ماجرای رواج قرآن عثمان طه در ایران و جهان اسلام
سال‌هاست با وجود خوشنویسان متبحر ایرانی که به خوبی قرآن کریم را نگارش کرده و می کنند، این سوال مطرح است که چرا به قرآن «عثمان طه» خوشنویس معروف سوری بیشتر اهمیت داده می‌شود.
در ابتدا با زندگینامه عثمان طه بیشتر آشنا می شویم:
ابو مروان عثمان بن عبده بن حسین بن طه، خوشنویس عرب زبانی است که به واسطه نگارش “مصحف مدینه” شهرت یافته است، مصحفی که موسسه چاپ مصحف شریف ملک فهد آن را منتشر کرد.
وی در روستای شهر حلب در سوریه به سال ۱۹۳۴میلادی چشم به دنیا گشود. متاهل و دارای هفت فرزند است. پدرش، شیخ “عبده حسین طه” امام جماعت، سخنران مسجد و استاد خوشنویسان سوریه است.
عثمان طه در رشته شریعت اسلامی در مقطع کارشناسی فارغ التحصیل شد و زبان عربی، نقاشی و هنرهای اسلامی را فرا گرفت.
وی از خوشنویس بزرگ جهان اسلام استاد حامد العامدی در سال ۱۹۷۳ میلادی اجازه خوشنویسی دریافت کرد و در خطاطی در محضر تنی چند از خوشنویسان همچون محمد علی المولوی، ابراهیم الرفاعی در شهر حلب، محمد بدوی الدیرانی در دمشق و هاشم البغدادی زانوی تلمذ نهاد.
او می گوید:
هرگاه به آیاتی بر می خورم که کافران، ستمگران، منافقان و مقصران در عبودیت خداوند را، انذار می دهد، سینه ام تنگ می شود و حالتی از خوف و ترس بر من چیره می شود که در اغلب اوقات خودم را از یاد می برم و نفسم بند می آید و عرق می کنم حتی اگر، فصل زمستان باشد.
عثمان طه همچنین عضو کمیته داوری مسابقه بین المللی خوشنویسی است که از سوی سازمان جهان اسلام برگزار می شود.
او در سال ۱۳۷۰ میلادی برای وزارت اوقاف سوریه، نخستین مصحف را کتابت کرد. و در سال ۱۳۸۸ میلادی به کشور عربستان سعودی رفت و به عنوان خطاط برگزیده موسسه چاپ قرآن ملک فهد و کاتب مصحف های مدینة النبی ، قرآنی را نگاشت که وجه مشخصه اش اتمام آیه در انتهای صفحه بود.
اولین خوشنویس قرآن به سبک توافقی آن گروه 9 نفره شیخ «خلف الحسینی» بود. مصحفی که وی نگارش کرد، تمام خصوصیات قرآن «عثمان طه» را دارد یعنی از نظر کتابت، علامتگذاری، تعداد سطرهای موجود در یک صفحه، ختم صفحه به آیه و رعایت قواعد علم قرائت، پیش از اینکه عثمان طه بخواهد نوآوری در این زمینه به خرج دهد، خلف الحسینی این کارها را انجام داده بود
چرا به قرآن «عثمان طه» خوشنویس معروف سوری بیشتر اهمیت داده می شود؟
تاکنون پاسخ های مختلفی از جمله رایگان بودن دسترسی ناشران به آن برای چاپ قرآن، به این سوال داده شده است و در چنین شرایطی بدیهی است که ناشران با روی آوردن به خطی که نیاز نیست هزینه‌ای بابت استفاده از آن بپردازند، ناخواسته به رواج این نوع از کتابت قرآن کریم در کشوری که خود غنی از خوشنویسان متبحر است، دامن می زنند.
اما در این میان یکی دیگر از مسائل مطرح درباره این قرآن، ویژگی هایی است انحصاری که گفته می شود در خط عثمان طه استفاده شده است؛ هر چند که با وجود تمام این ویژگی‌ها خواندن این قرآن به علت استفاده از الف کوتاه به جای الف بلند در آن برای فارسی زبانان چندان آسان هم نیست.
اما به مدد اهتمام حکومت عربستان سعودی در رواج این نوع نگارش از قرآن، رایگان بودن دسترسی به آن و تبلیغاتی که درباره سادگی این خط می شود، قرآن کتابت شده توسط عثمان طه تبدیل به قرآنی مشهور در جهان اسلام شده است.
بررسی تاریخی روش کتابت قرآن کریم از صدر اسلام تاکنون
قرآن تا قرن سوم هجری با خط کوفی نوشته می‌شد. پس از قرن سوم این روند متحول و قرآن ها به خطوط نسخ، نسخ ریحان و نسخ محقق و اغلب به شیوه رسم‌الاملاء (استفاده از الف بلند در کلمه‌ای مانند عالمین) و در کنارش به شیوه رسم المصحف (نوشتن همین کلمه به صورت علمین) نوشته می شد؛ تا اینکه در سال 1337 هجری قمری، گروهی 9 نفره در مصر تشکیل شد تا در رابطه با شیوه‌ای واحد در نگارش قرآن کریم با هم به توافق برسند.
تا قبل از توافق صورت گرفته در این گروه 9 نفره، قرآن کریم به هر دو شیوه مذکور نوشته می‌شد. اکثر قرآن های نگارش شده بین قرن سوم تا سال 1337 هجری قمری به شیوه رسم الاملاء نگارش شده است.
هرگاه به آیاتی بر می خورم که کافران، ستمگران، منافقان و مقصران در عبودیت خداوند را، انذار می دهد، سینه ام تنگ می شود و حالتی از خوف و ترس بر من چیره می شود که در اغلب اوقات خودم را از یاد می برم و نفسم بند می آید و عرق می کنم حتی اگر، فصل زمستان باشد
اولین قرآن چاپ شده در پی توافق 9 استاد مصری
اولین قرآنی که بعد از توافق در این گروه 9 نفره چاپ شد، در چاپخانه‌ای به نام «امیری» حروف چینی و بعدها هم این قرآن به نام «قرآن امیری» مصر معروف و شناخته شد.
مصحفی با خصوصیات مصحف عثمان طه
اولین خوشنویس قرآن به سبک توافقی آن گروه 9 نفره شیخ «خلف الحسینی» بود.
مصحفی که وی نگارش کرد، تمام خصوصیات قرآن «عثمان طه» را دارد یعنی از نظر کتابت، علامتگذاری، تعداد سطرهای موجود در یک صفحه، ختم صفحه به آیه و رعایت قواعد علم قرائت، پیش از اینکه عثمان طه بخواهد نوآوری در این زمینه به خرج دهد، خلف الحسینی این کارها را انجام داده بود.
حوی در زمان ملک فواد اول در مصر این قرآن را نوشته است و در سال 1337 یعنی 97 سال پیش، قرآن او به چاپ رسید در صورتی که عثمان طه در سال 1405 هجری قرآنش را نگاشت و پس از چاپ توسط دولت سعودی در تیراژهای بالا، به سراسر جهان اسلام ارسال شد.
«علی طه» برادر شیعه «عثمان طه» نیز قرآنی نوشته که برخلاف شیوه برادرش در آن از الف های بلند استفاده شده و قواعد علم قرائت نیز مانند شیوه عثمان طه در آن لحاظ نشده است.
اکنون در ایران قرآن ها با استفاده از هر دو شیوه چاپ می شود، یعنی هم قرآن هایی داریم که به شیوه رسم الاملاء به چاپ می رسد و هم قرآن هایی داریم که شیوه نگارش آنها رسم المصحف و استفاده از الف کوتاه است.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش قرآن تبیان
منابع:
خبرگزاری تسنیم
فردا نیوز
خبرگزاری ایکنا
مطالب مرتبط:
اشتباهات قرآن عثمان طه (قسمت اول)
