تبیان، دستیار زندگی
تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد کالبدی موثرش را تجربه کرد تجربیات ناصر الدین شاه از سفر فرنگ وی را برآن داشت که پایتختی در خور برای خود فراهم کند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اولین خیابان های تهران کی ساخته شد؟


تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد کالبدی موثرش را تجربه کرد تجربیات ناصر الدین شاه از سفر فرنگ وی را برآن داشت که پایتختی در خور برای خود فراهم کند


خیابان تهران

یکی از ادوار تاریخ ایران که به واسطه رابطه با غرب رشد نسبی چشمگیری در کلیه شئون زندگی مردم به وقوع پیوست، بی شک دوره قاجار و بویژه عصر حکومت ناصرالدین شاه بود.
در پی ورود مستشاران غربی و هئیت های گوناگون اروپایی به ایران و متقابلا سفرهای گسترده ی ایرانیان به سرزمین های اروپایی در عصر ناصری، دستاوردهای گوناگون آنان نیز اندک اندک در ایران عهد قاجار باب شد، چنانچه مفروش نمودن خیابان ها و استفاده از کالسکه هایی با سبک و سیاق کشورهای اروپایی تنها نمونه ای از آن محسوب می گشت، به نحوی که سیروس سعدوندیان می نویسد در دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار برای نخستین بار خیابان های تهران سنگفرش گردید و این امر از کوچه های «ارگ» آغاز گشت .
تهران در زمان ناصر الدین شاه اولین رشد کالبدی موثرش را تجربه کرد تجربیات ناصر الدین شاه از سفر فرنگ وی را برآن داشت که پایتختی در خور برای خود فراهم کند.
حاصل این میل، خیابان کشی ها در تهران بود. تهرانی که تا قبل از آن فقط کوی و برزن داشت.
در بسیاری از شهرهای کهن سال ایران از قبیل اصفهان، خیابان کشی وجود داشته، ولی در پایتخت تا اواسط دوران سلطنت ناصرالدین شاه، که سطح شهر تهران و خانه سازی در آن دچار تحول عظیم گشت، کلمه «خیابان» در میان عناصر معماری در شهرسازی تهران وجود نداشت.
در بررسی نخستین نقشه های تهران و مطابقت آن ها ، این واقعیت بیشتر آشکار می شود. نقشه برزین روسی به سال 1258 قمری ، در عهد محمد شاه از تهران برداشت وتهیه شد و ده سال بعد در مسکو به چاپ رسید.
نقشه موسیو کرشش، معلم دارالفنون در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه از سطح شهر برداشت و به سال 1275 قمری ، چاپ و منتشرشد. در هر دو نقشه هیچ اثری از نام خیابان مشاهده نمی شود. بلکه تمام معابر با نام های مرسوم آن دوره یعنی کوچه ، گذر ، گذار ، بازارچه بازار، راسته، رسته و ... مشخص شده است .
با گذشت زمان و رسیدن سال های میانی پادشاهی ناصرالدین شاه، تهران ناگهان دچار تحولات وسیعی شد جمعیت افزایش یافت و اراضی چند صد ساله ساخته شد.

نخستین بار بر اساس نوشته روزنامه "وقایع اتفاقیه” در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر كبیر برخی از كوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد. تا آن ها برای عبور كالسكه مناسب و آماده گردد

در سال ۱۳۱۰ خورشیدی پیش از آمدن ملک فیصل٬ پادشاه عربستان به تهران، خیابان الماسیه (باب همایون) و میدان توپخانه و آغاز خیابان لاله‌زار برای نخستین بار آسفالت شد و یک سال پس از آن در سال ۱۳۱۱ خورشیدی، خیابان پهلوی نیز آسفالت شد.
چون در آن دوره منطقهٔ شمیرانات بیش‌تر چهره‌ای ییلاقی داشت این گذرگاه نیز به گونه‌ٔ جاده‌ای بود که از میان تپه‌ها می‌گذشت و چندان همسانی با خیابان‌هایی چون سپه (امام خمینی) و شاهرضا (انقلاب) که در پیرامون آن‌ها ساختمان‌های نوین ساخته شده بود، نداشت. این جاده با ردیف‌های چنار منظم در دو سوی آن شناخته می‌شد.
خسرو معتضد در این باره می نویسد:"جاده مخصوص یا جاده پهلوی که به قول دکتر مصدق دو قصر رضاشاه یکی کاخ مرمر در شهر و دیگری کاخ سعدآباد واقع در دربند را به هم متصل می کرد تا سال 1320 اختصاصی بود مردم از جاده قدیم شمیران به تجریش می رفتند. خاصان، درباریان، وزیران، سفرا و نظامیان که دستور شرفیابی به آنان ابلاغ می شد از جاده مخصوص که سالها فقط شوسه بود و از سال 1316 به بعد آسفالت شد در اطراف این جاده وسیع تا چشم کار می کرد بیابان و باغ و مزرعه و جالیز و خانه های ویلایی دور از هم قرار داشت. در وسط راه، در سمت چپ جاده مخصوص، یک رستوران خارج شهری ساخته شده بود که چون آبشاری خوش منظره داشت آن را رستوران آبشار می خواندند و محل تردد و تفرج گروههای خاصی از جامعه بود که جاهلها و داش مشدیها خوانده می شدند و البته این اتفاق پس از سالهای بعد از شهریور 1320 بود.

آسفالت خیابانهای تهران

نخستین بار بر اساس نوشته روزنامه "وقایع اتفاقیه” در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر كبیر برخی از كوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد. تا آن ها برای عبور كالسكه مناسب و آماده گردد. كالسكه هایی كه از فرنگ می آمد و یا در كارخانه معیرالممالك ساخته می شد. 
 روزنامه وقایع اتفاقیه در شماره ۳۶ به سال ۱۲۶۷ قمری و در دوران صدارت میرزا تقی خان امیر كبیر نوشت كه برخی از كوچه های ارگ تسطیح و سنگفرش شد تا آن ها برای عبور كالسكه مناسب و آماده شود. كالسكه هایی كه از فرنگ می آمد و یا در كارخانه معیر الممالك ساخته می شد. 
 بعدها در دهه پایانی سلطنت طولانی ناصرالدین شاه، «شوسه» كه طریقی بود برای آماده سازی سطح معابر جهت عبور راحت تر كالسكه، درشكه ، گاری و … وارد عرصه راه سازی پایتخت شد. اما هنوز خبری از«آسفالت» نبود. 
با فرا رسیدن سال ۱۳۱۰ خورشیدی آسفالت برای اولین بار وارد خیابان های تهران شد.

فرآوری : طاهره رشیدی

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان


منابع : فردا نیوز / خبر آنلاین
مطالب مرتبط:
سوغات ناصرالدین شاه از فرنگ 
دو دستخط شوم از ناصرالدین شاه 
عکس سلفی ناصرالدین شاه