انسان شناسی چیست؟
گفت‌وگو با بنفشه عطرسائی به انگیزه‌ی انتشار کتاب «مبانی انسانشناسی»
«مبانی انسانشناسی» کتابی است نوشته‌ی پیتر متکاف، از اساتید برجسته‌ی انسانشناسی در دانشگاه ویرجینیا. این کتاب را بنفشه عطرسائی ترجمه و نشر ققنوس منتشر کرده است.
«مبانی انسانشناسی» در 10 فصل با عنوان‌های «مواجهه با تفاوت‌های فرهنگی»، «برداشت نادرست از تفاوت فرهنگی»، «بایدها و نبایدهای اجتماعی»، «نظام‌های سیاسی آفریقا»، «انسانشناسی، تاریخ و استعمارطلبی»، «فرهنگ و زبان»، «فرهنگ و طبیعت»، «سرانجام قبایل»، «فرهنگ و فرد» و «انسانشناسی انتقادی» نوشته شده است.
پشت جلد این کتاب آمده است: «مبانی انسانشناسی بهترین راهنما برای دانشجویانی است که برای نخستین‌بار با مقوله انسانشناسی روبه‌رو می‌شوند. این کتاب مفاهیم اساسی انسانشناسی را بررسی می‌کند و به سوالات زیر می‌پردازد:
انسانشناسی چیست؟
چگونه می‌توانیم تفاوت‌های فرهنگی را از تفاوت‌های فیزیکی تشخیص دهیم؟
فرهنگ چیست؟
انسان‌شناسان چگونه به مطالعه فرهنگ می‌پردازند؟
نظریه‌ها و رویکردهای مهم که امروزه از آن‌ها استفاده می‌شود کدامند؟
این نظام در طول زمان چگونه تغییر کرده است؟
این کتاب ساده با ارائه چشم‌اندازی از اصول اساسی انسانشناسی منبعی بسیار ارزشمند برای کسانی است که می‌خواهند درباره این مبحث جذاب بیشتر بیاموزند.»
«مبانی انسانشناسی» با 319 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و قیمت 15هزار تومان از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده است.
عطرسائی متولد ۱۳۶۲ و کار‌شناس ارشد بازاریابی جهانگردی است. تاکنون کتاب‌های «استراتژی‌های کسب‌وکار در بازارهای نوظهور»، «انگیزش»، «ساخت کسب‌وکار فوق‌العاده» و «مذاکره» از این مترجم منتشر شده است. عطرسائی در حال حاضر به تدریس و ترجمه مشغول است.
متن گفت و گو با این مترجم:
پیش از این کتاب‌هایی با موضوع مدیریت و بازاریابی با ترجمه‌ی شما انتشار یافته است. چه شد که «مبانی انسانشناسی» را برای ترجمه انتخاب کردید؟
با توجه به رشته‌ی تحصیلی‌ام مدیریت جهانگردی و گذراندن واحد مبانی مردم‌شناسی در دوران کار‌شناسی، علاقه‌ای شخصی به این موضوع داشتم و همیشه به‌دنبال فرصتی بودم که کتابی با حجمی کمتر و ملموس‌تر را برای علاقه‌مندان به این مبحث ترجمه کنم.
لطفاً در مورد دو واژه‌ی «مردم‌شناسی» و «انسانشناسی» توضیح دهید.
انسانشناسی مطالعه‌ی نوع انسان در همه‌ی زمان‌ها و مکان‌ها است و به مطالعه‌ی انسان در ارتباط با خاستگاه، توزیع و طبقه‌بندی نژادی، روابط اجتماعی و محیطی و ویژگی‌های جهانی فرهنگی می‌پردازد. مردم‌شناسی به مطالعه‌ی فرهنگ‌ها بر اساس داده‌های مردم‌نگاری از نقطه‌نظر مقایسه‌ای یا تاریخی آن‌ها می‌پردازد. مردم‌شناسی مطالعه جامعه، فرهنگ‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها، هم به تنهایی و هم در ارتباط با یکدیگر است.
به‌نظر شما مطالعات انسان‌شناختی چه اهمیت و ضرورتی دارد؟
فایده‌ی علمی انسانشناسی فقط ارضای کنجکاوی بشر نیست. به همان دلیل که مطالعه‌ی حیوانات و حشرات اهمیت دارد؛ مطالعه‌ی مردمان جوامع ابتدایی هم اهمیت دارد. به گفته‌ی ترنس، هیچ نکته‌ای از بشریت نباید تاریک بماند و نباید کسانی را که میل به شناخت عجایب دست‌نیافتنی دارند، سرزنش و محکوم کرد. فواید انسانشناسی عبارتند از ۱. شناخت بیشتر خود: مطالعه‌ی انسان‌های ابتدایی به ما کمک می‌کند تا شناخت بیشتری نسبت به خود حاصل کنیم. مثال ما، مثال ماهی‌ای است که قادر نیست وجود و چگونگی آب را کشف کند. نمی‌توان انتظار داشت که پژوهشگرانی که هرگز پا را فرا‌تر از افق جامعه‌ی خود نگذاشته‌اند، آداب و رسومی را که با نگرشمان درهم آمیخته است، درک کنند. ۲. دید وسیع و جهانی یافتن نسبت به فرهنگ‌هایی دیگر: لوی اشتراوس بر این باور است که فایده‌ی انسانشناسی، آشنا کردن ما به دیار‌ها و فرهنگ‌هایی متفاوت با جوامع خودمان است. به‌طوری که با مشاهده‌ی شیوه‌های زندگی و اندیشه‌های مردمان دیگر، دید وسیع‌تر و جهانی‌تری نسبت به همه‌ی فرهنگ‌ها، حتی تحول‌یافته‌ترین آن‌ها، پیدا می‌کنیم. به این ترتیب، بیم مطلق‌انگاری مسائل نسبی از میان خواهد رفت.
به گفته‌ی ترنس، هیچ نکته‌ای از بشریت نباید تاریک بماند و نباید کسانی را که میل به شناخت عجایب دست‌نیافتنی دارند، سرزنش و محکوم کرد.
در ارتباط با این موضوع، پیش‌تر کتاب‌هایی چون مبانی انسانشناسی (محمود روح‌الامینی)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسانشناسی (ناصر فکوهی)، مبانی انسانشناسی (محمد‌صادق فربد)، نظریه‌های مردم‌شناسی (مروین گاربارینو) و... منتشر شده است. شما وضعیت مطالعات انسان‌شناختی در ایران و منابع مرتبط با این رشته را چگونه می‌بینید؟
در سال‌های اخیر کتاب‌های مختلفی با موضوع مردم‌شناسی و انسانشناسی ایران منتشر شده است، اما تعداد کتاب‌هایی که به اصول و مبانی انسانشناسی و پیدایش این رشته بپردازد بسیار محدود است، به این ترتیب ترجمه و تألیف کتاب‌های بیشتری از این دست با رویکردهای مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است.
ممکن است در مورد مولف این کتاب توضیحی دهید؟
مولف کتاب پیتر متکاف فارغ‌التحصیل دانشگاه هاروارد و یکی از اساتید بر‌تر انسانشناسی در دانشگاه ویرجینیا است. او قبل از عزیمت به آمریکا در دانشگاه‌های سنگاپور و گینه نو مشغول به کار بوده است و در هر دوی آن کشور‌ها تحقیقاتی انجام داده است. اما بیشتر نوشته‌های او بر پایه‌ی تجربیاتی است که از زندگی دور از خانه در بورنئو در دهه‌ی ۱۹۷۰ کسب کرده است.
پشت جلد کتاب آمده است: «مبانی انسانشناسی بهترین راهنما برای دانشجویانی است که برای نخستین‌بار با مقوله‌ی انسانشناسی روبه‌رو می‌شوند.» چه چیزی در این کتاب این ویژگی را به آن می‌بخشد؟
وجه تمایز این کتاب رعایت اختصار در مطرح کردن اکثر مباحث اصلی انسانشناسی و ارائه‌ی خلاصه‌ها و کتاب‌شناسی‌های کاربردی در انتهای هر فصل است که دیدی کلی را درباره‌ی هر یک از مباحث به دست می‌دهد.
بسیاری از کتاب‌های مربوط به انسانشناسی، بر اساس تقسیم‌بندی‌های رایج این رشته، مانند: انسانشناسی زیستی و انسانشناسی فرهنگی، بخش‌بندی می‌شوند. تقسیم‌بندی مطالب این کتاب به چه شکل است؟
این کتاب به اختصار به همه‌ی بحث‌ها و تقسیم‌بندی‌های رایج در انسانشناسی می‌پردازد. تفاوت‌های فرهنگی، برداشت نادرست از آن‌ها، بایدها و نبایدهای اجتماعی، نظام‌های سیاسی قبیله‌ای، انسانشناسی، استعمارطلبی، رابطه‌ی فرهنگ و زبان و فرهنگ و طبیعت از مباحث اصلی این کتاب است.
متکاف در این کتاب به ﻣﻮﺿﻮﻋﺎتی چون: ﻧﺴﺒﯽﮔﺮاﯾﯽ ﻓرهنگی و ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن‌شناسی و جهانی شدن هم می‌پردازد؟
رویکرد متکاف به انسانشناسی قابل تحسین است، چرا که آگاهانه جنبه‌های خودانتقادانه‌ای را که گمان می‌رود آگاهی از آن‌ها و درکشان برای دانشجویان انسانشناسی بسیارمهم است را در آن لحاظ می‌کند. بسیاری از کتاب‌های انسانشناسی به سادگی از مشکلات موجود در این حوزه می‌گذرند و توجهی به تغییرات مدام در حوزه انسانشناسی ندارند؛ حوزه‌ای که در مسیر بازسازی خودش قرار دارد. متکاف به وضوح به این موضوع می‌پردازد و به کرّار به موضوعات اصلی مانند نسبی‌گرایی فرهنگی، ارتباط بین انسانشناسی و امپریالیسم و مسئله‌ی پیچیده‌ی روابط قدرت بین قوم‌نگاران و اطلاع‌رسانان می‌پردازد.
مخاطبان این کتاب چه کسانی هستند؟
به نظر من مطالعه‌ی این کتاب می‌تواند برای عموم جالب باشد، اما با توجه به نظریات و حوزه‌های کلیدی انسانشناسی که در آن مطرح شده است، بیشتر جنبه‌ی تخصصی دارد که دانشجویان، مخصوصاً در رشته‌های مدیریت جهانگردی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی می‌توانند از آن بهره ببرند.
آیا کتاب جدیدی در دست ترجمه و یا انتشار دارید؟
بله، یک زندگی‌نامه و چند کتاب بازاریابی دیگر در دست ترجمه دارم که به زودی منتشر خواهد شد.
منابع:
شهر کتاب
ایسنا
