امان از همسر بی‌مسئولیت!
«بی‌مسئولیتی»، از خصایص ناپسند شخصیتی است که در وجود تعدادی از افراد نهادینه شده است و متأسفانه در روابط صمیمانه و عاطفی نظیر ارتباط با همسر نیز خود را به شکلی پررنگ نشان می‌دهد.
این دسته از افراد، عموماً خصلت «بی‌مسئولیتی» را از محیط خانواده و در ارتباط مستقیم با آموزش‌های پدر و مادر کسب کرده‌اند و یا در برهه‌ای از زندگی خود، از طریق ارتباط با افراد بی‌مسئولیت به این نتیجه رسیده‌اند که چنانچه در مقابل امور مختلف زندگی بی‌مسئولیت باشند، پاداش بهتری دریافت خواهند کرد و زندگی راحت‌تر با دغدغه کمتر را سپری خواهند کرد.
از آنجا که اطرافیان، به‌مرور زمان، فرد بی‌مسئولیت را با تمام اهمال‌کاری‌هایش می‌پذیرند و دیگر از او انتظار برآوردن خواسته‌ها و نیازهایشان را ندارند، خصیصه بی‌مسئولیتی در وجود فرد بی‌مسئولیت تشدید می‌شود و در نتیجه فرد بی‌مسئولیت در دنیای امنی که برای خود می‌سازد، احساس رضایتمندی می‌کند و پاداش می‌گیرد، زیرا هیچ‌کسی از او توقعی برای انجام امور ندارد و او می‌تواند با فراغ خاطر به نیازها و خواسته‌های مورد علاقه خویش رسیدگی کند.
از این‌رو، فرد بی‌مسئولیت، رفته‌رفته، به خصلت‌هایی نظیر «خودخواهی»، «متوقع بودن» و همچنین «لجبازی» و «منفعت‌طلبی» در جهت تحقق خواسته‌های شخصی‌اش نیز آلوده می‌شود. بسیاری از زوجین، ناآگاهانه و ناخواسته بر مشکل بی‌مسئولیتی همسرشان دامن می‌زنند و آن را تقویت می‌کنند.
4 موضع‌گیری صحیح و غلط در مواجهه با فرد بی‌مسئولیت
1 – برخی افراد، «بی‌مسئولیتی» همسرشان را می‌پذیرند و تلاش می‌کنند تا خودشان آن را جبران کنند (رویکرد غلط).
2 – برخی افراد، «بی‌مسئولیتی» طرف مقابل را نمی‌پذیرند، اما تلاش می‌کنند تا نقاط ضعف خود را که به تشدید حس بی‌مسئولیتی در همسرشان منجر شده، شناسایی و با اصلاح این نقاط ضعف، به‌طور غیرمستقیم، همسر را دعوت به پذیرش مسئولیت در ابعاد مختلف زندگی مشترک کنند (رویکرد صحیح).
3 – برخی افراد، «بی‌مسئولیتی» طرف مقابل را نمی‌پذیرند، اما معتقدند به‌جای اصلاح خودشان، صرفاً باید به دنبال راه‌حلی باشند که همسر بی‌مسئولیت را اصلاح کنند! این دسته از افراد، پیوسته فرد بی‌مسئولیت را تحقیر می‌کنند و با استفاده از حربه بی‌توجهی و بی‌احترامی به او، درصدد تنبیه و تأدیب وی و حصول خواسته‌های بجا یا نابجای خود حرکت می‌کنند (رویکرد غلط).
4 – برخی از افراد، در زندگی با همسر بی‌مسئولیت، به جدایی قطعی می‌اندیشند (رویکرد غلط).
راهکار منطقی: شما در برخورد با همسر بی‌مسئولیت نباید به دنبال تغییر او باشید، بلکه باید این سوال بزرگ را از خود بپرسید که من چه تغییری بکنم تا او تغییر کند؟
** راهکارهایی برای مواجهه با بی‌مسئولیتی همسر
* مقابله به‌مثل نکنید:
اگر با همسرتان قطع رابطه کرده‌اید، ابتدا از در آشتی کردن با وی وارد شوید و ارتباطتان را از سر بگیرید؛ زیرا انجام راهکارهایی که در ادامه ارائه می‌شود، بدون حضور همسرتان میسر نیست. عده‌ای از افراد، لجبازی همسر را با لجبازی پاسخ می‌دهند. بدانید کسی که لجبازی می‌کند، معمولاً خودش می‌داند که حق با او نیست، اما هیچ‌وقت نمی‌خواهد این را به زبان بیاورد.
تجربه عموم روان‌شناسان نشان می‌دهد روابط افرادی که در زندگی مشترک دست به مقابله به‌مثل می‌زنند، روزبه‌روز بدتر و بدتر می‌شود، تا آنجا که بازگشت به عقب، تقریباً غیرممکن خواهد شد. انسان‌ها هرگز در فضای تحقیر، سرزنش و لجبازی، تغییری حاصل نمی‌کنند.
* خانواده‌تان را به قطع فرآیند حمایتگری دعوت کنید:
متأسفانه دسته‌ای از افراد برای حل هر مشکلی، همیشه اولین داوطلب هستند و فرصت همکاری و ایفای نقش را از همسر خود می‌گیرند؛ زیرا معتقدند وقتی‌که با شخصی غیرقابل اتکا درگیر هستند، ناگزیرند تا نقش «والد» را برای او ایفا کنند.
بسیاری از خانواده‌ها بدون شناخت خصلت‌های فرد بی‌مسئولیت، به‌سرعت وارد عمل می‌شوند و برای حمایت از فرزند خود در مقابل فرد بی‌مسئولیت، اقدام به حمایت‌های مالی و اقتصادی فراوان می‌کنند. حمایت «والدانه» از فرد بی‌مسئولیت، به چرخه بی‌مسئولیتی او دامن خواهد زد و درنهایت، شما حس فریب‌خوردگی و عصبانیت را تجربه خواهید کرد.
* مصرانه از او انجام وظایفش را تقاضا کنید:
شما درباره مسئولیت‌پذیرتر کردن همسرتان چقدر تلاش کرده‌اید؟ همسرتان نسبت به قبل چقدر تغییر کرده است؟ مسئولیت‌پذیرتر شده یا برعکس؟ شاید انجام راهکارهای گفته‌شده، در ابتدا سخت و زمان‌بر به نظر برسد، اما مطمئناً نتیجه‌اش بهتر از روشی است که خودتان تاکنون از آن استفاده می‌کردید.
برای تقویت صفت مسئولیت‌پذیری در هر فردی، باید اهداف را کوچک و قابل‌دسترسی انتخاب کنید. برای مثال، اگر فرد بی‌مسئولیت، شوهر شماست و بی‌مسئولیتی او بیشتر در کسب درآمد و تأمین نیازهای مادی خانواده است، باید در گام اول، از او خریدهای ارزان‌قیمت و درعین‌حال ضروری را تقاضا کنید.
صبور باشید و فقط روی تقاضایتان محترمانه و بدون پرخاشگری پافشاری کنید. شاید 100 درصد تقاضای شما برآورده نشود، اما مطمئن باشید 50 درصد آن اجابت خواهد شد و این یعنی موفقیت اولیه در برابر فرد بی‌مسئولیت.
* همسرتان را با عواقب بی‌مسئولیتی آشنا کنید:
استفاده از عباراتی نظیر «تو اصلاً مسئولیت‌پذیر نیستی»، گرهی از مشکلات شما باز نمی‌کند، بلکه کاربرد مکرر همین عبارات باعث می‌شود همسرتان بیشتر در این نقش فرو رود و واقعاً قبول کند که بی‌مسئولیت است.
در بسیاری از موارد و در شروع کار، مطمئناً همسرتان به همان میزانی که شما (به‌عنوان‌مثال) انتظار خرید داشته‌اید، هزینه نمی‌کند. مثلاً شما فهرستی از 5 نیاز ضروری منزل را به او داده‌اید، اما او در میان این 5 نیاز، برخی از اقلام را خریده است و مثلاً برنج نخریده است. در اینجا شما برنج را از وعده غذایی خود حذف کنید و یک غذای ساده بپزید. زمانی که او می‌پرسد: «چرا برنج نپخته‌ای؟»، شما فقط پاسخ دهید: «برنجمان تمام شده است».
* از جابجایی نقش‌ها پرهیز کنید:
پدیده جابجایی نقش‌های زن و مرد در زندگی مشترک، چنانچه با ارتقای «ظرفیت روحی» زوجین همراه نباشد، به‌راحتی می‌تواند عامل ایجاد اختلاف و تنش شود.
زمانی که زن نقش شوهر بی‌مسئولیت خود را به عهده می‌گیرد و مثلاً بیرون از منزل کار می‌کند، یا زمانی که مرد نقش زن بی‌مسئولیت خود را به عهده می‌گیرد و همیشه به شستن لباس‌ها یا جارو زدن منزل مبادرت می‌ورزد، به دلیل بی‌مسئولیتی همسران خود، انجام این کارها را «کمک حمایت‌گرانه از شریک زندگی» نمی‌دانند و زوجین در این شرایط از یکدیگر طلبکار می‌شوند و انتظار دارند همسرشان هر لحظه به خاطر ایفای نقشی که خلاف جنسیت و یا طبیعتش بوده است، از او قدردانی چند برابر تصور بکند، در حالی که طرف مقابل تصور می‌کند همسر من کاری نکرده است، او فقط وظیفه‌اش را انجام داده است. در نتیجه وقتی زنی مسئولیت اصلی تأمین مالی را به عهده می‌گیرد، بدیهی است که از نظر شرایط روحی، «خستگی روانی» را تجربه کند.
ملیحه شهرستانی - کارشناس ارشد مشاوره خانواده
خراسان
