه انجام بدهید نه در پایان ماه و فصل، به ویژه كه هدف ارزشیابی، صرف نظر از تعیین میزان یادگیری دانشآموزان، پی بردن به نقصهای كار معلم هم هست.
16. خودتان باشید:
اغلب معلمان تازهكار، سعی میكنند روش معلمها یا استادان موفق و موردعلاقه خود را الگو قرار بدهند و تقلید كنند. این نوع نقطه نظر، فقط زمانی كارایی دارد كه شخصیت شما دو نفر نیز مشابه باشد. مسائل و اتفاقاتی كه در حین آموزش رخ میدهند، همواره شبیه هم نیستند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - منبع: جزیره دانش
تهیه و تنظیم: مریم فروزان کیا