تبیان، دستیار زندگی
معرفی دو کتاب شعر عاشورایی با عناوین: «شراب سرخ» و «یک ماه خون گرفته».
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ای تشنه سبوی شهادت صبور باش!

معرفی دو کتاب شعر عاشورایی با عناوین: «شراب سرخ» و «یک ماه خون گرفته».

فرآوری: زهره سمیعی- بخش کتاب و کتابخوانی تبیان

«شراب سرخ»

شراب سرخ

کتاب «شراب سرخ» تألیف «محسن رشید» از سوی نشر «ذکر» منتشر و روانه بازار نشر شد. این کتاب دارای شانزده فصل با عناوینی همچون «ابراز ارادت»، «آزاد مرد»، «سیر شبانه»، «میهمانی»، «سلوک»، «گل و خار»، «گل فروش»، نماد عقل کل»، «نجل اسد»، «شمع وجود»، «شام غریبان»، «عارضه مکشوفه»، «ستاره‌های نیلی» و «شمع و پروانه»، است.

در پشت جلد این کتاب شعری از «محسن رشید» آمده است، که در ذیل آن را می‌خوانید:

اکنون حسین آمده، آورده صد کمند!

صید کمند او چه کسی گفته که کمند؟!

هر روز برگ سبز شهادت، شراب ناب

از پشت پرده در کف یک مبتلا نهند!

هاتف هماره می‌زند از غیب این ندا!

با مژده‌ای که در دل ما آب کرده قند!

ای تشنه سبوی شهادت صبور باش!

روزی شراب سرخ به کام تو می‌نهند!

اشعار محسن رشید، دارای مفاهیمی استوار و ارکانی ریشه‌دار در تاریخ و فرهنگ معاصر ایران است و از طرف دیگر مملو از نکات و بیان مقاتل صحیح ائمه اطهار می‌باشد،اشعاری که از سه منظر دارای نقاط قوت است: حماسی، سیاسی _ انقلابی و عرفانی. ارکان اصلی اشعار محسن رشید را می‌توان در وقایع روی داده زندگی شصت و چند ساله او جست‌وجو کرد. او در 5 آبان 1330 مطابق با 22 ماه محرم چشم به جهان گشود.

هر چند هنگامی که 2 ساله بود، کودتای 28 مرداد واقع شد، اما در خانواده‌ای زیست که این واقعه و وقایع دیگر سال‌‌های مشروطه ایران همچون: اشغال تهران در شهریور 1320 و به دار کشیدن شیخ فضل‌الله نوری را در گوش او زمزمه می‌کردند. بدین ترتیب این خاطرات و دیدن وقایعی همچون 15 خرداد 42 به یکی از ارکان اصلی شعر وی مبدل گشت.

همچون بسیاری از جوانان انقلابی دهه‌های 40 و 50، دوران جوانی محسن رشید نیز با هیأت، ورزش و سیاست سپری شد و فعالیت‌های سیاسی‌اش علیه حکومت پهلوی، منجر به زندانی شدن او در سن 24 سالگی به مدت 4 سال شد. فضای مبارزات سیاسی و زندگی در زندان را می‌توان از دیگر عوامل تأثیرگذار در شعر او دانست. وی پس از پیروزی انقلاب در اول فروردین 1358 وارد سپاه شده و همزمان با جنگ تحمیلی فضای جبهه‌ها را تجربه کرد و این فضا نیز در اشعار او نقش موثری داشت.

استفاده از مکتب عرفانی _ سیاسی امام خمینی (ره) و بهره‌گیری از دروس عرفانی _ الهی عارف دلسوخته،‌مرحوم سیدعلی نجفی (ره) را باید از مهم‌تریم عوامل وجود مفاهیم بلند و عمیق عارفانه در اشعار وی برشمرد. درک دوران پس از رحلت امام (ره) و حوادث‌ سال‌های اخیر نیز رنگ و بوی دیگری به اشعار او بخشیده است.

گفتنی است، «حاج محسن رشید» متولد 1330 در تهران و دارای مدرک تحصیلی کاردانی است، که تاکنون از وی مجموعه 12 «اطلس‌های دفاع مقدس» منتشر شده است، همچنین مدیریت در تدوین کتاب‌های «روزشمار جنگ دفاع مقدس سپاه پاسداران»، از دیگر خدماتی است که وی به عرصه دفاع مقدس داشته است.

«یک ماه خون گرفته»

 «یک ماه خون گرفته»

«یک ماه خون گرفته» مجموعه‌ای از اشعار غلامرضا سازگار است که از سوی موسسه هنر و ادبیات هلال منتشر شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است تا آنها را با شعرهای فاخر در زمینه ادبیات عاشورایی آشنا کند.

در مقدمه مجموعه شعر«یک ماه خون گرفته» درباره شعر هیئت توضیح داده شده: « شعر هئیت، ویژگی‌هایی دارد که آن را به صورت اخص در زیر مجموعه انواع مألوف شعر مذهبی اعم از مدح، مرثیه، مولودیه، غدیریه، متمایز می‌سازد؛ از این جمله می‌توان به ارتباط رو در رو و متقابل با مخاطبِ حاضر، تأثیر سریع حسی- عاطفی، به مشارکت طلبیدن شنونده در حین اجرا از طریق سطرها و عبارات بعضاً تکرار شونده، بهره‌گیری از مصطلحاتِ ویژه اهل هیئت و منبر، استفاده به جا از قالب‌های مأنوسِ دیداری و شنیداری شعر در جهتِ تأثیرگذاری هر چه بی واسطه‌تر بر شنونده و بسیاری از ویژگی‌های دیگری که ضروریات و شرایط مجالس هیئت‌های مذهبی موجب ظهور و بروز آنهاست، اشاره کرد.»

آنچه در شعر هیئت اهمیت پیدا می‌کند تنها خود شعر نیست. بلکه مداح نیز به اصلی تاثیرگذار تبدیل می‌شود«چرا که شخصیت ذاکر به عنوان اجراکننده یا راوی حاضر شعر مذهبی، تأثیر و نقش بلامنازعی در موفقیت ارتباط شعر با مخاطب یا شنونده دارد. از این رو باید در نظر داشت که اصولاً شعر هیئت از الگوی ارتباطی خاص خود، تبعیت می‌کند. مخاطبان حاضر در مجالس مذهبی نیز خود درجه بندیهای مختلفی دارند، نوع حضاری که از ابتدای اجرای شعر توسط ذاکر یا شاعر مذهبی، به همراهی با او از طریق واکنشهای عاطفی، همخوانی، تکرارِ پاره مصراعها، تشویق و اذکار مخصوص برمی‌خیزند، دسته‌ای از حضار که به اصطلاح اهل گریه و بکاء و تباکی هستند و دسته‌ای که به احترام نام اهل‌بیتf سکوت می‌کنند و به کلامِ شاعر و ذاکر با دقت گوش می دهند، همه و هه، به علاوه همهمه و طنین عمومی فضای مجالس هیئتی بر شعر هیئت و چگونگی برقراری ارتباط آن، تأثیرگذار هستند. »

غلامرضا سازگار، از شاعران شناخته شده در این زمینه است. شعر او به ‌گونه‌ای است که بیش از آنکه صورت بیرونی شعر، خود را به رخ مخاطب بکشد، خواننده را به ماهیت مضمون و حقیقت بزرگ و بعضاً غم‌انگیز محتوا متوجه سازد. در این وضعیت مخاطب در درجه اوّل صدای شاعر را می‌شنود و می‌توان گفت شکل بیرونی شعر تا حدی در مرتبت ثانویه قرار می‌گیرد. اگر بخواهیم نمونه‌هایی از مصاریع و ابیاتی که در آنها اصل تأثیرگذاری سریع حسی- عاطفی، نمود چشمگیری دارد، از کتاب ماه خون گرفته 8 ارائه دهیم، کافی است که هر بار به تفأل صفحه و سطر ی از این کتاب را انتخاب کنیم. برای مثال این فرازها از ماه خون گرفته آورده می‌شود:

«ای عروج تو سر دوش پدر/ قتلگاهت شـده آغوش پدر

گل بی آب به آبـت دادم / عوض آب، گلابت دادم ...»

مجموعه واژگان و ترکیبات به کار گرفته شده در «یک ماه خون گرفته» دایره‌ای است که اجزای آن در سطح آن قابلیت جایگزینی با یکدیگر را دارند و این خود موجب ظهور متنوع و بدیع مضامین در عین سادگی و موانست قوالب شعری و ردیف‌ها و قافیه‌های به کار گرفته شده می‌گیرد.

هشتمین جلد از «یک ماه خون گرفته» سروده غلامرضا سازگار، بخش‌های مختلفی چون«طلوع ماه محرم، حضرت مسلم(ع)، ورود به کربلا، اصحاب امام حسین(ع)، حضرت عباس و علی اکبر و علی اصغر(ع) را دربرمی‌گیرد و جز این به «رحلت پیامبر اکرم و شهادت امام حسن و امام رضا(ع) نیز می‌پردازد.


منابع:
فارس
مهر