آنتی‌بیوتیکی که مادر می‌پزد
عفونت تنفسی‌ای که در اثر باکتری ایجاد شده باشد با آنتی‌بیوتیک قابل درمان است اما تنها 30 درصد کودکان مبتلا داروی لازم را دریافت می‌کنند. بیش از 99 درصد مرگ‌و‌میرها در اثر عفونت ریه هم در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. ما هم به بهانه افزایش شیوع آن در فصل سرما درباره تاثیر تغذیه در پیشگیری و درمان این بیماری مطلب زیر از دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و دانشیار انستیتو تحقیقات تغذیه کشور و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی را آورده‌ایم.
آیا رژیم غذایی در درمان عفونت ریه نقشی دارد؟عفونت‌های تنفسی عوامل مختلفی دارند. ویروس، باکتری، قارچ و حتی عوامل انگلی می‌تواند باعث عفونت دستگاه تنفسی شود. آنچه روی پیامد بیماری تاثیر دارد، سیستم ایمنی بدن فرد است و آنچه روی سیستم ایمنی تاثیر دارد، وضعیت تغذیه است. طبق آماری که سال 2006 منتشر شد، 33 درصد مرگ و میر کودکان زیر 5 سال در کشورهای در حال توسعه، ناشی از عفونت تنفسی است و 57 درصد مرگ و میر ناشی از عفونت تنفسی با وضعیت تغذیه ارتباط دارد. در واقع مراقبت‌های تغذیه‌ای بخشی از درمان کمکی برای بهبود و بازتوانی بیمار است.
بیماران مبتلا به عفونت تنفسی باید چه موادغذایی‌ای مصرف كنند؟مهم‌ترین نكته‌ای که باید به آن توجه کرد، مقدار انرژی دریافتی است. نیاز کالری بیمار مبتلا به عفونت ریه به‌دلیل تب و افزایش متابولیسم بیشتر می‌شود. از طرفی به‌دلیل کاهش اشتها، دریافت غذایی‌اش کم می‌شود، بنابراین بیمار در فاز حاد بیماری باید برای تامین کالری مورد نیازش از مواد کم‌حجم و پرکالری استفاده كند. خیلی از سوپ‌های خانگی این ویژگی را دارند و با اینکه رقیق هستند، كالری‌شان با سبزی‌های نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی و مواد پروتئینی مانند گوشت و طعم‌دهنده‌هایی مانند خامه افزایش می‌یابد. این سوپ‌ها نیازی به جویدن ندارند و می‌توان آنها را به دفعات به بیمار داد.
مصرف مایعات نیز برای این بیماران ضروری است زیرا به‌دلیل تب و تند شدن تنفس بخش زیادی از آب بدن دفع می‌شود و جایگزینی آن بسیار مهم است. از طرفی، این بیماران به‌دلیل ترشحات عفونی و غلیظ تنفسی در تنفس مشکل پیدا می‌کنند و برای دفع این ترشحات از طریق سرفه باید مایعات کافی مصرف کنند. بهترین منبع برای تامین مایعات بدن، آب است. اگر بیمار نتواند طعم و دمای آب را تحمل کند، می‌تواند از چای کمرنگ و شیر هم استفاده کند. البته شیر را می‌توان با طعم‌دهنده‌هایی مانند عسل مصرف کرد.
آبمیوه‌ها هم علاوه بر آب فراوانی که دارند حاوی قند هستند. آب برخی میوه‌ها مانند سیب بدون هیچ افزودنی‌ای حدود 9درصد قند دارد. یک لیوان آب سیب حدود 24 گرم(معادل 8حبه قند معمولی) قند دارد و قند آن سریع جذب می‌شود. آبمیوه فیبر، ویتامین محلول در آب و پیش‌نیاز ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A یعنی بتاکاروتن را نیز تامین می‌کند و یک آنتی‌اکسیدان قوی است که در کنترل التهاب و عفونت‌ها به‌خصوص عفونت‌های تنفسی خیلی موثر است. آبمیوه به‌دلیل اینکه پروتئینی ندارد و از نظر برخی املاح خیلی غنی نیست، زمان مصرفش نباید طوری باشد که باعث کاهش اشتها در وعده اصلی غذا شود بلکه باید در میان‌وعده صبح و عصر گنجانده شود. البته مصرف آبمیوه در افرادی که مشکل اضافه وزن یا قندخون دارند توصیه نمی‌شود.
کودکان و سالمندان مبتلا به این بیماری اغلب دچار کاهش اشتها می‌شوند و نمی‌توانند در وعده‌های اصلی به اندازه کافی غذا بخورند. این موضوع چقدر در روند درمان تاثیر دارد؟
ممکن است بیمار غذای یک وعده را در 4 وعده با حجم کم مصرف کند. به هر صورت باید سعی کنیم کالری مورد نیاز فرد را تامین کنیم. سوء‌تغذیه در 2 گروه کودکان زیر 5 سال و سالمندان بالای 65 سال با بروز این بیماری ارتباط دارد و وزن نباید کاهش یابد.
مصرف مایعات نیز برای این بیماران ضروری است زیرا به‌دلیل تب و تند شدن
تنفس بخش زیادی از آب بدن دفع می‌شود و جایگزینی آن بسیار مهم است. از طرفی، این بیماران به‌دلیل ترشحات عفونی و غلیظ تنفسی در تنفس مشکل پیدا می‌کنند و برای دفع این ترشحات از طریق سرفه باید مایعات کافی مصرف کنند
به افراد مبتلا به عفونت تنفسی توصیه می‌شود غذای سرخ‌کردنی، کافئین و شیرینی و شکلات زیاد نخورند. این توصیه‌ها در تسریع روند درمان نقش دارد؟
بله، کافئین زیاد به‌دلیل اینکه محرک است برای این بیماران مناسب نیست و سیستم ایمنی را مورد تهاجم قرار می‌دهد. سرخ‌کردنی هم به‌دلیل اینکه محرک است توصیه نمی‌شود. بوی سرخ‌کردنی برای این بیماران به‌خصوص در مراحلی که تب دارند باعث بروز حالت تهوع می‌شود و فضای خانه باید از بوی سرخ‌کردنی عاری باشد. همچنین این بیماران نباید غذا و نوشیدنی خیلی سرد یا داغ مصرف کنند و دمای غذایشان باید متعادل باشد.
مصرف مکمل می‌تواند به درمان این بیماران کمک کند و باعث کاهش طول دوره بیماری شود؟
نتایج مطالعه‌های انجام‌شده نشان می‌دهد مصرف مکمل ویتامین A در کودکانی که در زمینه سرخجه دچار عفونت حاد تنفسی شده‌اند، می‌تواند به کنترل عفونت و پیشگیری از مرگ و میر کمک کند در غیراین صورت ویتامین A تاثیری در روند بیماری ندارد. ریزمغذی دیگر ویتامین D است. شواهد علمی‌نشان می‌دهد کمبود ویتامین D به درجات بالا می‌تواند زمینه‌ساز عفونت باشد. پیشتر مشخص شده بود کمبود این ویتامین روی استخوان، عضله و سیستم ایمنی تاثیر منفی و با بروز آلرژی، بیماری خودایمنی و سرطان ارتباط دارد و امروزه مشخص شده کمبود این ویتامین فرد را مستعد انواع عفونت از جمله عفونت تنفسی می‌کند و در انواعی از عفونت تنفسی مانند سل احتمال مرگ و میر را بالا می‌برد. البته مكمل ویتامین D هم به‌دلیل تنوع مکمل در بازار باید زیر نظر متخصص تغذیه مصرف شود.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: هفته نامه سلامت - فرزانه فولادبند
مطالب مرتبط:
فردی که سرماخورده چه باید و چه نباید بخورد؟
چگونه نوزاد در مقابل بیماری ها مصون می شود؟
تغذیه سالم؛ سپر دفاعی در برابر سرماخوردگی!
