قیمت گذاری برق- جلسه ششم
اهداف
آشنایی دانش آموزان با واژه انحصار طبیعی و مثال های آن، نیز چگونگی نزدیك كردن آن به حالت رقابتی در اقتصاد است.
زمان عملیاتی
یك ساعت و نیم
روند کار
انحصارطبیعی معمولاً در صنایعی بروز می‌نماید كه مقیاس اقتصادی در آنها به قدری بزرگ است كه هزینه سرمایه گذاری در آن بسیار بالاست. فرضا در یك شبكه آب یا برق، سرمایه گذاری اولیه برای لوله كشی یا سیم كشی بسیار بالاست و اگر قرار باشد دو بنگاه در این زمینه به فعالیت و رقابت بپردازند و مشتركین بین این دو بنگاه تقسیم شوند، این بنگاه ها از نظر اقتصادی قادر به پوشش هزینه های خود نیستند. در این صنایع ممكن است انحصار از لحاظ اقتصادی كارآمد تر از رقابت باشد.
فعالیت كلاسی:
1- انحصار طبیعی را در كلاس تعریف نمایید و از دانش آموزان بخواهید مثالهایی از آن را در كلاس ارایه دهند. مثال ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
برق
تلفن ثابت، تلفن همراه، اینترنت
گاز شهری
و...
2- با یادآوری انحصار از جلسات گذشته كه انحصارگر قادر است به هر میزان كه بخواهد قیمت كالاها یا خدمات مورد ارایه خود را بالا ببرد و بدین ترتیب سود خود را با كم كردن رفاه جامعه افزایش دهد، از بچه ها بپرسید چه كارهایی به منظور بهینه كردن قیمت كالاها و خدماتی كه انحصار طبیعی دارند، می توان انجام داد؟ چطور می توان بهترین بنگاه ارایه كننده این گونه كالاها را انتخاب نمود؟ فرضا از بچه ها بخواهید شركت آب و فاضلاب را در نظر گیرند و به پرسشهای فوق پاسخ گویند. (جوابها می تواند شامل موارد زیر باشد:
روش 2: دولت با تعیین محدوده ای برای قیمت آب، شركت را به بخش خصوصی واگذار كند.
روش 3: دولت از طریق مزایده شركت را به بخش خصوصی منتقل كند و برای جلوگیری از افزایش بی رویه قیمت، این مزایده را به صورت دوره ای تكرار نماید.
روش 4: دولت از طریق بازار بورس، سهام این شركت را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد.
روش 5: مدیریت شركت دولتی باشد اما زیربخش ها با نظارت دولت در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد.
روش 6: شركت را به شركت های كوچك تر برای توزیع محلی تبدیل كنیم در این شركت ها امكان رقابتی شدن بیشتر است.
و ....
3- همه روش های پیشنهادی را روی تخته بنویسید. اگر مواردی وجود دارد كه دانش آموزان ارایه نكرده اند خودتان به لیست اضافه كنید.
4- هریك از روش های پیشنهادی را به بحث بگذارید و از دانش آموزان بخواهید در گروه خود مزایا و معایب هر روش را بررسی كنند و یكی از روش ها را به عنوان روش بهینه انتخاب كنند.
5- در این مرحله بحث كلاسی میان گروه ها را آغاز كنید و از هر گروه بخواهید از روش مورد نظر خود دفاع كند. البته توجه داشته باشید كه به جز روش اول كه دولت اختیار شركت را به دست گرفته است و در واقع انحصار را به انحصار دولتی تبدیل كرده است، بقیه روش ها را می توان گامی در جهت بهینه سازی قلمداد كرد. بدین ترتیب شما در بحث دانش آموزان جانب هیچ روشی را نگیرید فقط به دلایلی كه دانش آموزان برای دفاع از روش انتخابی خود می آورند دقت كنید و درستی و نادرستی آن از لحاظ اقتصادی را مورد ارزیابی قرار دهید. در اینجا برای دفاع از هریك از روش ها یك دلیل درست آمده است:
روش 2:در این روش دولت با تعیین محدوده قیمت بر اساس هزینه تولید هم چنین برآورد تقاضا، از بالا بردن بی رویه قیمت توسط انحصارگر جلوگیری می كند.
روش 3: در این روش با تكرار دوره ای مزایده، همیشه كمترین قیمت ممكن انتخاب می شود و رفاه جامعه بالا می رود.
روش 4: شرایط در این روش به رقابت نزدیك می شود.
روش 5: شرایط رقابتی در زیربخش ها وجود دارد زیرا مقیاس اقتصادی در آنها به اندازه كل شركت بزرگ نیست.
روش 6: در این روش رقابت بین محلی شكل می گیرد.
6- پس از بحث درباره روش های بالا از كلاس بخواهید برای جلسه آینده به این موضوع فكر كنند كه اگر به یكی از روش های فوق دولت یا بخش خصوصی شركت آب را در اختیار داشته باشد، قیمت گذاری چگونه صورت گیرد كه مصرف نه در حالت افراط باشد و نه تفریط؟
