راه حلی برای زمینخواری ...
در سالهای اخیر به علت بروز مشکلهای مختلف زیست محیطی در شهرهای بزرگ و به خصوص کلان شهرها (همچون آلودگیهای هوا و صوتی، ترافیک، مشکلهای اجتماعی، هزینههای بالای زندگی و...)، انگیزهی مهاجرت در بین شهروندان افزایش یافته است. این مهاجرت هم به صورت مهاجرت معکوس (در ارتباط با شهروندانی که در سالهای قبل، از زادگاه خود جهت دستیابی به موقعیت زندگی مناسبتر به شهر مهاجرت نمودهاند) و هم به صورت مهاجرت عادی (درخصوص شهروندانی که از زندگی در این گونه شهرها به ستوه آمدهاند)، انجام میپذیرد.برای افرادی که مهاجرت معکوس مینمایند به علت وجود بستر لازم در زادگاه خود (به عنوان مثال خانه پدری و یا سهولت خرید زمین و یا مسکن به علت وجود سابقهی خانوادگی و خویشاوندی)، شرایط راحت تر میباشد.ولی مهاجرین عادی برای انتخاب مکان جدید باید تلاش بیش تری انجام دهند. ضمن اینکه در صورت دستیابی به مکان مناسب جهت اسکان، با عدم پذیرش اجتماعی از سوی ساکنان محلی مواجه خواهند شد.
به هر حال در شرایط کنونی، پرداختن به این موضوع بسیار حایز اهمیت میباشد و برنامه ریزی به منظور ایجاد بستری مناسب برای پذیرش مهاجرین شهری امری است محتوم. در این راستا روستاها به علت دارا بودن شرایط طبیعی و محیطی مناسب، بیشترین جاذبه را برای جذب مهاجرین دارند و بعد از آن مناطق ییلاقی و خوش آب و هوا. در حال حاضر اغلب سکونتگاههای واقع در حریم و نزدیک شهرهای بزرگ و کلان شهرها مواجه با هجوم شهروندان برای گذراندن اوقات فراغت و یا سکونت موقت و یا دائم، میباشند. روند تبدیل اراضی زراعی به باغ و باغها به باغ-ویلا و همچنین اراضی زراعی و باغی به مسکونی، از جمله مشکلهایی است که امروزه جامعهی روستایی با آن مواجه است. ضمن این که تعرض به اراضی ملی در مناطق خوش آب و هوا و تبدیل آنها به باغ-ویلا مشکل دیگری است که در سالهای اخیر مسئولین کشور را درگیر خود کرده است.
به منظور حل این مشکل، در سال 1388 طرحی تحت عنوان "امکان سنجی و مکان یابی اراضی مستعد برای احداث باغستانها" توسط هیئت دولت تصویب شد و مجری این طرح بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تعیین گردید.
الف) تعریف باغستان
باغستان مجموعهای است پیوسته و سرسبز از باغهای متنوع و خانههایی در میان آنها برای اقامت، تفرج، گذران اوقات فراغت و نیز استفاده در زمان وقوع حوادث غیر مترقبه که با تبدیل اراضی به باغ و تثبیت و پایداری عرصههای مستعد، ایجاد میگردد.
ب) اهداف طرح باغستان
1- پاسخ به نیازهای فراغتی مردم و بهره مندی از مزایا و مواهب جذاب طبیعی
2- استفاده از مناطق ییلاقی و ارزشمند پیرامون شهرها و روستاها و جلوگیری از مداخله ناسازگار و به هم خوردن تعادل زیست محیطی در مناطق ذکر شده
3- بهره برداری بهینه از عرصههای مستعد ملی، دولتی و غیر دولتی و حفاظت از این عرصهها
4- جلوگیری از دست اندازی به اراضی دولتی و ساخت و سازهای بیرویه و ممانعت از تخریب اراضی پیرامون شهرها و روستاها
5- جهت دهی به گرایشات موجود در زمینهی اقامت در مناطق خوش آب و هوای پیرامون شهرها
6- برنامه ریزی در جهت احداث پارکهای اضطراری برای اسکان جمعیت در زمان وقوع حوادث غیر مترقبه
7- ایجاد منابع درآمدی در اجرای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن
ج) معیارها و ضوابط کلی طرح باغستان
1- واقع در مناطق ییلاقی و ارزشمند پیرامون شهرها
2- بهره برداری از چشم انداز طبیعی منطقه
3- انتخاب عرصههای مستعد ملی و دولتی در اولویت نخست و عرصههای غیر دولتی در اولویت بعدی
4- حداکثر فاصله از شهرها در حدود 60 کیلومتر
5- حداقل مساحت اراضی دشتی 100 هکتار و اراضی کوهستانی 20 هکتار
6- اراضی مستعد با قابلیت کاشت درختان واقع در حریم و خارج از حریم شهرها و روستاها
7- وجود منابع آب کافی و پایدار
8- وجود موقعیت مناسب از لحاظ دسترسی به راهها و شبکههای آب، برق، گاز و تلفن
9- توجه به شرایط و مسایل فرهنگی-اجتماعی منطقه و تناسب آن با ایجاد باغستان
10- امکان تامین و حفظ امنیت عمومی منطقه
11- یکپارچگی اراضی و بلامعارض بودن آن
12- سانحه خیز نبودن ( قرار نداشتن بر روی گسل و یا زمین لغزه)
13- عدم قرارگیری در توسعهی آتی سکونتگاههای شهری و روستایی
چارچوب مطالعاتی
این طرح با هوشمندی کامل و بررسی کارشناسی دقیق در شورای عالی معماری و شهرسازی تدوین گردید و چند استان کشور که با معضل کلان شهرها و یا شهرهای بزرگ مواجه بودند (همچون تهران، اصفهان، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، خوزستان و...) جهت انجام مطالعات پایه،انتخاب شدند. متاسفانه پس از سه سال مطالعات و مکانیابی اراضی مستعد، طرح به دلایل سیاسی و حقوقی توسط مسوولان مربوطه متوقف گردید و تا کنون نیز اقدامی در جهت حل مشکلها و موانع مطرح شده در این طرح بزرگ ملی، انجام نپذیرفته است. یکی از ویژگیهای مهم این طرح بسترسازی جهت هدایت شهروندان به سمت اراضی مستعد برای احداث باغ - ویلا و گذران اوقات فراغت و یا اسکان موقت و دایم است. به طوری که با اجرای این طرح، از تعرض به اراضی ملی در مناطق خوش آب و هوا جلوگیری کامل خواهد شد. ضمن این که طرح باغستان مانع تبدیل بیرویه غیرقانونی اراضی زراعی و باغی به باغ – ویلا و یا مسکونی خواهد شد. امید است نمایندگان محترم مجلس به همراه هیئت محترم دولت در بازنگری این طرح و رفع نواقص آن اقدام جدی نمایند تا مجددا مراحل مطالعاتی آن آغاز و اراضی مستعد در سطح کشور مکان یابی گردند. بدیهی است با اجرای این طرح بخش مهمی از مشکل زمین خواری و تغییر کاربری غیر قانونی اراضی ملی و خصوصی برطرف خواهد شد.