بایدها و نبایدهای اپراتور مجازی

زمزمه‌ها برای اعطای مجوز به اپراتورهای مجازی (MVNO) در ایران به اویل سال جاری و زمانی که به اعتقاد رگولاتوری، اشباع بازار موبایل فضا را جهت ورود چنین رقبایی برای چهار اپراتور موبایلی آماده کرده بود، مطرح شد.

در همین رابطه مدیر بررسی‌های اقتصادی سازمان تنظیم مقررات ارتباطات از آمادگی این سازمان برای ارائه مجوز به متقاضیان راه‌اندازی اپراتورهای مجازی خبر داد و ارائه این مجوز را از برنامه‌های سال 93 سازمان رگولاتوری دانست.

حسین فلاح ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران را نزدیک به 90 درصد ارزیابی کرد و ورود اپراتور مجازی را در شرایط بازار فعلی خدمات موبایلی از عواملی دانست که می تواند موجب افزایش خلاقیت در بازار ارتباطی و تشویق اپراتورهای تلفن همراه به ارائه خدمات بیشتر شود.

اپراتور مجازی چیست؟

اما اپراتور مجازی و خدماتی که از سوی چنین اپراتوری به مردم ارائه می‌شود چه تفاوتی با خدمات چهار اپراتور تلفن همراه فعال در کشور دارد؟ بر اساس توضیحات سازمان تنظیم مقررات ارتباطات اپراتور چهارم که به عنوان اپراتور مجازی در کشور فعالیت خواهد کرد، همان سرویس‌های مشابه اپراتورهای موجود را ارائه می‌دهد و عمده تفاوتی که خواهد داشت، این است که شبکه دسترسی یا همان طیف رادیویی را ندارند.

درواقع اپراتورهای مجازی به عنوان واسطه‌هایی حرفه‌ای برای فروش انواع خدمات موبایلی بین اپراتورهای اصلی و مشترکان وارد این بازار خواهند شد.

بر این اساس MVNOها قرار نیست خدمات متفاوتی را به مشترکان خود ارائه دهند و می توان گفت علاوه بر اینکه این نوع اپراتور می‌تواند با استفاده از بستر تلفن‌های همراه محتوا و اپلیکیشن‌های داخلی را ارائه دهد، مهمترین کارکردش ایجاد فضای رقابتی در بازار خدمات موبایلی است که درنهایت انتظار می رود به تعدیل قیمت‌های خدمات و بهبود کیفیت آن به نفع مشتریان بینجامد.

چالش‌های موجود

مهمترین چالش در راه ایجاد اپراتورهای مجازی که طبق تعریف استاندارد از آنها نباید بستر فیزیکی انتقال مکالمات و داده‌ها را به صورت مستقل داشته باشند، همکاری اپراتورهای اصلی برای تقسیم امکانات فیزیکی با این اپراتورهای مجازی است.

اگر رگولاتوری نتواند وجود چنین همکاریهایی را بین اپراتورهای چهارگانه تلفن همراه و اپراتور مجازی که می‌خواهد با بهره گیری از زیرساخت این اپراتورها وارد بازار خدمات موبایلی شوند تنظیم کند، مشکل اصلی یعنی اختلال در ارائه خدمت به مشترکان و در نهایت ناتوانی اپراتور مجازی برای باقی ماندن در عرصه رقابت ایجاد خواهد شد.

رگولاتوری نیز با آگاهی از امکان وجود چنین فضای ناسالمی که مانع دستیابی به هدف رقابتی کردن بازار خدمات موبایلی می‌شود، به بررسی وضعیت این بازار پرداخته است. به اعتقاد این سازمان، در بازار موبایلی غیر اشباع، اپراتورهای مجازی رقیب MNO ها یا همان اپراتورهای تلفن همراه خواهند شد و با توجه به نیاز اپراتور مجازی به برخی زیرساخت‌های MNOها، این اپراتورها توان رقابت در بازار ارتباطات کشور را نخواهند داشت.

اما آنچه که باعث شده رگولاتوری مجاب شود که سال جاری فرصت مناسبی برای ورود اپراتورهای مجازی به بازار خدمات موبایلی است و اینکه این اپراتورها در صورت ورود می توانند با دیگر اپراتورهای اصلی رقابت سالمی داشته باشند، بازاری است که به اعتقاد سازمان تنظیم مقررات از خدمات موبایلی اشباع شده است.

اپراتورها از سود خود چشم پوشی می کنند؟

با این حال علتی که باعث می‌شود ایجاد چند اپراتور مجازی امری ضروری تلقی شود، می تواند از سویی برای فعالیت این اپراتورها خطر آفرین باشد. به گفته سازمان تنظیم مقررات رادیویی، با توجه به این که اپراتورهای تلفن همراه در حال حاضر در حال بالا بردن تعرفه‌های خود برای کسب سود بیشتر هستند، ورود چند اپراتور مجازی به این بازار می‌تواند به تعدیل تعرفه‌ها کمک کند. همین گفته باعث طرح این سوال می شود که اپراتورهای چهارگانه که در حال حاضر از بازار خدمات موبایلی و ارائه مستقیم آن به مشترکان سود بالایی را دریافت کنند، چگونه با واسطه قرار دادن چند اپراتور مجازی از سود خود می‌گذرند؟

یکی از سیاستهای رگولاتوری در برابر حل این مشکل حمایت از اپراتور مجازی با در اتخاذ سیاستهای الزام و تشویق در برابر اپراتورهای اصلی در گام‌های اولیه فعالیت MVNOها است.

البته درنهایت خود سازمان تنظیم مقررات نیز به این امر که ممکن است تلاشهای برخی از شرکتهایی که مایل به ورود در بحث اپراتور مجازی هستند با شکست مواجه شود، واقف است و اعلام کرده که اگرچه شاید تنها پنج یا شش اپراتور مجازی بتوانند در کشور موفق عمل کنند اما سیاست‌ رگولاتوری این است که با توجه به کشش بازار فرصت را در اختیار متقاضیان برای ایجاد این نوع اپراتور قرار دهند.

مخالفان و موافقان یک پروژه

راه‌اندازی اپراتورهای‌ مجازی تلفن‌همراه،‌ همچون اکثر طرح‌های حوزه ICT‌ موافقان و مخالفان خود را دارد. موافقانی که معتقدند ورود این اپراتورهای مجازی می‌تواند مشکلات چند سال اخیر در بخش تلفن‌همراه را کاهش دهد و فضای رقابت را داغ کند و مخالفانی که بر این باورند ورود سازمان تنظیم به این طرح با توجه به ضعف این سازمان در نظارت بر فعالیت اپراتورها، می‌تواند تجارب تلخ فعالیت اپراتورهایی نظیر تالیا را زنده کند.

مسعود داوری‌نژاد، رئیس سابق سازمان تنظیم‌مقررات و ارتباطات رادیویی، با اشاره به طرح‌های ناموفقی مانند تالیا و عدم موفقیت سازمان تنظیم در نظارت همه‌جانبه روی حوزه ICT‌ اعلام می‌کند که کشور نیازی به اپراتور مجازی ندارد. او براین باور است که به جای اینکه سازمان تنظیم خود در این پروژه دخالت کند باید راه‌اندازی این نوع اپراتورها را به خود اپراتورهای موبایل فعلی بسپارد. وی راه‌اندازی اپراتور مجازی را جزو تصمیمات داخلی یک اپراتور می‌داند.

به باور وی در شرایط فعلی که نظارت و کنترل قدرتمندی روی اپراتورهای ارتباطی صورت نمی‌گیرد و با وجود پروانه و قوانین مشخص، برخی اپراتورها هر کاری که بخواهند می‌کنند، نمی‌توان انتظار داشت یک اپراتور جدید وارد میدان شود و با خیال راحت در این بخش سرمایه‌گذاری کند.

اما صادق عباسی شاهکوه، معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه رگولاتوری، در واکنش به این اظهارات و برخی بدبینی‌ها به خاطر تجارب ناموفق گذشته اعلام می‌کند که همه طراح‌ها و پروژه‌ها قرار نیست شبیه به گذشته اجرا شود و نمی‌توان به خاطر برخی اشتباهات تمام پروژه‌ها را زیر سوال برد، چرا که سازمان تنظیم با قدرت و براساس مسوولیت‌هایش در حال پیش‌روی است.

در حالی که برخی چندان به اجرای این پروژه خوش‌بین‌ نیستند، اما افرادی هم هستند که شروع به فعالیت اپراتور مجازی در کشور را ضروری دانسته و اعلام می‌کنند که فعالیت این نوع اپراتورها باعث می‌شود کاستی‌های سال‌های گذشته در بخش سرویس‌دهی تلفن‌همراه برطرف شود.

فرآوری: زهرا فرآورده

بخش ارتباطات تبیان

منابع: ایسنا/ دنیای اقتصاد