بوشهر، نبوغ شهرسازی
بوشهر و معماری‌اش شهرتی خارج از مرزهای ایران دارند. ساختار معماری بوشهر در استفاده از نسیم دریا، منحصر به فرد است.
چیدمان بناهای بافت تاریخی و ساختن گذرهای تنگ و باریک، منجر به سرعت بخشیدن نسیم دریا در کوچه پس کوچه‌های بافت بوشهر می‌شود و به این ترتیب، عابران در گرمترین فصل سال هم کمتر آزار می‌بینند. بوشهر را اسارتگاه باد می‌دانند.
شناشیل یا شناشیر یا مشربیه هم یکی دیگر از عناصر معماری بومی بوشهر است که عاملی مهم در معماری اقلیمی خانه‌های این شهر محسوب می‌شود. در عربی شناشیل به معنای «بالکن چوبی کرکره دار که جلو پنجره‌های طبقات فوقانی خانه‌ها قرار دارد» است.
شناشیل معمولاً چوبی کرکره‌ای یا میله‌ای مشرف بر حیاط یا کوچه است. تعبیه کرکره‌های شناشیل طوری است که نور و هوا را به داخل راهرو یا اتاق هدایت می‌کند. شیب کرکره از بالا به پایین است به طوری که از بالا کوچه پایین دیده می‌شود اما از پایین نمی توان بالا و داخل اتاق را دید.
سابقه شناشیل البته به بوشهر محدود نمی شود. شناشیل ظریف در خاورمیانه چندین قرن سابقه دارد و در واقع حفاظ موثری در برابر نور شدید خورشید است.
اگرچه امروزه این عناصر بازشوی سنتی اسلامی با ویژگی مشبک خود به عنوان تزیینی شرقی برای پوشاندن سراسر ساختمان استفاده می شود و هویتی محلی و وسیله سایه اندازی برای سرمایش را فراهم می آورد. در حقیقت، طراحان حتی سازه های چوبی محلی را به سیستم های روشنایی با تکنولوژی پیشرفته تبدیل کرده اند. چندین ساختمان جدیدتر در خاورمیانه این روش پنجره ی شرقی را به نمای دوگانه تبدیل کرده اند تا از بار سرمایش فضای داخلی بکاهند، مانند موسسه ی مصدر (Masdar Institute) در ابوظبی که توسط فاستر و شرکا (2010) طراحی شد یا برج دوحه در قطر که توسط ژان نوول(2012) ساخته شد.
بجای نرده‌های ساده چوبی یا فلزی شناشیل، از بازشوها و جداره‌های چوبی ثابت مثل کرکری، نیز استفاده شده که این جداره‌های مشبک، گذر نسیم را میسر می کرده‌است بدون آنکه از بیرون فضای داخل دیده شود
شناشیل دارای چند کارکرد مهم است: نخست مکانی برای استفاده از نسیم و وزش بادهای مطبوع است. در خانه‌های کنار ساحل جنوب می توان به وسیله شناشیل از منظرهء زیبای دریا (خلیج فارس) استفاده کرد. شناشیل‌های داخلی که در یک یا چند جبههء طبقات بالا و مشرف به حیاط ساخته شده‌اند، رابط فضاهای مختلف نیز می‌باشند.
در طبقات بالا طارمه‌های میانی و دیگر انواع طارمه‌ها ارتباط موضعی بین چند فضا را مقدور می‌سازند، ولی برای گذر از یک قسمت به قسمت دیگر باید از داخل اتاق ها گذر کرد. در این حالت می توان از شناشیل به عنوان معبری بدون ورود به اتاقها استفاده کرد. بجای نرده‌های سادهء چوبی یا فلزی شناشیل، از بازشوها و جداره‌های چوبی ثابت مثل کرکری، نیز استفاده شده که این جداره‌های مشبک، گذر نسیم را میسر می کرده‌است بدون آنکه از بیرون فضای داخل دیده شود و مانع خوبی در برابر تابش مستقیم آفتاب بوده‌است. بعضی از کرکری‌ها متحرکند و رو به بیرون باز می‌شوند.
شناشیل به دو صورت مسقف و بی سقف ساخته شده‌است. در نوع سقف دار پوشش بر روی ستون‌هایی کم قطر چهار تراش تکیه می‌کند. پوشش چوبی یا به صورت پیوسته روی کل آن و یا به شکل غیرپیوسته و فقط روی بازشوهای اتاقها قرار گرفته‌است.
ابعاد شناشیل از دو یا سه متر تا حدود بیست متر، در تغییر است. شکل آن نیز مستطیلی خیلی کشیده‌است و بنابر موقعیت قرار گیری آن در بیرون و داخل شکلی ترکیبی (معمولاً L) دارد. شناشیل در یک یا دو طرف جبهه بیرونی و در یک تا چهار جبهه داخلی قرار گرفته‌است. کاربرد چوبهای چهار تراش، نرده (معجر) چوبی و فلزی زیبا، کرکری‌های پرکار، استفاده از کُلپاهای چوبی و فلزی پرکار، گلهای چوبی آویزان در زیر آن زیبایی خاص به آن داده‌اند.
فراوری: الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان
منابع: خبرگزاری میراث فرهنگی، Tutorial24، فرهنگ نامه بوشهر (دکتر سید جعفر حمیدی)
