تبیان، دستیار زندگی
پیش بینی وقوع زلزله همیشه دغدغه مردم و دانشمندان بوده است اما هیچ گاه کسی فکرش را هم نمی کرد که اولین حسگر زلزله که بتواند برای لحظاتی زلزله را پیش بینی کند موبایل باشد. تازه ترین مطالعات محققان نشان می دهد حسگرهای به کار رفته در تلفن های همراه هوشمند این
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : محسن جندقی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پیامکی از اعماق زمین؛ به زلزله نزدیک می شوید!


پیش بینی وقوع زلزله همیشه دغدغه مردم و دانشمندان بوده است اما هیچ گاه کسی فکرش را هم نمی کرد که اولین حسگر زلزله که بتواند برای لحظاتی زلزله را پیش بینی کند موبایل باشد. تازه ترین مطالعات محققان نشان می دهد حسگرهای به کار رفته در تلفن های همراه هوشمند این قابلیت را دارند تا در آستانه وقوع زمین لرزه، هشدارهای لازم را اعلام کنند.
زلزله

دانشمندان در سازمان زمین شناسی آمریکا به دنبال بررسی این موضوع هستند که چگونه می توان از تلفن های همراه هوشمند که تغییراتی اندک در ساختار حسگرهای آنها صورت گرفته به عنوان ابزاری کارآمد برای پیش بینی زمین لرزه استفاده کرد.
تلفن های همراه هوشمند به حسگرهای GPS مجهز هستند که مکان دقیق حضور فرد را با ضریب خطای تنها چند متر نشان می دهد.
به عقیده محققان این حسگرها در صورت تبدیل شدن به ابزاری کارآمد برای بررسی لرزشهای درون زمینی می توانند وقوع آنها در یک مسیر خاص را تشخیص داده و در ادامه هشدار وقوع زمین لرزه را اعلام کنند.
محققانی که این پروژه را به پیش می برند می گویند اگر این فناوری با حضور انبوهی از افراد در منطقه ای مشخص به کار گرفته شود و در یک لحظه تلفن های همراه هوشمند آنها پیام مشابهی را ارایه کنند آن وقت می توان امیدوار بود که این وسیله کاربردی به ابزاری حیاتی جهت نجات جان افراد تبدیل می شود.
به گفته آنها با اعلام هشدار وقوع زمین لرزه تنها چند ثانیه مانده به آغاز آن، اقداماتی نظیر باز شدن درب ایستگاههای آتش نشانی، مسدود شدن خطوط انتقال گاز و نظایر آنها به طور خودکار صورت می گیرد.
قرار است به زودی در شیلی و با همکاری 250 داوطلب که از تلفن همراه هوشمند استفاده می کنند در صورت وقوع زمین لرزه درستی این سیستم جدید مورد آزمایش قرار گیرد.
در این باره اسماعیل فرزانگان رییس شبکه شتابنگاری زلزله با اشاره به سامانه های هشدار اولیه زمین لرزه که چند ثانیه قبل از وقوع زمین لرزه مورد توجه است، گفت: امروزه دانشمندان علوم زمین لرزه صراحتاً بر این نکته تأکید دارند که پیش بینی زمین لرزه به این معنا که بزرگا و مکان آن مشخص شود با دانش فعلی بشر امکان پذیر نیست ولی سیستم های هشدار و پاسخ سریع زمین لرزه می توانند در کاهش خسارات جانی و مالی زمین لرزه بسیار سودمند باشند.

تلفن های همراه هوشمند به حسگرهای GPS مجهز هستند که مکان دقیق حضور فرد را با ضریب خطای تنها چند متر نشان می دهد.
چند نوع سیستم های هشدار زلزله داریم؟
وی با اشاره به نصب بودن سیستم های هشدار زلزله مشابه در استانبول ترکیه، در مکزیکو سیتی، کالیفرنیا و هند در مورد عملکرد این نوع سامانه ها توضیح داد: در بحث سیستم های هشدار و پاسخ زمین لرزه ما با 3 سامانه اصلی روبرو هستیم. در حالت نخست چند ثانیه قبل از زمین لرزه مورد توجه است که سامانه های هشدار اولیه زمین لرزه (Earthquake Early Warning System) نقش اساسی را در این مواقع ایفا می کند. زمان هشدار در این حالت از صفر تا حد اکثر 90 ثانیه است. این سامانه طبق ثبت اولین رسید موج p توسط تعدادی از دستگاه شتابنگار و با علم به اینکه بین رسید امواج p و امواج مخرب تر s فاصله زمانی وجود دارد عمل می کنند. عملکرد ناشی از هشدار این سامانه می تواند به تخلیه ساختمان ها (البته تعداد کمی از مردم می توانند در مدت 30 ثانیه ساختمان را تخلیه کنند) و توقف عملکرد شریان های حیاتی و مترو منجر شود.
فرزانگان در مورد نوع دیگری از سیستم هاش هشدار زلزله افزود: حالت دومی در بحث سیستم هشدار و پاسخ زمین لرزه وجود دارد که بر اساس «حین زمین لرزه» مورد توجه است. در این حالت سامانه های اعلان خطر لرزه ای (Seismic Alarm System) اعلان خطر یا زنگ خطر این سیستم لرزه ای می تواند هشدار یا سیگنال لازم برای قطع شریان های حیاتی داخل سیستم های مسکونی مانند گاز و آسانسور ها، سیستم های توزیع برق در داخل شهرها را تامین کند.

رییس شبکه شتابنگاری زلزله ایران در تشریح نوع دیگر سیستم های هشدار دهنده گفت: یک حالت سومی نیز تحت عنوان «بلافاصله پس از زمین لرزه» هست که سامانه پاسخ سریع زمین لرزه (Earthquake Rapid Response System) در این حالت اطلاعات به دست آمده در این سامانه چند ثانیه پس از رویداد زمین لرزه منجر به تهیه نقشه های خسارت طبق مقادیر شدت طیفی (spectrum intensity) می شوند. این نقشه ها مناطق آسیب دیده را مشخص و کمک فراوانی به امداد گران برای رسیدن به مناطق با خسارات بالا می کند.

زلزله

وی با بیان اینکه کاربرد های اصلی این سامانه در مناطق شهری، قطارهای سریع السیر، سامانه های توزیع گاز و سایر شریان های حیاتی و مراکز مهم اقتصادی است، گفت: سامانه هشدار سریع زمین لرزه پیچیده تر از سایر سامانه هاست. این سامانه نیاز به دستگاه های شتابنگار دارد که بتوانند به صورت بر خط (on line) مقادیر بیشینه شتاب و شدت های طیفی را در نزدیکی چشمه زمین لرزه مهیا کند و ارتباط مستمری بین ایستگاه های لرزه ای و مرکز پردازش داده ها برقرار باشد.
فرزانگان افزود: البته سامانه هشدار سریع زمین لرزه می تواند به عنوان سامانه اعلان خطر و پاسخ زمین لرزه نیز عمل کند در صورتی که تعدادی از دستگاه های شتابنگار در ساختمان های مهم و به طور یکنواخت در مناطق شهری نصب شوند. برای نمونه این چنین سیستمی باید شامل تعدادی از ایستگاه های لرزه ای در مناطق نزدیک به چشمه های لرزه زا باشد.
این کارشناس زلزله نگاری با بیان اینکه سامانه پاسخ سریع زمین لرزه نیاز به تعداد زیادی دستگاه شتابنگار دارد که این دستگاه ها به صورت یکنواخت در مناطق شهری نصب می شوند، تصریح کرد: ایستگاه های شتابنگاری می توانند مجهز به سیستم های ارتباطی موبایل باشند تا بلافاصله پس از زمین لرزه از طریق ارسال پیام کوتاه، اطلاعات لازم را به مرکز کنترل ارسال کنند. پیام ارسالی می تواند شامل اطلاعاتی نظیر بیشینه شتاب ثبت شده، مقادیر شتاب طیفی و... باشد که اساس تهیه نقشه های خسارت و آسیب است.
وی اضافه کرد: سیستم های هشدار سریع و اعلان خطر بیشتر برای قطع شریان های حیاتی و آسیب پذیر به کار برده می شود و هدف آنها تقریباً یکی است و سامانه های پاسخ سریع معمولاً برای مناطق بزرگ شهری و صنعتی جایی که مدیریت بحران اهمیت بسیاری دارد کاربرد دارند.

محسن جندقی
بخش دانش تبیان


منابع : دانا و مهر