تبیان، دستیار زندگی
همه ما به نوعی حضور در شبکه های اجتماعی را تجربه کردیم و کم و بیش از فضای موجود در این شبکه ها مطلع هستیم. یکی از موضوعات مهمی که در استفاده از شبکه های اجتماعی مطرح می شود رفتارهایی است که به تبع ارتباط آسانی که در این فضا وجود دارد به وجود می آید.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مقصر بی اخلاقی ها تکنولوژی نیست

گفتگو با دکتر حسین امامی پژوهشگر رسانه های نوین


همه ما به نوعی حضور در شبکه های اجتماعی را تجربه کردیم و کم و بیش از فضای موجود در این شبکه ها مطلع هستیم. یکی از موضوعات مهمی که در استفاده از شبکه های اجتماعی مطرح می شود رفتارهایی است که به تبع ارتباط آسانی که در این فضا وجود دارد به وجود می آید.

حسین امامی

از اتفاقاتی که در ارتباطات مجازی رخ می دهد از بین رفتن حریم هایی است که خارج از دنیای مجازی شکل دیگری دارد.  افرادی که خارج از فضای مجازی در ارتباط خود یک سری حریم های اخلاقی را مراعات می کنند ولی در شبکه های اجتماعی به راحتی از الفاظ و پیام های غیر اخلاقی استفاده می کنند؛ کاربران در واکنش به یک موضوع ( به طور مثال یک پست اینستاگرامی از طرف یک بازیگر) یا گفتگوهایی که با هم دارند از انواع کلمات زشت و توهین آمیز استفاده می کنند و هیچ احساس مسئولیتی نسبت به مطالبشان ندارند و...
در گفتگویی با دکتر حسین امامی مدرس دانشگاه و پژوهشگر رسانه های نوین در رابطه با این فضای ایجاد شده در شبکه های موبایلی گفتگو کردیم که در ادامه می خوانید:


با توجه به اینکه در حال حاضر حضور در شبکه های اجتماعی به یکی از اصلی ترین فعالیت های روزانه افراد تبدیل شده، بنابراین خیلی از ما زمان زیادی از وقت مان را در دنیای مجازی سیر می کنیم تا عالم واقعیت. به دلیل این حضور مداوم ارتباطات هم شکل دیگری به خودش گرفته و پیامدهایی را به دنبال داشته.
شبکه های اجتماعی موبایلی با پیدایش تلفن های هوشمند وارد زندگی ما شد شاید بشود گفت که نوعی خشونت نرم بود که به زندگی و حریم خصوصی هر کدام از ما راه پیدا کرد و امواج بدون اینکه از ما اجازه بگیرند وارد حریم خصوصی ما شدند.
شبکه های اجتماعی موبایلی مثل وایبر بدون اینکه از ما اجازه بگیرند شماره تلفن ما را به هر کسی راحت نشان می دهند و شماره هر کس که تا قبل به عنوان یک موضوع خصوصی بود علنی می شود؛ شما در یک گروه وایبری به راحتی می توانید به شماره هرکسی دسترسی داشته باشید.
این موارد می تواند یک سری موارد غیر اخلاقی هم به وجود بیاورد و یکی از چالش های مهم امروز جامعه ما و حتی کشورهای دیگر، مباحثی مثل صمیمیت های بی منطق است یا کامنت های توهین آمیز و یا مسایلی است که با شایعه و دورغ به سرعت در جامعه پخش می شود.

این موارد غیر اخلاقی که الان در ارتباطات کاربران شبکه های اجتماعی دیده می شود در نتیجه استفاده از این تکنولوژی های جدید به وجود آمده؟ فکر می کنید چه طور می شود جلوی این بی اخلاقی ها را گرفت؟
در مورد اینکه چطور جلوی این بی اخلاقی ها را بگیریم باید مطلبی عرض کنم و اینکه اخلاق نامطلوبی که امروزه به واسطه شبکه های اجتماعی مطرح می شود یا به تعبیر دقیق تر شبکه اجتماعی نگوییم (باید بگوییم شبکه های ارتباطی موبایلی) مثل وایبر و لاین و تانگو، این اخلاق محصول این تکنولوژی ها نیست؛ تکنولوژی از زمان تلفن و تلویزیون گرفته تا اینترنتِ موبایل. فقط این تکنولوژی ها صمیمیت های بی منطق و هرزه نگاری ها را تسهیل و تشدید کرده. حالا چرا این موضوع تسهیل و تشدید شده؟ بخاطر تعاملی که با پیدایش اینترنت به وجود آمده. 1) اولا اینکه ما به راحتی با هرکسی در 24 ساعت شبانه روز می توانیم ارتباط داشته باشیم و افراد در دسترس ما هستند و هیچ محدودیت ارتباطی نداریم 2) در اینجا با وقت و هزینه کمتری نسبت به فضای فیزیکی و زندگی روزمره مواجه هستیم و هزینه های تلفن و پیامک معطوف به اینترنت می شود. 3) به راحتی می توانیم ارتباطمان را از اطرافیان پنهان کنیم و با اسم ناشناس در این فضا حضور داشته باشیم.
شبکه های اجتماعی فضایی است که امکان تولید محتوا در آن در اختیار همه قرار دارد و هر فردی صرف گذاشتن یک پیام محتوایی را تولید کرده که خیلی سریع امکان پخش شدنش وجود دارد؛ بنابراین تولید محتوا در دست تعداد مخشصی نیست که بشود آن را کنترل کرد. در نتیجه این امکان وجود دارد که هر پیامی در این فضا منتشر شود.
نکته ای را که نباید فراموش کنیم این است که این شبکه ها را نمی توانیم مسبب و مقصر اصلی بدانیم و یا بگوییم این شبکه ها مقصر هستند؛ نه، این شبکه ها یک فضا هستند، یک محتوا، یک ظرف، مثل یک لیوان که درون آن محتوا ریخته می شود. این محتوا را چه کسی می ریزد؟ من می ریزم، مردم می ریزند. می تواند این محتوا آب گوارار باشد یا یک زهر کشنده. حالا چگونه می توانیم جلوی این بی اخلاقی ها را بگیریم: اولین کار این است که من از خودم شروع کنم هرکسی از خودش؛ یک بخشی فردی است ، من در مورد مطالبی که می نویسم مسئولیت پذیر باشم. دوم از گروه های بی کیفیت و عاری از ارزش های اخلاقی خارج بشم که این هم دست خود مردم است و به عنوان همان مسئولیت پذیری فردی مطرح است. سوم می شود اصول اخلاقی را تدوین و ترویج کرد. در این شبکه های اجتماعی اصول اخلاقی توسط نهادهای خصوصی و جاهایی که مردم نهاد هستند مطرح شود نه اینکه دولتی ها دخالت کنند، خود مردم این موضوع را در دست بگیرند.

این شبکه ها را نمی توانیم مسبب و مقصر اصلی بدانیم و یا بگوییم این شبکه ها مقصر هستند؛ نه، این شبکه ها یک فضا هستند، یک محتوا، یک ظرف، مثل یک لیوان که درون آن محتوا ریخته می شود


اما برای اینکه بخواهیم آگاهی کاربران شبکه های موبایلی را بالا ببریم راهکارهایی وجود دارد: در بسیاری از کشورها برنامه ریزی اخلاقی صورت گرفته، ما در کشورمان این موضوع را نداریم. برنامه ریزی که در طی آن برای نسل های مختلف دوره های آموزش عمومی برگزار می کنند. برای سنین مختلف از والدین و مربیان گرفته تا دانشجویان دانش آموزان به هشدارها و مسایل و آسیب ها می پردازند. این را می شود برای بالا بردن آگاهی کاربران مطرح کرد.
می شود گفت فضای موجود در خود شبکه های اجتماعی بهترین فرصت برای این آگاهی بخشی است؟ 
بله، هم از فضای رسانه های نوین و هم رسانه هایی که سنتی تر هستند مانند رسانه های جمعی مثل رادیو تلویزیون و روزنامه ها می شود این مسائل را آموزش داد. باید رویه ای را که در آموز ش و آگاهی بخشی این مسایل به کار می بریم هشدار دهنده و تبیین کننده فرصت ها و مزایای شبکه های اجتماعی باشد، یعنی صرف هشدار دادن شاید کفایت نکند بلکه دادن راهکار نسبت به مزایای و استفاده صحیح از شبکه های موبایلی هم موثر است.
با توجه به در نظر گرفتن تمام این موارد برای استفاده بهتر از این فضا چه کارهایی می شود انجام داد که هم استفاده بهتری از شبکه های موبایلی داشته باشیم و هم اینکه از این بی اخلاقی ها فاصله بگیریم؟
دو نکته: همانطور که گفتم تشدید شدن چالش های غیر اخلاقی در شبکه های اجتماعی یکی از عواملش این است که ریشه در مسائل و زندگی روزمره دارد و چیزی است که در جامعه هست و نمی شود انکار کرد و مقصر را رسانه های اجتماعی دانست. این رسانه های موبایلی دلیلی ندارد که حتما باعث شود یک ارتباط مجازی به یک ارتباط چهره به چهره و حضوری بینجامد ولی تشدید کننده ارتباطات است. ما باید در استفاده از این شبکه های موبایلی سیر تاریخی که در سایر کشورها گذرانده شد را می گذارندیم. از جمله همین فیلترینگی که در مورد فیس بوک و توییتر انجام شد، متأسفانه مردم ما حضور در آن فضا را تجربه نکردند و گفتگو در آن را تمرین نکردند بنابراین این شد که با یک پدیده تانگو و وایبر و لاین به راحتی هرکسی می تواند عضو هر گروهی بشود بدون اینکه تأید کسی را بخواهد و یا اینکه به راحتی تلفن هرکسی در اختیار دیگران قرار بگیرد که این مسأله مشکلات را تشدید می کند.
نکته دوم بحث مطالبی هست با عنوان کامنت های توهین آمیز و یا سرعت پخش پیام ها در این شبکه ها که من از آن به عنوان دومینوی شبکه های اجتماعی تعبیر می کنم و اینکه به سرعت این شبکه ها می توانند در انتشار آن نه در یک نقطه و شهر بلکه فراتر از کشور در یک دقیقه شایعه ای را به جهان برسانند و این یک دومینویی هست که سلسله وار مطالب را منتشر می کند و این از ویژگی های رسانه های اجتماعی است. بنابراین اشتباه است اگر بگوییم چطور جلوی این را بگیریم یا کنترل کنیم ما باید بپذیریم قوانین جدید و ویژگی های جدید این رسانه های اجتماعی زندگی ما را تغییر می دهد. یک سری از مسایل و باورها ممکن است تغییر کند به هر حال نمی شود مقاومت کرد، باید همه به شکلی با این قوانین آشنا شوند و خودشان را با قوانین این شبکه ها تطبیق دهند.

زهرا فرآورده
بخش ارتباطات تبیان


مطالب مرتبط:
خوراک شبکه‌های اجتماعی بیش از فضای معده کاربران است