رابطه افزایش دارایی بانک ها و پول الکترونیکی (2)

با ورود پول الکترونیکی به جای اسکناس، پول نقدی که در دست مردم برای معاملات نگهداری می شد کاهش یافته و به همان اندازه ذخیره در سیستم بانکی افزایش می یابد. حال بانک مورد نظر می تواند آن سرمایه را نزد خود نگه داشته و در سیستم خود استفاده کند و یا آن که آن را به بانک مرکزی منتقل کرده و ذخایر خود را در آنجا افزایش دهد.

در صورتی که بانک ها ملزم به نگهداری ذخایر قانونی خود باشند می بایست به گسترش میزان وام تعلق داده شده به افراد و سپرده ها بپردازند و مجددا نقدینگی را به از طریق کاهش دادن و تغییر در وضعیت ذخایر بانک دریافت کننده عملیات تبدیل به پول الکترونیک را انجام دهند.
با توجه به محاسبات انجام شده توسط اقتصاددانان نشان دهنده آن است که اگ میزان پولی که به صورت نقد در اختیار مردم باشد بانک مرکزی در صورتی که بخواهد تغییری در حجم پول و یا تبدیل آن به پول الکترونیک انجام دهد می بایست تغییر وسیعی در حجم پولی و سیاست کاری خود اعمال کند. با بیان موارد بالا می توان گفت بانک مرکزی تنها زمانی می تواند کنترل بازار ارز را در دست داشته باشد که نقدینگی بخش بزرگی را تشکیل ندهد.

از دیگر مزایای پول الکترونیک می توان به کاهش هزینه چاپ ارز اشاره داشت. چاپ اسکناس در صورتی انجام می گیرد که اسکناس ها از بین رفته و فرسوده باشند و از طرفی بخواهند اسکناس جدیدی را تولید کنند که هر ساله میلیون ها تومان صرف چاپ و پخش اسکناس های جدید می شود.

با توجه به تحقیقات صورت گرفته، استفاده از دستگاه های خودپرداز و یا به عبارتی پول الکترونیک به مقدار زیادی نگهداری اسکناس نزد افراد را پایین آورده و افراد از روش های غیر نقدی استفاده می کنند. همچنین برخی معتقدند در صورتی که استفاده از پول الکترونیکی رواج یابد، بانک مرکزی می تواند کنترل با ثباتی را برای حجم نقدینگی موجود اعمال کرده و به این ترتیب میزان نوسانات پولی کاهش یافته و سیاست های اعمال شده از سوی بانک مرکزی اثربخشی بالاتری خواهد داشت.

توجه به این نکته ضروری است که کنترل بر نقدینگی و داشتن استقلال دارای معانی متفاوتی بوده و زمانی که بانک بتواند توانایی این را داشته باشد که بتواند حجم پول را کنترل کند، کنترل بر نقدینگی می گویند اما زمانی که بانک مرکزی بتواند بر روی قیمت ها و حتی تولیدها اثر مثبتی داشته باشد را استقلال مالی می گویند.

استفاده از پول الکترونیکی انجام مبادلات را نیز آسان کرده و افراد می توانند به سرعت حجم بالایی از دارایی یک حساب را به حسابی دیگر منتقل کنند. برخی عقیده دارند که امنیت در پول الکترونیکی بالاتر بوده و نیازی به حمل پول با حجم بالا وجود ندارد.
افزایش میزان ارز در ذخایر بانک مرکزی موجب می شود تا بانک بتواند شیوه های مختلفی برای عرضه را در اختیار گرفته و میزان نرخ ذخیره شده در بانک ها را افزایش دهد و این موضوع باعث می شود تا حجم بیشتری برای ارایه ارز به صورت الکترونیکی در نظر گرفته شود.

جایگزینی پول الکترونیکی به جای سایر پرداخت ها سبب شده تا تمایل افراد برای در گردش قرار دادن دارایی خود در چرخه بانکی چه به صورت بلند مدت و چه کوتاه مدت افزایش یابد. در حال حاضر پول الکترونیکی تقاضا برای پول متعارف را کاهش داده است.
اگر چه رشد اقتصاد یک کشور با حجم نقدینگی آن ارتباط مستقیم دارد اما تولید ناخالصی داخلی می تواند بر حجم ارز و سکه تاثیرگذار باشد و حتی تورم را نیز در پی داشته باشد که خود این موضوع نیز بر میزان تقاضای اسکناس تاثیرگذار است. این مسئله نیز در قالب دو دیدگاه بیان می شود. اول آن که پول تنها نقش واسط را در مبادلات ایفا می کند و با افزایش تورم افراد پول بیشتری را برای انجام خریدهای خود نیاز دارند.

در دیدگاه دوم هزینه نگهداری پول را به عنوان تورم تلقی می کنند از این رو افراد سرمایه را کمتر در قالب پول ذخیره کرده و با آن کالاهای دیگری خریداری کرده و نگه می دارند چرا که تورم را به عنوان مالیاتی برای نگهداری پول نقد می دانند و افراد کالایی را خریداری کرده و با بالا رفتن تورم قیمت کالای مورد نظر نیز افزایش می باید.

در ایران پول الکترونیک و یا استفاده از کارت های بانکی بیشتر به منظور دریافت وجه بوده و منجر به استفاده از اسکناس در گردش است. یکی از دلایل این امر پایین بودن نرخ سود سپرده های افراد است به خصوص حساب هایی که از طریق دستگاه های خودپرداز قابل برداشت هستند. حال هر اندازه میزان سود حساب ها بیشتر شود افراد ترغیب می شوند تا پول خود را به حساب ها منتقل کنند تا سود بیشتری را دریافت کنند.

موضوع دیگری که بر ذخیره پول توسط افراد در سپرده ها تاثیر گذار خواهد بود، تبدیل پول به دارایی های مالی است. به این صورت که اگر افراد با داشتن دارایی های مالی به جز پول در قالب کالا و ... سود بیشتری را ببرند، تقاضا برای نگهداری اسکناس کمتر خواهد شد.
در نظر گرفتن عوامل مختلف همچون میزان تقاضای افراد برای دریافت اسکناس و تبدیل آن به دارایی های مالی، نرخ بهره و ... می تواند بر روی پول الکترونیکی تاثیرگذار باشد.

   

تهیه: سید خاموشی
بخش آموزش مجازی تبیان