توصیه‌هایی برای تربیت فرزندی منضبط
بشقاب خوراکی‌هایش چپه شده و فرش را کثیف کرده است. اسباب‌بازی‌ها وسط اتاق رها شده است. چند کاغذ مچاله شده و در گوشه‌ای از اتاق، روی زمین افتاده است. چند دفتر و جعبه مداد رنگی زیر میزتحریرش افتاده و اعصاب پدر و مادرش از این همه بی‌نظمی فرزندشان خرد شده است.
اگر به‌تازگی پدر و مادر شده‌اید یا سن فرزندتان به جوانی نرسیده است و از بی‌نظمی‌هایش گلایه دارید، ادامه این مطلب به شما کمک می‌کند تا فرزندتان را منضبط‌تر بار آورید. علیرضا عبدی، کارشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خراسان، توصیه‌هایی برای منضبط کردن فرزندان بر حسب سنشان دارد که در ادامه می‌خوانید.
از ابتدای زندگی تا 2 سالگی
نوزادان و نوپایان به‌طور طبیعی کنجکاو هستند و انتظار منظم بودن از آن‌ها در این سن، کمی آرمان‌گرایانه به نظر می‌رسد. بااین‌حال، عاقلانه این است که فقط چیزهای خطرناکی که او را به استفاده کردن وسوسه می‌کند، از جلوی چشم او دور کنید و تلاش کنید در این زمینه، الگوی خوبی برای او باشید.
فراموش نکنید که کودکان با تماشا کردن بزرگ‌سالان به‌خصوص والدینشان، رفتارهای درست را یاد می‌گیرند. سعی کنید که رفتار خودتان به سرمشقی برای کودک تبدیل شود. منظم و مرتب بودن وسایل خودتان در خانه، بسیار بیشتر از دستور دادن به کودک به جمع‌کردن اسباب‌بازی‌هایش، او را تشویق می‌کند تا اسباب‌بازی‌هایش را در اتاق پخش نکند و به نظم اهمیت بدهد.
از 3 تا 5 سالگی
هنگامی‌که کودک شما بزرگ‌تر می‌شود و می‌تواند ارتباط میان رفتارهایش و پیامدهای آن‌ها را درک کند، آموزش دادن قواعد خانه و تمرین منظم شدن را به او شروع کنید. پیش‌ازاین که کودک را برای انجام رفتارهای اشتباه تنبیه کنید، به او توضیح دهید که از او چه انتظاری دارید.
اگر چه در برخی موارد برای والدین راحت‌تر است که رفتارهای نامناسب گاه‌گاهی کودک را نادیده بگیرند، اما چنین برخوردی، آموزش انضباط به کودک را مختل می‌کند. در این سن می‌توانید از روش تنها گذاشتن به‌عنوان یک روش تنبیهی استفاده کنید؛ برای مثال، به کودکی که اتاقش را به‌هم می‌ریزد، باید بگویید رفتارش غیرقابل‌قبول است و او را به محلی مخصوص برای تنها گذاشتن ببرید. او را برای یک یا دو دقیقه به حال خود رها کنید و توجه داشته باشید که تنها گذاشتن کودک، بیشتر از این مدت بی‌اثر است.
نکته مهم این است که از هر نوع تنبیه جسمی کودک در هر سنی خودداری کنید؛ به‌خصوص نوزادان و نوپایان نمی‌توانند رابطه‌ای میان رفتارشان و تنبیه جسمی برقرار کنند. آن‌ها تنها درد تنبیه جسمی را احساس خواهند کرد. از 9 تا 12 سالگی
حفظ تداوم و ثبات در آموزش انضباط به کودک، بسیار مهم است و والدین باید با اتفاق‌نظر تصمیم بگیرند که چه قواعدی را در خانه به اجرا بگذارند. والدین درعین‌حال که برای کودک روشن می‌کنند که چه رفتارهایی به تنبیه خواهد انجامید، نباید پاداش دادن را نیز فراموش کنند.
انضباط فقط با تنبیه کردن به دست نمی‌آید، بلکه تقدیر از رفتار خوب کودک هم در ایجاد آن موثر است، برای مثال، گفتن این جمله به کودک «آفرین که اسباب‌بازی‌هایت را خودت جمع کردی» موثرتر از تنبیه کردن او خواهد بود.
از 6 تا 8 سالگی
تنها گذاشتن و تعیین کردن تنبیه‌های منطقی و غیر جسمی، برای مثال محروم کردن فرزند از یک وسیله موردعلاقه‌اش، برای این گروه سنی موثر است.
فرزندتان باید باور داشته باشد که شما به حرفی که می‌زنید، عمل می‌کنید. البته می‌توانید گاهی به فرزندتان فرصت دیگری برای اصلاح رفتارش بدهید یا تا حد معینی خطاهای او را بپذیرید، اما در بیشتر موارد باید به آنچه می‌گویید، عمل کنید.
فرزندان در این گروه سنی را می‌توان با واکنش دادن در برابر رفتارهایشان، منضبط کرد. با بزرگ‌تر شدن فرزند و تقاضای او برای مستقل‌تر شدن و مسئولیت‌پذیری، آموزش دادن به فرزند درباره پیامدهای رفتارهایش، روشی موثر و مناسب برای منضبط کردن او است؛ برای مثال، اگر فرزند کلاس پنجمی شما، تکلیف‌های مدرسه‌اش را پیش از خواب انجام نداده است، به نظر شما آیا باید او را مجبور کرد تا بیدار بماند و تکالیفش را انجام دهد؟
پاسخ شما بهتر است منفی باشد، چراکه به‌این‌ترتیب، فرصت آموختن یک درس مهم زندگی به فرزندتان را از دست خواهید داد. اگر بچه‌تان تکلیف مدرسه‌اش را انجام نداده است، بهتر است روز بعد به مدرسه برود و پیامد این کار را که نوعی بی‌انضباطی است، خودش تحمل کند. طبیعی است که والدین بخواهند بچه‌شان را از اشتباهی که مرتکب شده است، نجات دهند، اما برای آینده فرزند بهتر است که گاهی بگذارید او شکست بخورد.
به‌این‌ترتیب، فرزندتان متوجه خواهد شد که رفتار نامناسبش چه پیامدهایی برای او خواهد داشت و احتمالاً دوباره این اشتباهات را مرتکب نخواهد شد. البته اگر می‌بینید فرزندتان از پیامدهای منفی رفتارهایش درس نمی‌گیرد، باید به او برای اصلاح رفتارهایش کمک کنید.
از 13 سالگی و بالاتر
تا این سن، باید پایه‌های تربیتی فرزندتان را پی‌ریزی کرده باشید. در این سن، نوجوانتان می‌داند که از او چه انتظاری دارید و وقتی از مجازات رفتار بد صحبت می‌کنید، منظورتان چیست. تلاشتان را برای رعایت نظم توسط نوجوانتان کم کنید، چراکه اهمیت انضباط برای نوجوانان به اندازه کودکان کم‌سن‌تر مهم است.
همان‌طور که برای یک کودک 4 ساله، باید زمان خواب را معین و آن را اعمال کرد، برای نوجوانتان نیز باید حدودی را معین کنید. برای نوجوانتان قواعدی را درباره تکالیف مدرسه، دیدار دوستان و ساعتی که باید به خانه بازگردد تعیین کنید و با او از پیش درباره آن‌ها صحبت کنید تا مطمئن شوید که سوءتفاهمی وجود ندارد.
نوجوانتان ممکن است گاهی از این قواعد شکایت کند، اما درعین‌حال درخواهد یافت که شما کنترل اوضاع را به دست دارید. هنگامی‌که نوجوانتان قاعده‌ای را زیر پا می‌گذارد، ممکن است بهترین مقابله، محروم کردن نوجوان از امتیازات باشد، اما درعین‌حال باید با او صحبت کنید تا دریابید چرا او این قاعده را رعایت نکرده است.
توجه داشته باشید که باید تا حدی کنترل کارها را به نوجوانتان بسپارید. با این کار، نه‌تنها درگیر مبارزه با او نخواهید شد، بلکه باعث خواهید شد که نوجوان به تصمیماتی که شما باید بگیرید، احترام بگذارد. برای مثال، به نوجوان در سنین پایین‌تر می‌توانید اجازه دهید درباره دکوراسیون اتاقش تصمیم بگیرد. در نوجوانان و در سنین بالاتر می‌توانید حوزه استقلال فرزندتان را گسترده‌تر کنید و برای مثال درباره زمان خوابیدن او انعطاف‌پذیرتر باشید.
